نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• احمد رضا (سمکو) برزیده ¹
• محمد تقی کرمی ²
• محمد ملاعباسی ²

¹ دانشجوی دکتری علامه طباطبایی

² عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی

چکیده

این پژوهش به بررسی چرخش در نظم حقوقی ایران در دورة صفویه می‌پردازد؛ دوره‌ای که در آن، مرجعیت حقوقی از ساختار سلطانی و دیوانی به سوی نظمی فقاهتی و فقه‌محور منتقل شد. برخلاف رویکردهای توصیفی یا تک‌عاملی که این تحول را صرفاً ناشی از پیوند میان دولت صفوی و علمای شیعه دانسته‌اند، این تحقیق با اتکا به چارچوب مفهومی تلفیقی، شامل نظریه قواعد ثانویه هربرت هارت، تحلیل مشروعیت در اندیشه ماکس وبر، و نظریه میدان حقوقی پیر بوردیو، می‌کوشد این دگرگونی را به‌مثابه بازآرایی نیروهای اجتماعی، نهادهای حقوقی، و سازوکارهای مشروعیت تحلیل کند. تحلیل منابع تاریخی، فرمان‌های سلطنتی و ساختار نهادی دوره صفوی نشان می‌دهد که این چرخش، نتیجه انتقال تدریجی سرمایه نمادین و اقتدار حقوقی از سلطنت به فقه اجتهادی بوده و در نهایت، به تثبیت الگویی از نظم حقوقی انجامید که آثار آن در نظام حقوقی معاصر ایران نیز قابل پی‌گیری است. این پژوهش با صورت‌بندی مسئله در سطح قواعد، مشروعیت و میدان، تبیینی چندساحتی از این تحول ارائه می‌کند و از این طریق، فراتر از مطالعات پیشین به فهم ریشه‌های تاریخی نهاد فقه در قانون رسمی ایران یاری می‌رساند.

کلیدواژه‌ها

• تحول در نظم حقوقی
• تمرکزگرایی سیاسی
• نظم حقوقی سلطانی
• نظم حقوقی فقاهتی
• مشروعیت فقهی
• میدان حقوقی

موضوعات

• جامعه شناسی

عنوان مقاله [English]

The Shift from a Sultanistic (Confederative-Tribal) Legal Order to a Jurisprudential (Twelver Shi‘i) Legal Order

نویسندگان [English]

• Ahmad Reza (semko) BARZIDEH ¹
• Mohammad Taghi Karami ²
• Mohammad Mollaabbasi ²

¹ دانشجوی دکتری علامه طباطبایی

² Faculty member of the Faculty of Social Sciences

چکیده [English]

This study examines the Shift in the legal order of Iran during the Safavid era- a period in which legal authority transitioned from a sovereign and bureaucratic structure toward a jurisprudent and jurisprudence-centered order. Contrary to descriptive or single-factor approaches that attribute this transformation solely to the alliance between the Safavid state and Shiite clerics, this research employs an integrated conceptual framework, encompassing Herbert Hart’s theory of secondary rules, Max Weber’s analysis of legitimacy, and Pierre Bourdieu’s theory of the legal field, to analyze this transformation as a reconfiguration of social forces, legal institutions, and mechanisms of legitimacy. Analyzing historical sources, royal decrees, and institutional structures of the Safavid period reveals that this shift resulted from the gradual transfer of symbolic capital and legal authority from the monarchy to jurisprudent fiqh, ultimately solidifying a model of legal order whose traces are discernible in contemporary Iran’s legal system. By framing the problem at the levels of rules, legitimacy, and field, this study offers a multifaceted explanation of this transformation and, thereby, contributes beyond prior studies to understanding the historical roots of the institution of fiqh in Iran’s official law.

کلیدواژه‌ها [English]

• transformation of legal order
• political centralization
• sovereign legal order
• jurisprudent legal order
• jurisprudential legitimacy
• legal field