نابرابری اجتماعی پدیده جدیدی نیست. پیدایش آن به آغاز زندگی اجتماعی انسان برمی گردد. انسان از دیرباز با برداشت های مختلف به تبیین و یا توجیه این پدیده پرداخته و نظراتی در ضرورت رد یا ابقای آن در جوامع بشری عرضه داشته و بر آن تأکید کرده است. « نابرابری اجتماعی » در عصر حاضر به علت جهانی شدن روابط اجتماعی، معنایی عمیق تر و گسترده تر ...
بیشتر
نابرابری اجتماعی پدیده جدیدی نیست. پیدایش آن به آغاز زندگی اجتماعی انسان برمی گردد. انسان از دیرباز با برداشت های مختلف به تبیین و یا توجیه این پدیده پرداخته و نظراتی در ضرورت رد یا ابقای آن در جوامع بشری عرضه داشته و بر آن تأکید کرده است. « نابرابری اجتماعی » در عصر حاضر به علت جهانی شدن روابط اجتماعی، معنایی عمیق تر و گسترده تر یافته، از مرزهای قومی، اجتماعی و سیاسی جوامع انسانی فراتر رفته و به صورت مساله ای جهانی در آمده است. بنابراین در دنیای امروز، منشاء این نابرابری رانه فقط در ساخت های جغرافیایی، جمعیتی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی درون جوامع انسانی، بلکه می باید در ارتباط با کیفیت و ماهیت روابط بین المللی و به عبارت درست تر در ارتباط با کارکرد نظام مسلط اقتصاد جهانی جستجو کرد. یکی از عوارض مشکل زای نابرابری اجتماعی، شکل گیری پدیده توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی به صورت کنونی است که امروزه در میان جوامع انسانی مشاهده می شود. این پدیده خود زمینه ساز و عامل بروز بسیاری از ناهماهنگی ها، ناسازگاری ها، ستیزه ها، مسائل و مشکلات گوناگون اجتماعی و جهانی است که زندگی انسانی را به شدت مبتلا ساخته است. اگر چه از سال هزار و نهصد و شصت به بعد چون و چند رشد و توسعه کشورهای به اصطلاح «جهان سوم » توجه محافل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و علمی جهان را به خود مشغول داشته است، و مکاتب اجتماعی و اقتصادی مانند نوسازی "، توسعه"، مارکسیسم و وابستگی، با توجه به خاستگاه اجتماعی - اقتصادی خود نظریاتی را با مفاهیم و واژه های خاص ارائه داده اند، ولی چنین پیداست که واقعیت های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع در چند سال اخیر با به محک زدن آن مکاتب، نارسایی این نظریه ها را در بیشتر زمینه ها آشکار ساخته است. پیدایش نظریه های جدید مانند نظریه های سرمایه داری پیرامونی " و اقتصاد جهانی" در این زمینه و گسترش نهضت ها و انقلاب ها در مناطق مختلف جهان ( مانند شیلی، ایران، چین، نیکاراگوئه، فیلیپین، اروپای شرقی و اتحاد جماهیر شوروی ) مؤید این نظر است که تحلیل های پیشین، کارآیی علمی و عملی چندانی نداشته است. هدف مقاله حاضر ارائه چارچوبی نظری برای تحلیل و تبیین پدیده توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی است و اگر در طول مقاله به برخی از مباحث و مسائل نظری و تجربی اشاره ای می شود، فقط برای روشن شدن بحث اصلی ماست.
به دنبال تغییرات شدیدی که در قرن نوزدهم در جوامع صنعتی به وجود آمد، ضرورت سواد برای افراد جامعه مطرح شد و بتدریج مورد قبول اکثر کشورهای جهان قرار گرفت، به نوعی که امروزه تقریباً تمام کودکان در اثر وارد شدن به مدرسه، سواد و تخصص های لازم را کسب می کنند و به صورت افراد با سواد فعالیت های اجتماعی خود را در جامعه انجام می دهند. در اثر ورود ...
