نعمت الله فاضلی؛ میثم اهرابیان صدر
چکیده
چکیده در سده سیزده یک دست پوششِ سه‌گانه فراگیر ـ چادر، روبند، چاقچور ـ زن را هنگامِ حضورِ عمومی و شهری‌اش در بر می‌گرفت، و در این حالت تقریباً هیچ قسمتی از اندامِ او به چشم نمی‌خورْد. چنین پوششی امکانات، روزمرگی‌ها، و نیز حاشیه‌هایِ متنوّعی را ایجاد می‌کرد؛ به عبارتِ دیگر، در متنِ کردارِ اجتماعی از این پوشش استفاده می‌شد، ...
بیشتر
چکیده در سده سیزده یک دست پوششِ سه‌گانه فراگیر ـ چادر، روبند، چاقچور ـ زن را هنگامِ حضورِ عمومی و شهری‌اش در بر می‌گرفت، و در این حالت تقریباً هیچ قسمتی از اندامِ او به چشم نمی‌خورْد. چنین پوششی امکانات، روزمرگی‌ها، و نیز حاشیه‌هایِ متنوّعی را ایجاد می‌کرد؛ به عبارتِ دیگر، در متنِ کردارِ اجتماعی از این پوشش استفاده می‌شد، موردِ ارزیابی قرار می‌گرفت، و به شیوه‌هایِ گوناگون به بافتِ کنشِ روزمره متصل می‌گشت، امّا همه چیستی‌اش در پیوند و اتّصال با دو کارکردِ اصلی بود که اهمیت و برجستگی می‌یافت: پوشاندن و از فُرم انداختن. پوششِ زنانه به نزاع با فُرم‌ها و شاکله‌هایِ مشخص و معلوم می‌رفت، آن‌ها را احاطه می‌کرد، و مرزِ میان‌شان را می‌زدود. به این ترتیب آن‌چه به احاطه چادر و روبند درمی‌آمد محو می‌شد و از نظرها مخفی می‌ماند؛ پوشیدگی هم‌چون سپر، هم‌چون دژی پنهان‌ساز، پوسته‌ای مطمئن به دُورِ آن‌ها می‌کشید، از سطحِ عینی حذفِ‌شان می‌کرد، و به ژرفا می‌سُراندِشان. با این وصف، می‌توان پرسید که از چه زمان و با چه قاعده و ترتیبی، حجابِ زنانه به شکلِ یک مسئله‌ِ اجتماعی درآمد، و از سرِ برخورد با کدام ضرورت‌هایِ عینی خواستِ بازنگری در آن پدیدار شد؟ در مسیرِ پاسخ‌یابی برایِ این پرسش می‌توان به جریانی وسیع‌تر نظر داشت که از سال‌هایِ میانیِ سده سیزده با برخوردن به موانعی که کردارِ پوشاندن بر سرِ راهِ تحولاتِ نوپایِ جامعه‌ِ ایران قرار می‌داد، به شکل گرفتنِ دوره‌ای از تاریخِ معاصر منجر شد که به‌سانِ سپیده‌دمِ یک جست‌‌‌و‌جو، آغازگرِ نزاع با مخفی‌گاه‌ها و نمودهایِ پوشیدگی بود. پس از طرحِ یک مقدّمه، طرحِ مسئله، و درنگی کوتاه در مبحثِ نظری و روش‌شناسی، این متن در سه فراز به بازخوانیِ تاریخیِ جریانِ پوشیدگی در ایرانِ سده سیزده می‌پردازد: در بخشِ اوّل توصیفی ارائه شده است از شرایط و اقتضائاتِ روزمره حجاب و پوشاندنِ تن در آن عصر؛ بخشِ دوّم به ویژگی‌ها و کارکردهایِ روزمرّه و انعطاف‌پذیرِ این پوشیدگی توجّه نشان داده و در بخشِ سوّم، با اتّکا به توصیفات و پی‌آمدهایِ دو بخشِ پیشین، به جمع‌بندی پرداخته شده و با عطفِ توجّه به گسست‌هایِ عینی و ملموسی که قاعده و آدابِ پوشاندن به خود می‌دید، بُرشی از جایگاه و مقامِ زنانگی در آن روزگار ترسیم شده است.
جامعه شناسی
طاهره خزائی
چکیده
گسترش فضای مجازی و شبکه‌های ارتباطی با ایجاد تغییراتی در جامعه ایرانی، به ساحتی برای ساخت و روایت خود و زیست جهان اجتماعی تبدیل شده است. پزشکان از قشرهای اجتماعی هستند که حضوری پرسش‌برانگیز در فضای مجازی و بویژه شبکه ایکس دارند. تبار تاریخی پزشکی به‌عنوان نهادی دارای پایگاه حرفه‌ای در‌هم‌تنیده با ناشناختگی، اقتدار و اعتبار بالا ...
