مهدی محسنیان راد
دوره 12، شماره 28.29 ، خرداد 1384، صفحه 1-6
چکیده
وقتی در سال ۱۳۴۶، با سرمایه و همت روزنامه کیهان آن روزگار، «مؤسسه عالی مطبوعات و روابط عمومی» تأسیس شد و پذیرفته شدگان اولین امتحان ورودی آن در یک صبح پاییزی، خیابان فرعی و خاکی سه راه ضرابخانه را طی کردند، عابران به وضوح د و دسته دانشجو را تشخیص می دادند: یکی آدم های نسبتاً مسنی که روزنامه نگار بودند، یا در رادیو و تلویزیون ملی ...
بیشتر
وقتی در سال ۱۳۴۶، با سرمایه و همت روزنامه کیهان آن روزگار، «مؤسسه عالی مطبوعات و روابط عمومی» تأسیس شد و پذیرفته شدگان اولین امتحان ورودی آن در یک صبح پاییزی، خیابان فرعی و خاکی سه راه ضرابخانه را طی کردند، عابران به وضوح د و دسته دانشجو را تشخیص می دادند: یکی آدم های نسبتاً مسنی که روزنامه نگار بودند، یا در رادیو و تلویزیون ملی ایران کار می کردند و حالا می خواستند در اولین شبه دانشکده ارتباطات درس های حرفه تجربی شان را بخوانند، و دسته دوم جوانان کم سن و سالی که تا پارسال محصل دبیرستان بودند و حالا آمده بودند که روزنامه نگاری، روابط عمومی، سینما، عکاسی و مترجمی در رسانه ها را بخوانند. گروه دوم مشکل پنهانی داشتند که اگر چه درباره آن با یکدیگر صحبت نمی کردند، اما از آن رها نیز نمی شدند. این مشکل وقتی خود را نشان می داد که در و همسایه و همکلاسی های سابق و فامیل درباره محل تحصیلشان سؤال می کردند و آنها با پاسخ هایی درگیر می شدند که کاملا فاقد هر نوع مباهات بود.
هادی خانیکی
دوره 12، شماره 28.29 ، خرداد 1384، صفحه 7-56
چکیده
این مقاله به توصیف تاریخی دو رویکرد علمی می پردازد که بنیان های مطالعات ارتباطات و توسعه را در ایران نهاده اند. رویکرد نخست که ملا نظر دکتر مجید تهرانیان بود و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نقطه عطفی در پژوهشی و برنامه ریزی ارتباطات و توسعه به شمار می آید، عمدتاً بر تبیین مفهومی نو در توسعه ملی مبتنی است. رویکرد دوم که دکتر کاظم معتمد ...
بیشتر
این مقاله به توصیف تاریخی دو رویکرد علمی می پردازد که بنیان های مطالعات ارتباطات و توسعه را در ایران نهاده اند. رویکرد نخست که ملا نظر دکتر مجید تهرانیان بود و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نقطه عطفی در پژوهشی و برنامه ریزی ارتباطات و توسعه به شمار می آید، عمدتاً بر تبیین مفهومی نو در توسعه ملی مبتنی است. رویکرد دوم که دکتر کاظم معتمد نژاد بر آن تکیه دارد و به تحولی در آموزش و سیاستگذاری ارتباطی پس از انقلاب می انجامد، با رد الگوهای خطی توسعه، در حوزه «مطالعات انتقادی» جای میگیرد. اگرچه نقطه عزیمت رویکرد نخست، پژوهش و نقطه عزیمت رویکرد دوم، آموزش به ویژه در دوره های عالی دانشگاهی است، اما دامنه فراگیری هر دو نهایتاً برنامه های توسعه ملی است.