بیشتر
به دنبال تغییرات شدیدی که در قرن نوزدهم در جوامع صنعتی به وجود آمد، ضرورت سواد برای افراد جامعه مطرح شد و بتدریج مورد قبول اکثر کشورهای جهان قرار گرفت، به نوعی که امروزه تقریباً تمام کودکان در اثر وارد شدن به مدرسه، سواد و تخصص های لازم را کسب می کنند و به صورت افراد با سواد فعالیت های اجتماعی خود را در جامعه انجام می دهند. در اثر ورود کودکان به مدارس تغییر اساسی در چگونگی و همچنین کیفیت آموزش به وجود آمد. آموزش که برای دورانی طولانی یکی از کارکردهای خانواده گسترده بود، از صورت خصوصی و خانوادگی خارج شد و در اثر واگذاری به نهاد آموزش و پرورش به پدیده ای عمومی تبدیل شد. سواد و کسب تخصصی که در دوران قبل امتیاز خاص طبقات مرفه جامعه بود، برای عموم افراد جامعه آزاد گشت. دیگر خانواده شخصاً در مورد ضرورت و چگونگی آموزش کودکان تصمیم نمی گرفت، بلکه جامعه از طریق آموزش و پرورش بر ضرورت سواد و یادگیری مهارتها برای تمام افراد تأکید کرده و در عین حال چگونگی آموزش کودکان هم به صورت امری اجتماعی مطرح شد.
کودکان جامعه باید بر طبق نیازهای جامعه پیچیده امروزی مهارت هایی را که برای زندگی در جامعه لازم است از طریق دبستان فرا گیرند. وظیفه دبستان فقط آموزش سواد به کودکان نیست، بلکه با توجه به بررسی های علوم مختلف امروزه ثابت گشته که رشد و پرورش جسمی، روانی و اجتماعی کودک نیز از کارکردهای اساسی مدرسه می باشد. پرورش جسمی کودکان امری طبیعی است. کودکان در اثر ورزش ها و تمرین های گوناگونی که در مدرسه و به عنوان درس انجام می دهند، قابلیت کنترل اندام ها و عضلات خود را کسب می کنند. جنبه های روانی تربیت کودک نیز امروزه به صورت اصلی مهم در رشد و پرورش کودکان مطرح می گردد. معلمین از داده های روانشناسی و تعلیم و تربیت برای ارتقای بهره کاری کودکان استفاده می کنند و در این رابطه به مسائل روانی و عاطفی کودک نیز توجه دارند، به طوری که در اکثر مدارس جهان برروی تشویق و پاداش کودک به جای روشهای تنبیهی و مجازاتی تأکید می شود.
مدارس از جنبه های اجتماعی نیز در رشد کودکان بسیار مؤثر می باشند. کودکان بعد از سنین شش سالگی ساعات زیادی را در مدرسه می گذرانند و مدارس بر حسب نیازهای جامعه خود، کودکان را به صورت انسانی اجتماعی به جامعه تحویل می دهند. مدرسه به عنوان گروه ثانویه تأثیری مهم در اجتماعی کردن کودکان دارد. در مدرسه است که بتدریج قواعد و هنجارهای زندگی جمعی به آنان آموخته می شود. نظم و ترتیب، تمرکز و پشتکار برای انجام دادن وظایف، احترام به حقوق دیگران و ... از طریق کلاس درس به کودکان آموخته می شود. همچنین کودکان در رابطه با دیگران قادر به گسترش و غنی تر کردن روابط اجتماعی خود می شوند. فرآیندهای مختلف مانند همکاری، رقابت، مساعدت و... را فرا می گیرند. در عین حال کودکان نه فقط با جامعه، افراد جامعه و نقشی که بر عهده دارند آشنا می شوند، بلکه مهمتر از آن، با وجود خودشان به عنوان انسانی مسئول، تصمیم گیرنده و خلاق نیز آشنا می گردند.