بیشتر
گسترش فضای مجازی و شبکه‌های ارتباطی با ایجاد تغییراتی در جامعه ایرانی، به ساحتی برای ساخت و روایت خود و زیست جهان اجتماعی تبدیل شده است. پزشکان از قشرهای اجتماعی هستند که حضوری پرسش‌برانگیز در فضای مجازی و بویژه شبکه ایکس دارند. تبار تاریخی پزشکی به‌عنوان نهادی دارای پایگاه حرفه‌ای در‌هم‌تنیده با ناشناختگی، اقتدار و اعتبار بالا است؛ در حالیکه خاصبودگی دنیای مدرن تقدسزدایی و اسطورهزدایی از هر امری است. این پژوهش به روش مردمنگاری مجازی و در رویکرد تفسیری تفهمی به تحلیل مضمون توئیتهای پزشکان در سال 2023 در شبکه ایکس پرداخته و چهار الگوی معنایی غالب را شناسایی کرده است که عبارتند از برآمدن سوژه بیمار و استیضاح پزشک، هراس از برآمدن گفتمان سنتی و انحصارزدایی از درمان، برساخت تصویر پزشکی در دو قطب مافیا و شهید راه سلامت و خودِ پزشک تحقق نیافته. بهطورکلی، با گسترش شبکه‌های ارتباط مجازی، فرایند افسونزدایی و اقتدارزدایی از پزشک و پزشکی شتاب بیشتری گرفته و هاله قداست و رمز و رازوارگی پیرامون نهاد پزشکی با فراخوانش پزشک به مرکزیت روبهرو شده که در فرایندی بازاندیشانه خودِ پزشک، زیست جهان پزشکی و مصائب آن روایت میشود.
جامعه شناسی
علی ایار؛ موسی عنبری
چکیده
این مطالعه با استفاده از روش مردم نگاری انتقادی، اثر مداخلات توسعه‌ای را بر ساحت اجتماعی و اقتصادی اجتماعات محلی در میدان زاگرس میانی (استان های ایلام و لرستان) بررسی می کند. بنا بر یافته‌ها توسعه، زیست‌جهان پیشامداخله‌ای را که درسیطره امر اجتماعی بوده، تحت هجمه امر اقتصادی قرار داده است. توسعه، از ظرفیت‌های فرهنگی و سنتهای پیوند ...
بیشتر
این مطالعه با استفاده از روش مردم نگاری انتقادی، اثر مداخلات توسعه‌ای را بر ساحت اجتماعی و اقتصادی اجتماعات محلی در میدان زاگرس میانی (استان های ایلام و لرستان) بررسی می کند. بنا بر یافته‌ها توسعه، زیست‌جهان پیشامداخله‌ای را که درسیطره امر اجتماعی بوده، تحت هجمه امر اقتصادی قرار داده است. توسعه، از ظرفیت‌های فرهنگی و سنتهای پیوند دهنده و یاریگرانه درکنشهای اقتصادی محلی غفلت شده است و به جای آن برنامه های رسمی و سرمایه محور دولتی، در ابعاد عینی و ذهنی گسترش یافته است؛ ماحصل تضعیف سنتهای مردمی، برآمدن گروههای شبه‌تکنوکرات جدیدی است که ارزش فرهنگی محلی مانندسختکوشی، قناعت، همکاری وسخاوت را نماد عقب افتادگی می دانند. در واقع کنشگران بومی به مثابه مدیران مولد خویش فرمای جدید، به کسانی بدل شدند که برای بازاریابی نیروی کار و تأمین معاش خود، در دام اعانه، وام و اجیرشدگی گرفتار شده‌اند. به منظور نشان دادن این تقلیل، از استعاره درخت گردو به مثابه نماد جامعۀ طبیعت مدار سختکوش، همبسته و کوشا و از درخت اوکالپتوس به‌عنوان نماد مداخلۀ عاریتی، جامعه مصرفی، تظاهری و گسسته استفاده کرده‌ایم .با زوال اجتماع محلی،کنشهای اقتصادی همیارانه، سختکوشی و قناعت تحدید شده، و رقابتهای اقتصادی مصرف گرا،گسسته و سودانگارانه بجای آن نشسته است.