محمد مهدی فرقانی
دوره 12، شماره 28.29 ، خرداد 1384، صفحه 57-87
چکیده
این مقاله تلاش می کند ضمن طرح نظریه ها و دیدگاه های مربوط به شکل گیری و پیشبرد جامعه اطلاعاتی و شرایط جدیدی که اطلاعاتی شدن فرهنگ، اقتصاد و سیاست در عرصه جهانی پدید آورده است به ارزیابی نقش و عملکرد رسانه های نوین بپردازد و نحوه تعامل و رقابت آنها را با رسانه های سنتی، مورد بررسی قرار دهد. ادعای اصلی مقاله، آن است که بر خلاف تصور شیفتگان ...
بیشتر
این مقاله تلاش می کند ضمن طرح نظریه ها و دیدگاه های مربوط به شکل گیری و پیشبرد جامعه اطلاعاتی و شرایط جدیدی که اطلاعاتی شدن فرهنگ، اقتصاد و سیاست در عرصه جهانی پدید آورده است به ارزیابی نقش و عملکرد رسانه های نوین بپردازد و نحوه تعامل و رقابت آنها را با رسانه های سنتی، مورد بررسی قرار دهد. ادعای اصلی مقاله، آن است که بر خلاف تصور شیفتگان موج جدید رسانه ای، چالش میان دو نسل رسانه ای مزبور، به حذف رسانه های سنتی و جایگزینی رسانه های نوین که دستاورد تکنولوژی های جدید ارتباطی و اطلاعاتی هستند، منجر نخواهد شد. تاکید مقاله بر آن است که جامعه اطلاعاتی، بیش از هر چیز، تحولی شگرفت در زمینه ابزارها و امکانات ارتباطی و اطلاع رسانی ایجاد کرده که حامل فرصت ها و تهدید هایی برای رسانه های همگانی و وضعیت کنونی جوامع در حال گذار از جمله ایران است و بر این اساس هیچ یک از دو رویکرد شیفتگی یا دفع در قبال تکنولوژی های نوین ارتباطی، نه مطلوب است و نه منطقی، بنابراین رسانه های سنتی پیش از آنکه راه حذف را بپیمایند، تحول نقش ها و کارکردها را تجربه خواهند کرد و در این مسیر از دستاوردهای تکنولوژی های جدید، بهره خواهند گرفت. تکنولوژی کامپیوتر و اینترنت می تواند برای روزنامه نگاران تا حدی، استقلال سیاسی و اقتصادی در ورای فشارهای حرفه ای در آغاز هزاره سوم به همراه بیاورد. اینترنت، هم زمان بررسی ها و تحقیقات را برای روزنامه نگاران حرفه ای کاهش می دهد و هم مکان و فاصله را کوچک و کوتاه می سازد و به همین دلیل پیگیری و تعقیب مسائل و دستیابی به افراد مورد نظر را برای آنها آسانتر می سازد و محدودیت های سیاسی را کمرنگتر می کند. بنابراین اگر به دستاوردهای رسانه های نوین به عنوان فرصت نگریسته می شود می توان از ظرفیت آنها در جهت پیشبرد امر توسعه و تامین عدالت اطلاعاتی و کاهش شکاف های معرفتی بهره جست و رسانه را در مسیر انسانی تر کردن شرایط زیست بشر به کارگرفت.
محمد حسین پناهی؛ اسماعیل عالی زاده
دوره 12، شماره 28.29 ، خرداد 1384، صفحه 89-131
چکیده
مسئله مشارکت سیاسی مسئله ای است که در جامعه ما، به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از جایگاه خاصی برخوردار شده است، به نحوی که برخی از سطوح آن، به ویژه رفتار رای دهی، همواره مورد حمایت و تاکید نظام سیاسی قرار دارد و تبلیغات سیاسی گسترده ای برای آن صورت می پذیرد. در این میان، وسایل ارتباط جمعی به عنوان مهمترین مجرای ارتباط سیاسی جامعه ...