در گزارش حاضر پس از بیان مختصری از سابقه تحقیقات جامعه شناختی خانواده در ایران، به نقد این تحقیقات از سه جنبه عمده فرهنگی، سازماندهی و محتوا پرداخته و بر این اساس پیشنهاداتی ارائه نموده ایم. لازم به تذکر است که بسیاری از مشکلات ذکر شده در این مقاله گریبانگیر سایر تحقیقات، بخصوص تحقیقات اجتماعی است. امید است که دست اندرکاران و صاحب ...
بیشتر
در گزارش حاضر پس از بیان مختصری از سابقه تحقیقات جامعه شناختی خانواده در ایران، به نقد این تحقیقات از سه جنبه عمده فرهنگی، سازماندهی و محتوا پرداخته و بر این اساس پیشنهاداتی ارائه نموده ایم. لازم به تذکر است که بسیاری از مشکلات ذکر شده در این مقاله گریبانگیر سایر تحقیقات، بخصوص تحقیقات اجتماعی است. امید است که دست اندرکاران و صاحب نظران در رفع این مسائل اقدام نمایند.
بیش از سه دهه است که جمعیت کشور ما با نرخ رشدی در حدود ۳ درصد در سال در حال افزایش است. در فاصله بین اولین سرشماری و آخرین سرشماری سراسری نفوس، نرخ رشد سالیانه جمعیت ایران در حدود ۳/۳ درصد در سال بوده است. سالیانه حدوداً ۳ درصد در سال را که حضوری سی و چند ساله در کشور ما داشته است تا حدودی روشن کنیم. به باور ما ادراک این معنا، هرچند با تأخیر، ...
بیشتر
بیش از سه دهه است که جمعیت کشور ما با نرخ رشدی در حدود ۳ درصد در سال در حال افزایش است. در فاصله بین اولین سرشماری و آخرین سرشماری سراسری نفوس، نرخ رشد سالیانه جمعیت ایران در حدود ۳/۳ درصد در سال بوده است. سالیانه حدوداً ۳ درصد در سال را که حضوری سی و چند ساله در کشور ما داشته است تا حدودی روشن کنیم. به باور ما ادراک این معنا، هرچند با تأخیر، احتمالاً به ما کمک خواهد کرد تا به هنگام اتخاذ و بیان موضع نسبت به جمعیت و تحولات آن واقعیت تجربی را نیز در مد نظر آوریم.
پیری یا سالمندی به عنوان آخرین دوره زندگی انسان همواره مورد توجه متفکران علوم انسانی و زیست شناسی قرار داشته است. این دوره از زندگی که معمولاً با بالا رفتن سن برای افراد مطرح می شود، در بسیاری موارد مسائلی چون ضعف قوای جسمانی، تنهایی، از کار افتادگی، معلولیت، بیماری و احتمالاً بی سرپرستی و فقر و تنگدستی را همراه خود دارد. بروز اینگونه ...
