نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدمهدی فرقانی ¹
• مهدیه حمزه ئی ²

¹ استادیار علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی

² دانشجوی دکتری علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

چکیده
این مقاله با هدف شناخت نحوه انعکاس مؤلفه‌های مادی و غیرمادی فرهنگ مدرن در مطبوعات دوره قاجار (عصر ناصری)، با استفاده از چارچوب مفهومی مبتنی بر عناصر مادی و غیرمادی فرهنگ، مطالعات نظری مبتنی بر نظریه‌های اشاعه نوآوری‌ها و تأخر فرهنگی، با روش تحلیل محتوای کمی، محتوای دو نشریه وقایع‌اتفاقیه و اختر را بررسی کرده ‌است. وقایع‌اتفاقیه تنها نشریه فارسی زبان داخل کشور طی نخستین دهه حکومت ناصری (1275- 1265 هـ.ق) بوده و اختر با روش قرعه‌کشی از میان نشریات موجود در سومین دهه (1297- 1287 هـ.ق) انتخاب شده‌است. از هر نشریه، ‌12 شماره با روش سیستماتیک انتخاب شده‌ است. تمام داده‌ها با نرم افزار spss پردازش و با استفاده از آزمون کای‌اسکوئر رابطه میان متغیرها بررسی شده است.
نتایج نشان می‌دهد بین دو نشریه از نظر متغیرهای گوناگون، تفاوت معناداری وجود دارد؛ نخست، اگرچه بیشتر مطالب هر دو نشریه در سبک خبر تنظیم شده، گزارش در وقایع اتفاقیه و مطالب تحلیلی مانند مقاله در اختر سهم بیشتری یافته‌اند و تنوع سبک در اختر بیشتر است. دوم، محتوای مطالب وقایع اتفاقیه، بیشتر اجتماعی و در اختر، عمدتاً سیاسی است. سوم، عناصر فرهنگ مدرن در هر دو نشریه، از سهم کمی برخوردارند و عمده موارد موجود نیز عناصر مادی بوده‌‌اند. با این حال، در جزئیات تفاوت وجود دارد به‌طوری که در وقایع اتفاقیه، تجهیزات و اماکن نظامی، و در اختر، عناصر مادی در حوزه سیاست، انعکاس بیشتری یافته‌اند. در مورد پرداختن به عناصر غیرمادی فرهنگ مدرن، تنوع و تعداد این عناصر در اختر بیش از وقایع اتفاقیه است. به‌علاوه، هر دو نشریه در عمده مطالب خود سعی در اطلاع‌رسانی پیرامون مؤلفه‌های فرهنگ مدرن داشته‌ و کمتر به جهت‌گیری پرداخته‌اند. با این حال، طیف جهت‌گیری نسبت به این عناصر در وقایع اتفاقیه، صرفاً خنثی یا مثبت است در حالی ‌که در اختر، جهت‌گیری منفی و طرد برخی مؤلفه‌ها هم قابل تشخیص است.

کلیدواژه‌ها

• مطبوعات
• قاجار
• عناصر فرهنگ مدرن

20.1001.1.17351162.1392.20.61.5.8

عنوان مقاله [English]

The Reflection of Modern Culture Components in Qajar Era Newspapers: A Study of Vaqaye-e Ettefaqiyeh and Akhtar Newspapers

نویسندگان [English]

• Mohammadmahdi Forghani ¹
• Mahdieh Hamzeei ²

¹

²

چکیده [English]

The present paper aims to study the way material and immaterial components of modern culture were reflected in Qajar era (Naseri era) newspapers. The contents of two newspapers Vaqaye-e Ettefaqieh and Akhtar were analyzed using a conceptual framework based on material and immaterial components of culture, the theoretical studies based on the theories of diffusion of innovation and cultural lag, and the quantitative content analysis method. Vaqaye-e Ettefaqieh was the only Persian newspaper in Iran during the first decade of Naseri era (1848-1858). Akhtar was randomly selected from among the newspapers published in the third decade (1871-1881). Using systematic sampling method, 12 issues of each newspaper were selected. The data were analyzed using SPSS software, and the relationship between variables was examined using Chi-Square test.
The results showed that there was a significant difference between the two newspapers in terms of different variables. First, although the contents 
published in both newspapers were mostly news items, there were more
reports in Vaqaye-e Ettefaqieh and more analytical contents, such as articles, in Akhtar. The variety of styles was more common in the latter. Second, the contents of Vaqaye-e Ettefaqieh were mostly social, while those of Akhtar were mainly political. Third, the elements of modern culture had a low share in both of the newspapers, where material elements were predominant. However, there were some differences in the details. In Vaqaye-e Ettefaqieh, military equipment and sites, and in Akhtar, mostly material elements in politics were reflected. The number and variety of immaterial elements of modern culture had a higher presence in Akhtar than in Vaqaye-e Ettefaqieh. In most of their contents, both newspapers merely had a function of giving information on the elements of modern culture, and rarely took orientations. However, in cases where the newspapers had taken an orientation, it was positive or neutral in Vaqaye-e Ettefaqieh, while Akhtar took negative orientations and rejected some of these elements.

کلیدواژه‌ها [English]

• Newspapers
• Qajar
• Elements of Modern Culture