بیشتر
مسئله مشارکت سیاسی مسئله ای است که در جامعه ما، به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از جایگاه خاصی برخوردار شده است، به نحوی که برخی از سطوح آن، به ویژه رفتار رای دهی، همواره مورد حمایت و تاکید نظام سیاسی قرار دارد و تبلیغات سیاسی گسترده ای برای آن صورت می پذیرد. در این میان، وسایل ارتباط جمعی به عنوان مهمترین مجرای ارتباط سیاسی جامعه می توانند نقش تعیین کننده ای در افزایش یا کاهش میزان مشارکت سیاسی ایفا کنند. بر این اساس، پژوهشی با هدف بررسی تاثیر رسانه های همگانی بر میزان مشارکت سیاسی در ایران به انجام رسید. برای این کار از جامعه آماری تهرانیان بالای نوزده سال نمونه ای ۴۳۰ نفره انتخاب گردید و داده های لازم از طریق پرسشنامه جمع آوری شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های این مطالعه نشان داد که وسایل ارتباط جمعی در بلند مدت و به طور غیر مستقیم از طریق عواملی همچون فرهنگ سیاسی، اثربخشی سیاسی و انگیزه های سیاسی بر مشارکت سیاسی تاثیر می گذارند. علاوه بر این، شدت تاثیر هر یک از رسانه ها (تلویزیون، رادیو، روزنامه، و...) متفاوت است و حتی در مواردی، جهت تأثیر آنها نیز متفاوت است، به نحوی که برخی از آنها شرکت در فعالیت های سیاسی را ترغیب و برخی دیگر بی تفاوتی سیاسی را تشویق می کنند.
یونس شکرخواه؛ نعیم بدیعی
دوره 12، شماره 28.29 ، خرداد 1384، صفحه 133-171
چکیده
در این مقاله به این پرسش کلیدی پاسخ داده خواهد شد که آیا گفتمان تعیین دستور جلسه و برجسته سازی و نیز جریان یکسویه اطلاعات در روزنامه نگاری سنتی چاپی به سوی سطح وسیعی از توده های مخاطب درحال انتقال است یا خیر و آیا روزنامه نگاری آنلاین با گونه پیشتازش یعنی روزنامه نگاری سایبر که با تکیه بر تکنولوژی های نوین ارتباطی در این انتقال گفتمان ...
بیشتر
در این مقاله به این پرسش کلیدی پاسخ داده خواهد شد که آیا گفتمان تعیین دستور جلسه و برجسته سازی و نیز جریان یکسویه اطلاعات در روزنامه نگاری سنتی چاپی به سوی سطح وسیعی از توده های مخاطب درحال انتقال است یا خیر و آیا روزنامه نگاری آنلاین با گونه پیشتازش یعنی روزنامه نگاری سایبر که با تکیه بر تکنولوژی های نوین ارتباطی در این انتقال گفتمان نقش ایفا کرده، به آزادی بیان کمک می کند یا خیر. اگر چه در پژوهش گسترده اصلی، همه تلاش متمرکز بر این نکته بوده است که مفهوم سایبرژورنالیسم و همین انتقال گفتمان از چهار مسیر یعنی از طریق مرور ادبیات، از طریق پرسشنامه هایی که برای صاحب نظران جهانی در عرصه روزنامه نگاری سایبر ارسال شده (پاسخ دهندگان به پرسش های این پژوهش عبارتند بوده اند از: پروفسور مایندی مک آدامز از دانشگاه فلوریدا، سردبیر سایت سایر ژورنالیسم و رسانه های سایبر و مسئول توسعه متن در سایت واشنگتن پست؛ پروفسور رالف بر نگر، استاد روزنامه نگاری و ارتباطات جمعی دانشگاه امریکایی قاهره، متخصص مهارت های روزنامه نگاری و کارشناسی ارتباطات بین المللی؛ برتران پکه ری، سردبیر وبلاگ سردبیران جهان، فروم مجازی سردبیران جهان در زمینه بحث درباره سایبر ژورنالیسم؛ پروفسور وینسنت ماسکو، رئیس پژوهشگاه ارتباطات و جامعه در دانشکده جامعه شناسی دانشگاه کویینز کانادا؛ پروفسور نیل نمت، روزنامه نگار و استاد روزنامه نگاری در دانشگاه پورد و ایالات متحده امریکا، پروفسور لارنس پینتاک، استاد روزنامه نگاری در دانشگاه میشیگان امریکا، گزارشگر سی.بی.اس و ای.بی.