بیشتر
پیری یا سالمندی به عنوان آخرین دوره زندگی انسان همواره مورد توجه متفکران علوم انسانی و زیست شناسی قرار داشته است. این دوره از زندگی که معمولاً با بالا رفتن سن برای افراد مطرح می شود، در بسیاری موارد مسائلی چون ضعف قوای جسمانی، تنهایی، از کار افتادگی، معلولیت، بیماری و احتمالاً بی سرپرستی و فقر و تنگدستی را همراه خود دارد. بروز اینگونه مسائل برای سالمندان بسته به اینکه فرد کهنسال در چه جامعه ای و با چه فرهنگی زندگی می کند، از نظر کیفی و کمی با تفاوت های بسیاری همراه است و همچنین چگونگی جواب گویی به این مسائل و نوع راه حل های ارائه شده نیز به امکانات موجود در جامعه بستگی پیدا میکند، به طوری که در کشورهای صنعتی غرب، معمولاً سالخوردگان را در سراهای سالمندان و جدای از خانواده مشاهده می کنیم و در شرق و بخصوص در مناطق روستایی جامعه ما سالمندان را اکثراً همراه با اعضای خانواده و آمیخته با آنها تا لحظات آخر زندگی می توان مشاهده کرد. بدیهیست با تغییرات حاصل از تحول اجتماعی و تغییر نهادهای اجتماعی مثل نهاد خانواده، از شکل سنتی به جدید که بسیاری از کارکردهای سنتی خود را از دست داده است، در جوامعی مثل کشور ما هم باید انتظار داشت که در آینده شاهد مشکلات خاص این گونه تحولات از جمله مشکلات مربوط به سالمندان باشیم . به همین دلیل ضرورت دارد که متفکران علوم انسانی و اجتماعی و دست اندرکاران رفاه اجتماعی، بخشی از مطالعات خود را به زمینه مشکل سالمندان اختصاص بدهند. مقاله حاضر مطالعات نگارنده در زمینه مسائل سالمندان ایران با تأکید بر ابعاد جمعیت - شناسی آنست که امید است مورد استفاده دست اندرکاران مسائل سالمندان در کشور قرار گیرد. سالمندان در جهان : سازمان ملل متحد در اجلاسیه جهانی تابستان ۱۹۸۲ اتریش که اختصاص به مسائل سالمندان داشت حقایقی را در مورد افزایش سریع تعداد و نسبت سالمندان در جمعیت جهانی مطرح کرد. در ارائه دلیل برگزاری این اجلاس چنین آمده است: «چند دهه آینده، جهان با افزایش سریعی در تعداد و نسبت در جمعیت سالمندان رو به رو خواهد شد. درحالیکه در سال ۱۹۷۵ جمعیت جهان دارای ۳۵۰ میلیون سالمند بالای ۶۰ سال بوده است، در سال ۲۰۲۵ تعداد سالمندان به رقمی معادل یک میلیارد و یکصد و بیست و یک میلیون نفر خواهد رسید که حدود ۱۳/۷ درصد جمعیت جهان را در آن زمان تشکیل خواهد داد.» دلایل این رشد را می توان، از طرفی نتیجه کاهش نرخ مرگ و میر دانست که موجب ادامه زندگی افراد بیشتری میگردد و از طرف دیگر افزایش نسبت سالمندان در کل جمعیت جهانی را نیز باید به حساب کاهش نسبت زاد و ولد گذاشت.
واره نوعی تعاون سنتی کهن و زنانه بر پایه مبادله « شیر با شیر» می باشد. مبادله و تعویض یک کالا با کالایی از همان نوع و با همان درجه از مرغوبیت در بین اقوام ابتدایی نیز دیده شده اما آن معاوضه به خاطر مسائل اقتصادی انجام نمی شده است. مالینوسکی در باره مبادله سیب زمینی هندی بین بومیان جزایر «تروبریاند» در ملانزی می نویسد. هر خانواده ...
