محمدتقی کرمی
چکیده
پیادهروی اربعین در شکل کنونیاش، آیینی نوظهور و پدیدهی اجتماعی متکثری است. تکثر این پدیدهی اجتماعی ریشه در گوناگونی روایتهای زائران و معناهای متنوعی دارد که افراد از این پدیده میسازند. روایت زنانه سنخی از روایتهای موجود از این آیین است که در عین برخورداری از تکثر در معناسازی، روایتی طردشده و به حاشیه راندهشده توسط کلانروایتهای ...
بیشتر
پیادهروی اربعین در شکل کنونیاش، آیینی نوظهور و پدیدهی اجتماعی متکثری است. تکثر این پدیدهی اجتماعی ریشه در گوناگونی روایتهای زائران و معناهای متنوعی دارد که افراد از این پدیده میسازند. روایت زنانه سنخی از روایتهای موجود از این آیین است که در عین برخورداری از تکثر در معناسازی، روایتی طردشده و به حاشیه راندهشده توسط کلانروایتهای رسمی و مردانه از این آیین است. پژوهش پیشرو، با هدف فهم تجربهی زنان زائر، یافتههای بهدستآمده از گفتوگوهای نیمساخت یافتهی عمیق با 25 زن 22-68 ساله در موکبهای مسیر پیادهروی را به روش تحلیل مضمونی مورد مطالعه قرار داده است. مطالعه یافتهها نشان میدهد که زن زائر ذیل پنج مضمون ملال روزمره و رهایی از دلزدگیهای زندگی مدرن، لذت رنج مقدس و خودخواسته، حافظهی تاریخی جنگ و سیالیت معنای بدن، از سوژگی زنانه در تاریخ تا گذر از ابژگی روزمره و اشراق معنوی زائر و تغییر رفتار از خودخواهانه و عادتی به دگرخواهانه، در فرایند سوژگی زنانه به ساخت خود فردیاش در قالب فردیتی چندپاره میپردازد. زن زائر با شبیهسازی تجربهی خود در راهپیمایی اربعین با رویداد مصیبتبار عاشورا و وقایع پسازآن، در فرایند دوگانهی ساختشکنی/ ساخت دوبارهی خود، با بازاندیشی انتقادی از استریوتیپهای جنسیتی برساخت شده در گفتمان رسمی جامعهی ایرانی، خود زنانهاش را در قالب تصویر سوژهای فعال باز مینمایاند.
مینو سلیمی؛ احمد نادری
چکیده
زلزله به لحاظ گستره تأثیراتی که بر زندگی افراد دارد، متغیرمهمی در تحول حیات اجتماعی جوامع محسوب میشود. پیامدهای اجتماعی فاجعه بر اساس سن، جنسیت، طبقه اقتصادی و اجتماعی متفاوت است. کودکان، زنان و افراد کمدرآمد، بیشترین آسیب در زمان فاجعه را تجربه میکنند. مطالعه حاضر پژوهش کیفی است که باهدف درک تجربه زیسته زنان سرپلذهاب از ...
بیشتر
زلزله به لحاظ گستره تأثیراتی که بر زندگی افراد دارد، متغیرمهمی در تحول حیات اجتماعی جوامع محسوب میشود. پیامدهای اجتماعی فاجعه بر اساس سن، جنسیت، طبقه اقتصادی و اجتماعی متفاوت است. کودکان، زنان و افراد کمدرآمد، بیشترین آسیب در زمان فاجعه را تجربه میکنند. مطالعه حاضر پژوهش کیفی است که باهدف درک تجربه زیسته زنان سرپلذهاب از زلزله انجام شده است. در این پژوهش با استفاده از رویکرد پدیدارشناختی، مصاحبههای عمیق نیمه ساختار یافته با 30 نفر از زنان زلزلهزده انجام و 90 متن مصاحبه و 10 متن نوشتاری تجربه خود زیسته و تفسیر آنها به 120 واحد معنایی ثبتشده است. یافتههای این پژوهش که 18 درونمایه فرعی و در نهایت 5 درونمایه اصلی است، نشان میدهد که در سرپلذهاب زنان شرایط بسیار سختی را سپری میکنند. بیهویتی و عدم انطباق آنان با وضعیت پس از زلزله، سوءاستفادههای جنسی، اقدام به خودکشی، پایین آمدن سن اقدام به خودکشی، فوبیای زلزله و پسازلزله، تغییر ناگهانی سبک زندگی، فقدان آرامش، فقدان امکانات و توان مالی، وضعیت دشوار و نابسامانی کمی و کیفی مدارس، افزایش نزاع در خانواده، افزایش طلاق، افزایش خشونت سبب بروز نابسمانی اجتماعی، روانی و فرهنگی در این شهر شده است.