سی نیوز، نویسنده امریکن ژورنالیسم ریویو، تایمز لندن، سانفرانسیسکو کرونیکال و نیویورک تایمز، کاندیدای جایزه امی و برنده دو جایزه باشگاه مطبوعاتی ماورای بحار؛ پروفسور نورا پاول، رئیس انستیتوی مطالعات رسانه های نوین، مسئول بخش تمرکز بر تأثیرات محیط رسانه های مدرن بر محتوا در انستیتوی مطالعات رسانه های نوین، استاد کالج روزنامه نگاری و ارتباطات جمعی دانشگاه مینه سوتا امریکا، سردبیر بخش اطلاعات در میامی هرالد از ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۱ و عضو سازمان برجسته آموزشی ارتباطاتی پوینتر از ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۰، عضو بخش رسانه های نوین در انستیتوی رسانه های امریکا و عضو انجمن خبرهای آنلاین و عضو پروژه نیوزپلکس در زمینه آموزش روزنامه نگاران در اتاق خبر آینده؛ پروفسور یحیی کمالی پور، رییس دانشکده ارتباطات و هنرهای خلاق دانشگاه پوردو امریکا، سردبیر سه نشریه آنلاین ژورنال رسانه های جهانی، مانیتور رسانه های جهانی و دهکده جهانی؛ کرافورد کیلییان، نویسنده کانادایی، کارشناسی روزنامه نگاری و وب نویسی و سردی بر سایت معروف نوشتن برای وب، از طریق بررسی مصوبه های بینالمللی و نیز از طریق سنجش نگرش های روزنامه نگاران ایرانی به گونه علمی شناسایی شود، اما در اینجا صرفاً به بخش مربوط به سنجش نگرش روزنامه نگاران سایبر و روزنامه نگاران چاپی در قبال انتقال گفتمان تعیین دستور جلسه و برجسته سازی و جریان یک سویه اطلاعات به سوی مخاطبان و نقش تکنولوژی های نوین ارتباطی در این انتقال گفتمان پرداخته می شود.
داور زارعیان
دوره 12، شماره 28.29 ، خرداد 1384، صفحه 173-211
چکیده
تحولات دهه پایانی سده بیستم میلادی در تاریخ علم و صنعت بی سابقه بود. زیرا دست آوردهای انقلاب صنعتی و انقلاب الکترونیک با تحولات فناوری اطلاعات به هم آمیخت و فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) را پی ریخت. ICT محصولی بود که دست آوردها و پیامدهای آن در ذهن طیف عظیم پدید آوردندگان آن نمی گنجید. براثر ICT نه فقط زندگی مادی و مجسم دگرگون شد، بلکه عرصه ...
بیشتر
تحولات دهه پایانی سده بیستم میلادی در تاریخ علم و صنعت بی سابقه بود. زیرا دست آوردهای انقلاب صنعتی و انقلاب الکترونیک با تحولات فناوری اطلاعات به هم آمیخت و فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) را پی ریخت. ICT محصولی بود که دست آوردها و پیامدهای آن در ذهن طیف عظیم پدید آوردندگان آن نمی گنجید. براثر ICT نه فقط زندگی مادی و مجسم دگرگون شد، بلکه عرصه تفکر و پندار دچار تحول گسترده و عمیقی گردید. در واقع، انسان ها از چنبره تنگ بی اطلاعی به پهنه گسترده انفجار اطلاعات روان شدند. روش های زندگی، اقتصاد، آموزش و حاکمیت ملی کشورها تغییر یافت و ICT در همه شئون مورد استفاده قرار گرفت. این نوشته طرحی اجمالی از مطالعه گسترده ای است که هدف آن ارائه پیشنهادی برای الگوی توسعه ارتباطات دور در ایران است. در این مطالعه، چشم اندازها، راهبردها، سیاست ها و برنامه اجرایی توسعه ارتباطات دور تبیین می شود. بررسی تجربه ها و رونالد های جهانی در عرصه ICT، مثل خصوصی سازی، رقابت پذیری، توسعه خدمات سیار، جهانی شدن و رویکردهای سایر ملل به این مقوله، به ویژه آن چه در شورهای در حال توسعه در قبالICT رخ داده است، در این مقاله ارایه می شود. مهمترین بخش این نوشته، معرفی کاربردهای ICT در توسعه است که براساس آن، توسعه ارتباطات دور را ضروری نشان می دهد. و در نهایت با توجه به تجربیات سایر ملی و سازمان ملل، پیشنهادی برای توسعه ICT ملی ارایه می شود.