بیشتر
واره نوعی تعاون سنتی کهن و زنانه بر پایه مبادله « شیر با شیر» می باشد. مبادله و تعویض یک کالا با کالایی از همان نوع و با همان درجه از مرغوبیت در بین اقوام ابتدایی نیز دیده شده اما آن معاوضه به خاطر مسائل اقتصادی انجام نمی شده است. مالینوسکی در باره مبادله سیب زمینی هندی بین بومیان جزایر «تروبریاند» در ملانزی می نویسد. هر خانواده تنها قسمتی از تولید سیب زمینی هندی خود را در داخلی خانواده مصرف می کند و در حدود نیمی از آن را که ضمناً شامل درشت ترین سیب زمینی هاست، به خانواده های دیگر هدید می کند و متقابلاً تقریباً همان مقدار از بهترین سبب زمینی های خانواده های دیگر را دریافت می دارد. این مبادله که از نقطه نظر اقتصادی بیهوده به نظر میرسد، در واقع در تثبیت و تحکیم مجموع روابط اجتماعی کمک میکند». مالینوس کی در مطالعه جالب دیگری که به داد و ستد «کولا» اختصاص داده، بار دیگر به وضوح نشان داده است که این مبادله با ارضاء فوری نیازهای اولیه هیچگونه رابطه مستقیمی ندارد. داد و ستد کولا که بین گروه های ساکن جزایر کوچیک شرق گینه نو رواج دارد، عبارت است از مبادله پاره ای اموال تشریفاتی، تنها هدف این مبادله، تثبیبت و تحکیم روابطی است که میان این جوامع کوچک و مستقل که از لحاظ جغرافیایی به هم نزدیک هستند وجود دارد. در این نوع خاص از مبادله، افراد هر جامعه هدایایی به صورت دستبندهای ساخته شده از صدف سفید به افراد جامعه دیگر می دهند. و متقابلا گردن بندهای ساخته شدم از صدف ها قرمز هدیه می گیرند و این مبادله به صورت دور تسلسلی مرتباً تکرار می شود» گفتنی است که این گونه مبادلات تنها مخصوص جوامع ابتدائی نیست، بلکه در برخی جوامع صنعتی و پیچیده نیز قابل رؤیت است.
بشر از دیر باز تحت تأثیر شرایط محیطی و اقلیمی پیرامونش قرار گرفته است. به طوری که بسیاری از فعالیت های تولیدی و حتی اجتماعی اش بر پایه این شرایط شکل گرفته است. البته چنین به نظر می رسد که همراه با پیچیده تر شدن جوامع و پیشرفت علوم و فنون جدید، این رابطه به صورت معکوس در می آید. یعنی انسان با بکارگیری تکنولوژی مدرن، نفوذ و تسلط خویش را بر ...
بیشتر
بشر از دیر باز تحت تأثیر شرایط محیطی و اقلیمی پیرامونش قرار گرفته است. به طوری که بسیاری از فعالیت های تولیدی و حتی اجتماعی اش بر پایه این شرایط شکل گرفته است. البته چنین به نظر می رسد که همراه با پیچیده تر شدن جوامع و پیشرفت علوم و فنون جدید، این رابطه به صورت معکوس در می آید. یعنی انسان با بکارگیری تکنولوژی مدرن، نفوذ و تسلط خویش را بر محیط پیرامونش هر چه بیشتر اعمال می کند. هر چند که تسلط همه جانبه بشر بر اقلیم و طبیعتش، حتی در کشورهای صنعتی نیز زیر سئوال است، اما میتوان گفت انسان در کشورهای جهان سوم و بویژه در محیط های روستایی، هنوز تا حد زیادی تحت تأثیر شرایط اقلیمی قرار دارد. البته باید توجه داشت منظور از « شرایط اقلیمی » تنها ویژگی هایی همچون میزان بارش باران، درجه هوا، رطوبت و ... نیست. بلکه شرایط اقلیمی خود مجموعه وسیعی را در برمی گیرد که عناصری را به صورت زنجیره ای به یکدیگر متصل می کند. مثلاً شرایط اقلیمی خود می تواند تا حدودی نزدیکی یا دوری روستا از شهر را تعیین کندو و به همین ترتیب میزان فاصله روستا از شهر می تواند برخورداری یا عدم برخورداری روستائیان را نسبت به برخی از خدمات عمرانی همچون جاده مناسب، مدرسه، آب بهداشتی، برق، حمام، وسایل مدرن زندگی و ... تعیین نماید. بنابر این شاید بتوان گفت در اکثر روستاهای ایران داشتن اقلیم مناسب و معقول، تا حد زیادی حیات اقتصادی - اجتماعی قشرهای مختلف روستایی را تحت تأثیر قرار می دهد. بررسی حاضر به منظور نشان دادن این وضعیت انجام شده است. بدین منظور سه روستای مختلف در منطقه گیلان انتخاب شدند تا تأثیرات اقلیم را بر فعالیت تولیدی زنان روستایی بررسی کنیم. این روستاها هریک اقلیمی خاص و متفاوت از دیگری دارند: ۱- روستای چاف پایین ۲- روستای ملومه ۳- روستای آهندان اهداف ما از این بررسی عبارتند از: ۱- نشان دادن تأثیر اقلیم بر نقش تولیدی زنان روستائی و مقایسه آن در اقلیم های ۲ - مقایسه فعالیت های تولیدی زنان روستا با فعالیت مردان و یافتن تشابهات و اختلافات آن روش ما در این بررسی، روش میدانی و تکنیک های مورد استفاده مصاحبه و مشاهده تواماً بوده است.