جامعه شناسی
زهرا میرحسینی؛ الهه قربانی
چکیده
پدیدهی کودکان کار ازجمله مسائل اجتماعی است که در چند سال اخیر موردتوجه عدهی زیادی از محققین و پژوهشگران قرارگرفته، این در حالی است که در بسیاری مواقع این تحقیقات با غفلت از دختران کار صورت پذیرفته است؛ در این پژوهش تلاش شده تا با استفاده از روش تحقیق کیفی و انجام مطالعات پدیدارشناسانه، تجربهی زیستهی دختران کار مورد مطالعه و ...
بیشتر
پدیدهی کودکان کار ازجمله مسائل اجتماعی است که در چند سال اخیر موردتوجه عدهی زیادی از محققین و پژوهشگران قرارگرفته، این در حالی است که در بسیاری مواقع این تحقیقات با غفلت از دختران کار صورت پذیرفته است؛ در این پژوهش تلاش شده تا با استفاده از روش تحقیق کیفی و انجام مطالعات پدیدارشناسانه، تجربهی زیستهی دختران کار مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. بدین منظور با 23 دختر 6 تا 16 ساله که تجربهی زیستهی مشترک کار و زندگی در خیابان دارند، مصاحبههای عمیق کیفی شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد، درک و توصیف دختران از کار درخیابان و فهم روایتهای آنها در چهار مضمون اصلی «ویژگیهای زمینهای و قومیتی»، «سنخشناسی فعالیتهای روزمره مبتنی بر جنسیت»، «حیطههای فضایی و مکانی کار» و «مهارتها و ترفندها» قابل مقولهبندی است. همچنین یافتههای پژوهش نشان میدهد، زمینهها و بسترهای کار دختران در خیابان، در چهار مقولهی «زندگی در خانوادههای از هم گسیخته»، «فرودستی و درماندگی»، «کار دختران بهمثابه حمایت از خانواده» و «استثمار مضاعف و کنترل شدید دختران کار» قابل مقولهبندی است.
جامعه شناسی
ابراهیم اخلاصی؛ یاسر رستگار؛ منوچهر خرم
چکیده
کارکردهای دین و آموزه های اخلاقی و رفتاری برآمده از آن در نگهداشت و ارتقاء کیفی نهاد خانواده امری مقبول از سوی بیشتر جامعه شناسان است. هدف این مطالعه، شناسایی میزان گرایش زوجین شهر بندرعباس به آموزههای قرآنیِ معطوف به مناسبات خانواده و روابط زناشویی، و همچنین، بررسی رابطه همبستگی گرایش مذکور با متغیرهای رضایت از زندگی، ...
بیشتر
کارکردهای دین و آموزه های اخلاقی و رفتاری برآمده از آن در نگهداشت و ارتقاء کیفی نهاد خانواده امری مقبول از سوی بیشتر جامعه شناسان است. هدف این مطالعه، شناسایی میزان گرایش زوجین شهر بندرعباس به آموزههای قرآنیِ معطوف به مناسبات خانواده و روابط زناشویی، و همچنین، بررسی رابطه همبستگی گرایش مذکور با متغیرهای رضایت از زندگی، مناسبات عاطفی، مناسبات جنسی، ناسازگاری زناشویی و معنایابی از جنسیت می باشد. متغیرهای اخیر در نظریات و پژوهشهای مربوط به زنان و خانواده مهم انگاشته شده اند. نمونه مورد مطالعه 400 نفر از متأهلان ساکن شهر بندرعباس هستند که بر مبنای نمونهگیری خوشهای احتمالی مورد انتخاب قرار گرفتند. به استناد یافتههای پژوهش، میانگین گرایش به آموزههای قرآنی معطوف به مناسبات خانواده و روابط زناشویی در نمونه مورد مطالعه برابر با 77% است. آزمون فرضیات پژوهش، معناداری رابطه میان متغیر مذکور با سایر متغیرهای پژوهش را نشان داد. بدینسان، بین میزان گرایش به آموزه های قرآنیِ معطوف به مناسبات خانواده و روابط زناشویی، و رضایت از زندگی، مناسبات عاطفی، مناسبات جنسی رابطه مستقیم معنادار وجود دارد؛ به طور متقابل، گرایش مذکور با متغیرهای روابط زناشویی، و ناسازگاری زناشویی دارای رابطه معکوس معنادار است. نتیجهگیری مقاله ناظر به تحلیل نظری همبستگی های مشاهده شده در مطالعه است.