بهرام کمیل
دوره 12، شماره 28.29 ، خرداد 1384، صفحه 213-237
چکیده
جهانی شدن عرصه های جدیدی را برای رشد و شکوفایی صنعت تبلیغات ایجاد کرده و صنعت تبلیغات نیز با بهره گیری از آخرین تکنولوژی ها، بستر مناسب را برای تسریع این روند. مهیا نموده است. در این تعاملی، نقش شرکت های چند ملیتی و نظام های سیاسی نسبت به گذاشته تغییر پیدا کرده است. نویسنده با بررسی موضوعات مذکور به تشریح این رابطه دوسویه از دیدگاه افرادی ...
بیشتر
جهانی شدن عرصه های جدیدی را برای رشد و شکوفایی صنعت تبلیغات ایجاد کرده و صنعت تبلیغات نیز با بهره گیری از آخرین تکنولوژی ها، بستر مناسب را برای تسریع این روند. مهیا نموده است. در این تعاملی، نقش شرکت های چند ملیتی و نظام های سیاسی نسبت به گذاشته تغییر پیدا کرده است. نویسنده با بررسی موضوعات مذکور به تشریح این رابطه دوسویه از دیدگاه افرادی چون یورگن هابرماس، مانوئل کاستلز و جورج ریترز پرداخته است.
علی اصغر کیا
دوره 12، شماره 28.29 ، خرداد 1384، صفحه 239-271
چکیده
در این مقاله، به بررسی محتوای تلکس خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده که در سه مقطع ۱۳۶۱، ۱۳۷۱ و ۱۳۸۱ در زمینه مسائل و مطالب مربوط به زنان گردآوری شده و انعکاس یافته است تا بخشی از فعالیت خبرگزاری ایرنا در زمینه اخبار و مطالب مربوط به زنان به عنوان نیمی از پیکره جامعه روشن شود. چارچوب نظری این بررسی تلفیقی است از نظریه های فمینیسم ...
بیشتر
در این مقاله، به بررسی محتوای تلکس خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده که در سه مقطع ۱۳۶۱، ۱۳۷۱ و ۱۳۸۱ در زمینه مسائل و مطالب مربوط به زنان گردآوری شده و انعکاس یافته است تا بخشی از فعالیت خبرگزاری ایرنا در زمینه اخبار و مطالب مربوط به زنان به عنوان نیمی از پیکره جامعه روشن شود. چارچوب نظری این بررسی تلفیقی است از نظریه های فمینیسم و برجسته سازی تا تاثیر این دو نظریه در تعیین و انتخاب اخبار مربوط به زنان و انعکاس آن مورد بررسی قرار گیرد. ساختار موضوعی مطالب، ماهیت و محوریت مطالب، سبک ارائه مطالب، آفرینندگان مطالب، حجم و اندازه مطالب، جهت گیری مطالب، کارکرد و اهداف مطالب انعکاس یافته متغیرهایی هستند که در این بررسی مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته اند. بررسی حاضر به روش تحلیلی محتوا انجام گرفته و حجم نمونه آماری شامل ۳۲۱ مطلب است. از آن جایی که هر یک از متغیرها در سه دوره مورد بررسی به مقایسه گذاشته شده اند، یافته های پژوهش در مجموع، نشان می دهد تفاوت معنی داری بین دوره های مورد بررسی در بسیاری از متغیرها متناسب با شرایط سیاسی اجتماعی و فرهنگی هر دوره وجود دارد. به لحاظ کمیت نیز یافته ها نشان می دهد که روز به روز هم به تعداد مطالب و اخبار زنان و هم به حجم هر یک از آن موارد افزوده می شود و به عبارتی روند صعودی دارد.