موضوع علل ظهور دولت از روزگار باستان به این سو همواره مورد توجه متفکران اجتماعی قرار گرفته است. هر چند این مساله عمری دراز دارد و در طی قرنهای پیشین برای حل آن مساعی گوناگون به عمل آمده است، باز باید گفت که در باره ویژگی های دون و ریشه ها و سیر تکامل آن نظر واحدی پدید نیامده است. در این مقام از میان نظریه های نسبتا مقبول یکی را پیش می نهیم ...
بیشتر
موضوع علل ظهور دولت از روزگار باستان به این سو همواره مورد توجه متفکران اجتماعی قرار گرفته است. هر چند این مساله عمری دراز دارد و در طی قرنهای پیشین برای حل آن مساعی گوناگون به عمل آمده است، باز باید گفت که در باره ویژگی های دون و ریشه ها و سیر تکامل آن نظر واحدی پدید نیامده است. در این مقام از میان نظریه های نسبتا مقبول یکی را پیش می نهیم و آن نظریه کشاکش یا ستیزه اجتماعی است. محققان بسیار از زمان پلی بیوس در سده دوم پیش از مسیح تا فرانتس اپن هایمر ستیزه بین جامعه ها را عامل اصلی ظهور دولت تلقی کرده اند. هواداران نظریه ستیزه، به تلویح یا به تصریح، دولت را محصول سه عامل دانسته اند: ۱- باید اقلیتی که از لحاظ دستیابی بر مقاصد خود از اکثریت برتر است از عهده کنترل اکثریت برآید و این در حالی است که اکثریت به نوبه خود برای زدودن سلطه اقلیت تلاش می کند. ۲- باید رسم مالکیت خصوصی در میان اقلیت حاکم و اکثریت محکوم برقرار باشد. ۳- باید هر دو گروه در خاکی مستقر باشند، به بیان دیگر، حاکمیت دولت مستلزم وجود یک قلمرو مشخص " است. روشن است که دولت مورد بحث نحله ستیزه، دولتی است طبقاتی، نهادی است متضمن دو بخش اجتماعی وسیع که با یکدیگر از لحاظ مقام و اقتدار، فرق بسیار دارند. یکی از آن دو عملاً دستخوش تحمیلاتی است که از آغاز ظهور دولت پدید آمده است و دیگری موجد این تحمیلات است و می کوشد آن را اعمال کند. به قول اپن هایمر هر دولتی در طول تاریخ، دولتی طبقاتی است. یعنی نهادیست شامل گروههای اجتماعی فرا دست و فرودست که براساس مقام یا مالکیت از یکدیگر متمایزند." باید دانست که این نظر منحصر به نحله ستیزه نیست. از لحاظ آن تقسیم جامعه به طبقات و در نتیجه، ظهور دولت بر اثر غلبه یک گروه بی طبقه بر گروه بی طبقه دیگر پدید می آید. گروه غالب به عنوان یک طبقه اجتماعی حاکم و صاحب امتیاز می شود. بنابراین دولت محصول چیرگی یک قبیله ابتدایی بر قبیله ابتدایی دیگر است. به همین سبب در جامعه سه عامل جدید سر بر می آورد. طبقه بالا، طبقه پایین و حکومت طبقه بالا و حاکمیت آن طبقه بر یک خطه معین. این سه عامل است که دوره ماقبل را از دوره ما بعد آن تفکیک میکند. از یک نکته نباید غفلت ورزیم و آن این است که ستیزه به خودی خود و به تنهایی موجد دولت نیست بلکه پس از آنکه ستیزه به صورت جنگ واقعی در می آید و باعث غلبه یک گروه بر گروه دیگر می شود، دولت تحقق می یابد. به طور کلی نحله ستیزه در بیان ماهیت و منشا دولت " ابلاغ می کند که ستیزه و غلبه ناشی از آن، موجد دولت است و فرض بر این است که این تحول اساساً در جامعه بی طبقه ابتدایی صورت گرفته است. از دیدگاه نحله ستیزه، جامعه ابتدایی ویژگی هایی دارد.