جامعه شناسی
سهیلا علیرضانژاد؛ نیکزاد زنگنه
چکیده
این مقاله در پی بررسی تأثیر دسترسی زنان به پول در مناسبات قدرت در خانوادههای فرودست است. پرسش این است که مناسبات قدرت در روابط همسران در این خانوادهها بر مبنای دسترسی به پول چگونه صورتبندی میشود؟ پژوهش با استفاده از روش مردمنگاری نهادی و ارزیابی مشارکتی روستایی و با تکنیکهای مشاهده، مصاحبه، بحثهای گروهی و رسم نمودار فعالیت ...
بیشتر
این مقاله در پی بررسی تأثیر دسترسی زنان به پول در مناسبات قدرت در خانوادههای فرودست است. پرسش این است که مناسبات قدرت در روابط همسران در این خانوادهها بر مبنای دسترسی به پول چگونه صورتبندی میشود؟ پژوهش با استفاده از روش مردمنگاری نهادی و ارزیابی مشارکتی روستایی و با تکنیکهای مشاهده، مصاحبه، بحثهای گروهی و رسم نمودار فعالیت روزانه در اجتماعات محلی زنان تکیه شهدا و دستان سبز در شهر تهران انجامشده است. بر پایه یافتهها پول و قدرت در خانواده، مفاهیمی عمیقاً جنسیتی هستند. پولتوجیبی، پول خرجی، پول دیدنی، پول نادیدنی، پسانداز، ارثیه و هدایای والدین، صندوق قرضالحسنه خانگی و مهریه، پولهای در دسترس زنان یا منابع آن هستند. عاملیت اقتصادی زنان در اجتماعات مورد مطالعه در کسب پول نادیدنی و مدیریت پول مردانه تعریف میشود. قدرت زنانه با همنوایی با مرد شکل میگیرد و از نوع اقتدار اجرایی و در حوزه مسائل کماهمیتتر است. کنترل نحوه هزینهکرد درآمد زن، امتناع از دادن پول و منع دسترسی زن یا فرزندان به تأمین نیازهای پایهای از مصادیق خشونت اقتصادی است که زنان مورد مطالعه تجربه کردهاند؛ در مقابل، طی مدارای همدلانه همسران با وجود تفاوت در میزان دسترسی به پول، میتوانند مناسبات قدرت را بهطور مسالمتآمیز تنظیم کنند.
سمیه سادات شفیعی
چکیده
مطالعه کردوکارهای کنشگران بخشی از تاریخ اجتماعی ایران است که کمتر مورد مداقه قرار گرفته، حال آنکه می تواند اطلاعات ارزشمندی درباره سبک زندگی، فرهنگ جنسیتی و کنش های روزمره زنان و مردان فراهم آورده و از این طریق با هدف تولید دانش بومی برای مطالعات جنسیت و مطالعات زنان، دستاوردهای روشمندی درپی داشته باشد. در این راستا پژوهش حاضر به ...
بیشتر
مطالعه کردوکارهای کنشگران بخشی از تاریخ اجتماعی ایران است که کمتر مورد مداقه قرار گرفته، حال آنکه می تواند اطلاعات ارزشمندی درباره سبک زندگی، فرهنگ جنسیتی و کنش های روزمره زنان و مردان فراهم آورده و از این طریق با هدف تولید دانش بومی برای مطالعات جنسیت و مطالعات زنان، دستاوردهای روشمندی درپی داشته باشد. در این راستا پژوهش حاضر به مطالعه کتابخانه ای و تحلیل نظری یافته های تاریخی از منظر مطالعات جنسیت بعنوان موضوعی کمتر بررسی شده، پرداخته است. روش پژوهش تحلیل سند بوده و بالغ بر سی متن انتشاریافته را مورد بررسی قرار داده است. نتایج تحلیل گرایش به باورهای عامه در عصر قاجار با رویکردی کارکردگرایانه و بر حسب احراز جایگاه نقشی، نشان از تمایز جنسیتی گرایش به این باورها در عصر قاجار دارد. بطوریکه زنان در امتداد کردوکارهای مرتبط با جایگاه نقشی خود در اموری چون نازایی، زایمان، مراقبت از نوزاد، جلب مهر و محبت و حفاظت در برابر موجودات خیالی و مردان در اموری چون رونق کسب و کار، افزایش محصول، فراوانی آب چاه، حفاظت گرایشات خود را به باورهای عامیانه در قالب کنش بروز می دادند. همچنین تمایز جنسیتی بین کارگزاران باورهای عامیانه و چگونگی کاربرد و استعمال این باورها نیز مشهود است.