جمعیت شناسی
رضا نوبخت؛ احمد دراهکی؛ علی قاسمی اردهایی
چکیده
میزان باروری کل مورد نیاز برای سطح جانشینی در بین کشورها و حتی درون مناطق جغرافیایی یک سرزمین می‌تواند متفاوت باشد. تعمیم میزان باروری کل مورد نیاز برای سطح جانشینی برای تمامی کشورها و مناطق بویژه زمانیکه مناطق و کشورهای مورد مقایسه به لحاظ سطح توسعه‌یافتگی تفاوت‌های قابل توجهی داشته باشند صحیح نیست. مطالعه حاضر با استفاده از روش ...
بیشتر
میزان باروری کل مورد نیاز برای سطح جانشینی در بین کشورها و حتی درون مناطق جغرافیایی یک سرزمین می‌تواند متفاوت باشد. تعمیم میزان باروری کل مورد نیاز برای سطح جانشینی برای تمامی کشورها و مناطق بویژه زمانیکه مناطق و کشورهای مورد مقایسه به لحاظ سطح توسعه‌یافتگی تفاوت‌های قابل توجهی داشته باشند صحیح نیست. مطالعه حاضر با استفاده از روش پرستون و همکاران 2003 و با استفاده از دادههای ثبتی و سرشماری کشور طی سالهای 1385 تا 1394 به برآورد میزان باروری کل مورد نیاز برای سطح جانشینی در ایران و استانهای مختلف آن پرداخته است. ن نتایج بیانگر آن است میزان باروری کل مورد نیاز برای سطح جایگزینی در استانهای مختلف ایران یکسان نیست؛ و این شاخص برای سال 1390 برای استان سیستان و بلوچستان 3/2، برای استانهای خراسان جنوبی، چهار محال و بختیاری، هرمزگان، کهکیلویه و بویراحمد، آذربایجان شرقی، ایلام، کرمانشاه و کردستان حدود 2/2 و برای سایر استانها حدود 1/2 فرزند برای هر زن محاسبه گردید. توجه به این تفاوتها و اهمیت نسبت جنسی در بدو تولد و همچنین احتمال بقای موالید دختر از تولد تا میانگین سن فرزندآوری از جمله مباحثی است که در رسیدن به باروری سطح جانشینی در کشور باید مورد توجه قرار گیرد.
جامعه شناسی
عبدالرضا نواح؛ کریم رضادوست؛ سعید معیدفر؛ نرگس خوشکلام
چکیده
شیوع کرونا با تأکید بر فاصله‌گیری اجتماعی سبب شد تعاملات اجتماعیِ درون بافت‌های قومی از لحاظ کمّیت و کیفیت دستخوش تغییراتی گردد. بر همین اساس تحقیق حاضر بر پدیدارشناسی تجربه‌زیسته لک‌زبانان شهرستان بروجرد از تعاملات اجتماعی پس از مواجهه با شیوع کرونا متمرکز شده است. تحقیق پدیدارشناسی حاضر به منظور تحلیل داده‌ها از تکنیک موستاکاس ...
بیشتر
شیوع کرونا با تأکید بر فاصله‌گیری اجتماعی سبب شد تعاملات اجتماعیِ درون بافت‌های قومی از لحاظ کمّیت و کیفیت دستخوش تغییراتی گردد. بر همین اساس تحقیق حاضر بر پدیدارشناسی تجربه‌زیسته لک‌زبانان شهرستان بروجرد از تعاملات اجتماعی پس از مواجهه با شیوع کرونا متمرکز شده است. تحقیق پدیدارشناسی حاضر به منظور تحلیل داده‌ها از تکنیک موستاکاس بهره برده است. تعداد 16 نمونه به صورت هدفمند و تا اشباع نظری انتخاب شده و داده‌ها به روش مصاحبهی عمیق گردآوری شده است. همچنین از مشاهدهی مشارکتی (10 مشاهدهی میدانی) به منظور گردآوری دادههای بیشتر استفاده شده است. بر اساس نتایج کدگذاری و تحلیل دادههای میدانی، مفهوم «تعامل قومی پساکرونا» شامل 8 خوشـهی اصلی است که عبـارتند از: 1)مجال یافتن عاملیت انسانی، 2)اجتماعیشدن تعامل، 3)پیوسته شدن اعضای قوم، 4)بابرنامهشدن تعامل، 5)علمی-عقلانی شدن بنیان معرفتی تعامل، 6)غایتمند شدن تعامل، 7)بیشدیجیتالی شدن تعامل، و 8)نمود یافتن نقش عاملیت ناانسانی. به طور کلی مخاطرهی کرونا به مانند شوکی عمل کرده که فرصت ابراز فردیت را برای اعضای جامعهی قومی لَک فراهم آورده است.