وسایل ارتباط جمعی همانند دستگاه سلسله اعصاب بدن که اندام های مختلف را به یکدیگر متصل می کنند، میلیونها انسان را نه تنها در داخل یک کشور، بلکه در این «دهکده جهانی » به هم مرتبط می سازند. وسایل ارتباط جمعی (روزنامه، رادیو و تلویزیون)، این توانایی را دارند که در مواقع گوناگون، آگاهی ها و هشدارهای لازم را به افراد جامعه بدهند تا آنها ...
بیشتر
وسایل ارتباط جمعی همانند دستگاه سلسله اعصاب بدن که اندام های مختلف را به یکدیگر متصل می کنند، میلیونها انسان را نه تنها در داخل یک کشور، بلکه در این «دهکده جهانی » به هم مرتبط می سازند. وسایل ارتباط جمعی (روزنامه، رادیو و تلویزیون)، این توانایی را دارند که در مواقع گوناگون، آگاهی ها و هشدارهای لازم را به افراد جامعه بدهند تا آنها بتوانند، با تصمیم گیری های آگاهانه، به فعالیت های خود ادامه دهند. نکته قابل ملاحظه ای که بین وسایل ارتباط جمعی و افراد جامعه وجود دارد این است که هر دو از اجزاء مرتبط یک نظام اجتماعی می باشند که برای ادامه حیات باید قدرت شناخت و توانایی رویارویی با مسایل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و غیره را داشته باشند. جوامعی که نتوانند مسایل و مشکلات خود را بشناسند و در صدد یافتن راه حل برای آن برآیند، نمی توانند به حیات خود ادامه دهند و در نتیجه فناپذیر هستند. پیش از آن که بتوانیم با مسایل و مشکلات مبارزه کنیم، باید در درجه اول از آنها آگاه باشیم و آنها را بشناسیم
مردمان شهر – دولت های گونه گون، چون از ستم خداوندان زمینی به جان آمدند، به پندار خدای آسمانی پناه بردند تا شاید به یمن بندگی او بند از بردگی این ناخدایان بگسلند و جان و مال و ایل و عیال خود را از خدنگ و نیرنگ آنان برهانند. ولی هنوز پاسی از ابداع این مفر یا ملجاء نگذشته بود که خدایگان زمینی ادعا کردند که نظر کرده، خدا گزیده، خدازاده، ...