نظام بهرامی کمیل
دوره 13، شماره 33 ، خرداد 1385، ، صفحه 155-188
چکیده
در این مقاله با بررسی قوانین و مقررات تبلیغات بازرگانی و شرایط سیاسی -اجتماعی حاکم بر صنعت تبلیغات در ایران دو گفتمان حاکم براین صنعت از همدیگر متمایز می شود. گفتمان اول، گفتمان اطلاعاتی - امنیتی قبل از انقلاب ۵۷ و گفتمان دوم گفتمان مذهبی - ایدیولوژیک بعد از انقلاب ۵۷ است. در گفتمان بعد از انقلاب دو نگاه انتقادی و آسیب شناسانه قابل مشاهده ...
بیشتر
در این مقاله با بررسی قوانین و مقررات تبلیغات بازرگانی و شرایط سیاسی -اجتماعی حاکم بر صنعت تبلیغات در ایران دو گفتمان حاکم براین صنعت از همدیگر متمایز می شود. گفتمان اول، گفتمان اطلاعاتی - امنیتی قبل از انقلاب ۵۷ و گفتمان دوم گفتمان مذهبی - ایدیولوژیک بعد از انقلاب ۵۷ است. در گفتمان بعد از انقلاب دو نگاه انتقادی و آسیب شناسانه قابل مشاهده است. نگاه انتقادی از سال ۵۷ تا پایان جنگ و شروع دوران سازندگی ادامه پیدا میکند. نگاه آسیبشناسانه نیز از دوران سازندگیجوانه زده و تا به امروز ادامه پیدا کرده است. نویسنده در انتها نتیجه میگیرد درگفتمان های قبلی معیارها و اولویت های اقتصادی در حاشیه قرار داشته است.
فاطمه عشقی
دوره 10، شماره 23 ، آذر 1382، ، صفحه 135-157
چکیده
تأثیر افکار میزوژینی (به حساب نیاوردن زنا) ارسطو که غالباً از مکتب کلاسیک به افکار فلاسفه سده هجدهم راه یافته بود تا پایان قرن همچنان ادامه یافت. مردانی که برای اعتلای تفکر بشری راه بسیار پرفراز و نشیبی را طی کردند، درباره جامعه زنان قضاوت بسته ای داشتند. منتسکیو، حقوقدانی که تحلیل های حقوقی و سیاسی اش هنوز مرجع تحقیقی متخصصان است، ...
بیشتر
تأثیر افکار میزوژینی (به حساب نیاوردن زنا) ارسطو که غالباً از مکتب کلاسیک به افکار فلاسفه سده هجدهم راه یافته بود تا پایان قرن همچنان ادامه یافت. مردانی که برای اعتلای تفکر بشری راه بسیار پرفراز و نشیبی را طی کردند، درباره جامعه زنان قضاوت بسته ای داشتند. منتسکیو، حقوقدانی که تحلیل های حقوقی و سیاسی اش هنوز مرجع تحقیقی متخصصان است، گرچه نسبت به گذشتگان تحت تأثیر روشن بینی خود در مورد جامعه زنان به نکات مثبتی دست یافت، اما در مورد حقوق مدنی و حقوق شهروندی زنان دیدی سنتی و کاملاً ارسطویی داشت. همین خط فکری نزد فلاسفه دیگر چون دیدرو و بعضی دیگر از نویسندگان دایرةالمعارف و بالاخره روسو ادامه یافت و در دوره انقلاب فرانسه در وضع قوانین تأثیر گذاشت و سهم اجتماعی زنان نادیده گرفته شد. انتقادات و دفاعیات زنان اهل قلم و دیگر فیلسوفان دایرةالمعارف نظیر دالامبر و کندرسه و پیروان خط تفکرش، نظریه پردازانی که در مقابل اظهارنظرهای فلاسفه ایستادند، بالاخره دریچه های فضای قابل استشمامی را در پس انقلاب گشود و از آن پس تکامل یافت.