نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 استادیار تاریخ، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
مسئله این مقاله پیگیری مواجهه‌ی ابتدایی اقتصاد ایران با مناسباتِ نوظهور بازار جهانی سرمایه‌داری در سده‌ی نوزدهم و بررسی پیامدهای این مواجهه در سطوح اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است. هدف نخست مقاله به دست دادن طرحی از تحولات اقتصادی و تجاری ایران در سده‌ی نوزدهم، و از رهگذر آن، استنتاج برخی دلالت‌های تبیینی مقدماتی از دل این توصیف است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهند که اقتصاد معیشتیِ ایران در مواجهه با تقاضای نوظهور جهانی برای کالاهای کشاورزی تجاری، تا حدود قابل‌توجهی دچار دگرگونی شد و متعاقباً از دل این بازجهت‌یابی اقتصادِ ایران همراستا با تقاضای جهانی، تحولاتی در سطح طبقاتی و سیاسی پدید آمد که در ادامه‌ی مسیر تاریخی ایران در سده‌ی بیستم تأثیرگذار بودند: پدید آمدن طبقه‌ای از تجار بزرگ که در حوزه‌ی زمین‌داری و املاک سرمایه‌گذاری کردند، پیدایش شکل‌های اولیه‌ی مالکیت شخصی مطلق از رهگذر واگذاری زمین‌های خالصه، درهم‌شکستنِ توازنِ شکننده‌ی اقتصاد معیشتیِ پیشاسرمایه‌داری از رهگذر بحران‌های زیست‌محیطی‌ای نظیر قحطی بزرگ سده‌ی نوزدهم و ... همگی پیامدهای این تحولات در سطوح مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست‌محیطی بود. بااین‌همه، هیچ‌یک از این موارد به گسست تمام‌عیار از مناسبات اجتماعی تولید پیشاسرمایه‌داری منجر نشد و راهبردهای استخراج مازاد مطلق (راهبردهای پیشاسرمایه‌دارانه) کماکان اصلی‌ترین راهبردهای کسب مازاد در ایران باقی ماند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Sociological Consequences of the Commercialization of Agriculture during the Qajar Period
نویسندگان [English]
- Vahid Shalchi 1
- Esmail Shams 2
- Alireza Khazaei 3
1 Associate Professor of Sociology ,Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of History Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
3 PhD Candidate of cultural sociology , Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
We have tried, in this article, to study the initial confrontation of the Iranian economy with the newly emerged capitalist market relations during the 19th century and analyze its consequences at the different levels (economic, political, and social). In the first step, we have provided a descriptive account of the transformations of the Iranian economy during this period, and consequently, provide the preliminaries for analyzing this process. We found that this process of reorientation of the Iranian economy through the capitalist relations resulted in various transformations which had important effects on the consequent course of the Iranian history during the 20th century: the emergence of a new Big Merchants who invested substantially in real states, the emergence of the proto-forms of the personal property through selling the state lands, the collapse of the fragile equilibrium of the subsistence economy through ecological catastrophes like the Great Famine of the 19th century. Neither of these changes, despite all, resulted in a complete rupture from the pre-capitalist social relations of production and pre-capitalist strategies of surplus extraction.
کلیدواژه‌ها [English]
- Capitalist Social Relations
- Commercialization of the Agriculture
- the 19th Century Economy
- the Qajar Economy
- Qajar Society
)