علی اصغر محکی؛ نعیم بدیعی
دوره 12، شماره 28.29 ، خرداد 1384، صفحه 273-313
چکیده
بر اساس نظریه های کارکردی جامعه شناسی نظام، « مطبوعات» با تصویرسازی از چهره پلیس، و عملکرد و رابطه آن با مردم می توانند در حفظ امنیت روانی جامعه ایفای نقش کنند. ایفای چنین نقشی تحت تأثیر ریشه های شکل گیری و تداوم حیات مطبوعات و پلیس در کشور و نیز فضای سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه قرار دارد. با تحلیل محتوای مطالب مطبوعات و تقارن ...
بیشتر
بر اساس نظریه های کارکردی جامعه شناسی نظام، « مطبوعات» با تصویرسازی از چهره پلیس، و عملکرد و رابطه آن با مردم می توانند در حفظ امنیت روانی جامعه ایفای نقش کنند. ایفای چنین نقشی تحت تأثیر ریشه های شکل گیری و تداوم حیات مطبوعات و پلیس در کشور و نیز فضای سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه قرار دارد. با تحلیل محتوای مطالب مطبوعات و تقارن دادن این تحلیل با بافت سیاسی - اجتماعی دوره های مختلف تاریخی می توان دریافت که در هر دوره، ارائه مطبوعات از پلیس، و عملکرد و رابطه آن با مردم چگونه بوده و در مقایسه با دوره های دیگر چه تغییری یافته است. در این بررسی، آن چه مطبوعات از پلیس، عملکرد و رابطه آن با مردم در پنج دوره از تاریخ معاصر ایران ارائه کرده اند، بر اساس شاخص های زیر تبیین و مقایسه شده است: میزان اقتدار ارائه شده از پلیس، مقدار مطالبات انعکاس یافته مردم از پلیس، نوع مطالبات مردمی درج شده، جهت گیری پلیس در مطالب (به طرفداری از دولتمردان یا به طرفداری از مردم)، میزان جامعه محور یا تهدید محور نشان دادن رویکرد پلیسی، نوع رابطه نشان داده شده از پلیس در مطالب مطبوعات هر دوره (رابطه با جامعه، رابطه با مراجعان یا متقاضیان خدمات پلیس، رابطه با منابع اطلاعاتی یا دولتی، روابط درون سازمانی و بین انواع مختلف نقشی ها)، شیوه پاسخ یا رویارویی پلیس با پدیده های اجتماعی (ستیز، انکار، طرد و حذف پدیده یا نقادانه، تحلیلی و اصلاحی)، و شیوه نقد پلیس در مطبوعات (مخرب، غیرمخرب). یافته های این تحقیقی نشان می دهند که نقش واسط مطبوعات در رابطه پلیس و مردم در ایران تحت تأثیر فضای سیاسی - اجتماعی قرار دارد. قواعد کلی حاکم بر فضای مطبوعات کشور در دوره های مختلف، وضعیت خود را در ضمن ارائه نوع رویکرد و میزان اقتدار پلیس نشان داده است، به گونه ای که در فرازهایی از تاریخ این کشور، شرایط و فضای سیاسی حاکم موجب شده تا تصاویری متفاوت از اقتدار، رویکرد و نوع رابطه پلیسی و مردم در مطبوعات کشور ارائه شود.