بیشتر
مردمان شهر – دولت های گونه گون، چون از ستم خداوندان زمینی به جان آمدند، به پندار خدای آسمانی پناه بردند تا شاید به یمن بندگی او بند از بردگی این ناخدایان بگسلند و جان و مال و ایل و عیال خود را از خدنگ و نیرنگ آنان برهانند. ولی هنوز پاسی از ابداع این مفر یا ملجاء نگذشته بود که خدایگان زمینی ادعا کردند که نظر کرده، خدا گزیده، خدازاده، خدا سایه یا به طور خلاصه نماینده خدا بر روی زمین هستند و از حقوق او برخوردارند. دیری نپایید که چنان ادعاهایی و چنین مدعیانی طرفداران پر ایمانی یافتند و به تبلیغ و تلقین نظریه پرستش شخصیت پرداختند. فراعنه مصر (خدای گونه)، امپراتوران چین ( فرزند آسمان )، شاهان ساسانی (خدایگان )، خلفای اموی، عباسی، ترک... که القاب امیرالمؤمنین و ظل الله را زیور نام خود می ساختند، از این قماش بوده اند. حتی تا ده سال پیش نیز امپراتور ژاپون چون خدایی مورد پرستش و ستایش میلیونها ژاپونی بود. انتساب فرمانروایان زمینی به خدای آسمان، یا برخورداری از گوهر قدرت و سلطنت او از طریق دارا بودن «فر» این حسن را داشت که قدرت و مقتدر را از جاه طلبی و تعصب بسیاری از مردان در امان نگه می داشت و آن را در هاله ای از تقد سر ناشی از نشانه یا اراده خدایی قرار می داد و لازم الاجرا بودل امر اولی الامر ها را مسجل می ساخت. از آنجا که ذهن انسانی و درونمایه آن، یعنی باور و اعتقاد، قابل القا، تلقین و تربیت است بتدریج در طول تاریخ، نظریه خدادادی بودن قدرت، به عنوان یک خاستگاه مقدّس چالش - ناپذیر در وجدان جمعی مردمان بر خشی از جوامع، از آن جمله جامعه هندی برهمایی جا افتاده و به عنوان بخشی از میراث فرهنگی، از نسلی به نسل دیگر منتقل شد و در هر انتقالی هر یک از میراث خواران اندیشمند برهانی و ایقانی بدان افزوده و بالنده تر کرد.
تمیز جامعه مدنی از دولت به صورت مکتوب نخستین بار در سال ۱۸۲۱ در فلسفه حقوق هگل به چاپ رسید. در تشریح فلسفی او در این اثر، جامعه مدنی GeSollschofii burgerliche نشانگر مرحله ای از تحول دیالکتیکی خانواده به دولت است، نافی آن زندگی اخلاقی است که در اجتماع کوچک انسانی ( خانواده) ایجاد می شود تا به نوبه خود به وسیله اجتماع بزرگ از نظر سیاسی مستقل، ملت حاکم، ...
بیشتر
تمیز جامعه مدنی از دولت به صورت مکتوب نخستین بار در سال ۱۸۲۱ در فلسفه حقوق هگل به چاپ رسید. در تشریح فلسفی او در این اثر، جامعه مدنی GeSollschofii burgerliche نشانگر مرحله ای از تحول دیالکتیکی خانواده به دولت است، نافی آن زندگی اخلاقی است که در اجتماع کوچک انسانی ( خانواده) ایجاد می شود تا به نوبه خود به وسیله اجتماع بزرگ از نظر سیاسی مستقل، ملت حاکم، نفی و بر انداخته شود. هر چند زندگی اجتماعی مشخصه جامعه مدنی به طور بنیادی از جهان اخلاقی خانواده متفاوت است - و هگل بر آنست که تفاوت کاملی میان زندگی عمومی دولت و جامعه مدنی وجود دارد - جامعه مدنی تشکیل دهنده عنصری لازم در کلیت ساختار عقلایی اجتماعی سیاسی جدید است. تمایز ذهنی دولت و جامعه مدنی یکی از بنیادی ترین مشخصه های اصلی فلسفه سیاسی و اجتماعی هگل است که بسیار نیز مسأله برانگیز می باشد. این تمایز هم مورد ستایش و هم مورد نکوهش قرار گرفته و اهمیت آن بطور متضادی مورد ارزشیابی قرار گرفته است. اصطلاح burgerliche gesellschoft که در معنای «جامعه بورژوازی» هم بکار می رود، توسط مارکس از هگل گرفته شده و به مفهومی اساسی در تئوری اجتماعی او تبدیل شده است و یا حتی به تعبیری بنیاد تئوری اوست. البته پیش از این که مفهوم مناسب منظور مارکس گردد، او مجبور بود آنرا مورد انتقاد و تغییر قرار دهد.
