نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
چکیده
شهروندی یکی از شاخص‌های مهم مدرن بودن جامعه به‌حساب می‌آید. از همه مهم‌تر این که، شهروندی دارای مجموعه گسترده‌ای از حقوق و تکالیف مدنی، سیاسی و اجتماعی است. بررسی‌های حاصل در جامعه ما حاکی از آن است که عدم تعادل در برخورداری از حقوق و انجام تکالیف شهروندی، موجب شکل دادن به گرایش‌های گوناگونی گردیده، که به دنبال آن پیش‌بینی‌ناپذیری رفتارها و کنش‌های اجتماعی، سیاسی و مدنی شهروندان را در پی داشته است. مطالعه حاضر با هدف تحلیل گرایش و گونه‌شناسی شهروندی، به روش پیمایش در بین افراد 18 سال به بالای شهر تهران انجام شده است. شیوه نمونه‌گیری از نوع «نمونه‌گیری چندمرحله‌ای» و برای سنجش اعتبار مفاهیم، از اعتبار صوری و سازه و نیز برای کسب پایایی از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است. نتایح حاصل بیانگر آن است که در مجموع در شهر تهران میانگین وضعیت حقوق شهروندی کمتر از تکالیف شهروندی است، به نحوی که نمره وضعیت برخورداری از حقوق سیاسی، اجتماعی و مدنی کمتر از تکالیف سیاسی، اجتماعی و مدنی می‌باشد. از طرفی با توجه به چهار نوع گرایش شهروندی فعال، منفعل، حقوق محور و تکالیف محور می‌توان چهار نوع شهروندی خوب (20 درصد)، شهروندی مطیع (40 درصد)، شهروندی آرمانی (30 درصد) و شهروندی بی تفاوت (10 درصد) را از همدیگر متمایز دانست. طبق یافته‌های حاصل گرایش منفعل ـ فعال با ویژگی غالب تکالیف‌محور بیشترین تغییر را از وضعیت توسعه شهروندی نشان می‌دهد. این امر موجب می‌شود بخشی از توسعه و تحول شهروندی از پایین به بالا، انقلابی و اعتراضی خود را نشان دهد و از طرفی نیز بخشی دیگر، دارای تحول رو به جلو، مشارکت جویانه، قانونی و مفید برای جامعه و نظام باشد. پس چنانچه بسیاری از کنش‌های اجتماعی، سیاسی و مدنی مردم جامعه را در موقعیت‌ها و رویدادهای گوناگون بتوان در قالب توسعه شهروندی در نظر داشت و فهم نمود، می‌توان بیان داشت که در جامعه ایران با دیالکتیکی از وضعیت احساسی (شهروندی اجتماعی)، اعتراضی (شهروندی مدنی) و آرمانی (شهروندی سیاسی) روبرو هستیم که موجب فرصت‌ها و تهدیدات گوناگونی برای جامعه می‌گردد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Typology of Citizenships in Iran;Typology of Citizenships in Iran; Opportunities and Threats Opportunities and Threats
نویسنده [English]
- Ahmad Ghiaysvand
چکیده [English]
Ahmad Ghiasvand
Date of Receive: 2014/10/3
Date of Accept: 2015/4/7
Abstract
Citizenship is considered one of the most important indicators of modern society. Above all, it consists of the rights and duties of citizens, including civil, political and social. Aiming to analyze the trends and Typology of citizenships in this study, the survey among people 18 years and above were conducted in Tehran. The sampling method of "multi-stage sampling", for the validity, face and construct validity and for the reliability of the test, Cronbach’s alpha were used.
Results indicate that the average of the civil rights is less than the duties of citizenship. In other words, the average score for political, social and civil rights is less than political, social and civil duties. On the other hand, according to four types of orientation towards citizenship like as active, passive, the rights and duties, four types of citizenship can be distinguished from each other: good citizenship (20 percent) obedient citizenship (40 percent), the ideal citizenship (30 percent) and apathetic citizens (10 percent).
According to the findings, active-passive attitude with dominant feature of duties have the greatest impact on the development of citizenship. This causes a part of citizenship development from down to up, show itself in a revolutionary manner, and the other part of citizenship is considered forward, seeking partnerships, legal and useful for the society and state. So if many social, political and civil practices of society in different situations can be taken into account as the development of citizenship, it can be said that society of Iran faces with the dialectic of the sense of citizenship (civil society), protest (civil citizenship) and ideal (political citizenship) which brings about different opportunities and threats for the society.
کلیدواژه‌ها [English]
- citizenship
- Typology of citizenships
- Civil Rights
- civic duties
- Tehran
منابع
ـ پللو، روبر. (1370)، شهروند و دولت، ترجمه: ابوالفضل قاضی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ توسلی، حسین. (1385)، «مقدمه» کتاب جامعه گرایان و نقد لیبرالیسم: گزیده‌اندیشه‌های سندل، مک اینتایر، تیلور و والزر، ترجمه: جمعی از مترجمان، قم: پزوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ـ توسلی، غلامعباس؛ نجاتی حسینی، سید محمود. (1383)، «واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران»، مجله جامعه شناسی ایران، شماره 5.
ـ رایلی، دنیس. (1388)، شهروندی و دولت رفاه، ترجمه: ژیلا ابراهیمی، تهران: آگه.
ـ ساندل، مایکل. (1374)، لیبرالیسم و منتقدان آن، ترجمه: احمد تدین، تهران: انتشارات علمی‌و فرهنگی.
ـ شیانی، ملیحه. (1381)، «تحلیل جامعه شناختی از وضعیت شهروندی در لرستان»، مجله جامعه شناسی ایران، شماره 3.
ـ شیانی، ملیحه. (1382)، وضعیت شهروندی و موانع تحقق آن در ایران، رساله دکتری جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی علامه طباطبائی.
ـ غیاثوند، احمد. (1390)، گرایش به شهروندی سیاسی و عوامل مؤثر بر آن، رساله مقطع دکتری رشته جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی.
ـ فاطمی‌نیا، سیاوش. (1386)، عوامل مؤثر بر تعهدات شهروندی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد پژوهش اجتماعی، دانشگاه شهید بهشتی.
ـ فالکس، کیث. (1381)، شهروندی، ترجمه: محمد تقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.
ـ فیتزپتریک، تونی. (1381)، نظریه رفاه؛ سیاست اجتماعی چیست؟، ترجمه: هرمز همایون پور، تهران: انتشارت مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
ـ کاستلز، استفن و آلیستر دیویدسون. (1382)، شهروندی و مهاجرت؛ جهانی شدن و سیاست تعلق، ترجمه: فرامرز تقی لو، تهران: ناشر پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ـ لیستر، راث. (1388)، مقاله «شهروندی و جنسیت» در کتاب راهنمای جامعه شناسی سیاسی، جلد دوم، مترجمان محمد خضری، فرامرز تقی‌لو و فرزاد پورسعید، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ـ مالهال، استیون؛ سوئیفت، آدم. (1385)، جامعه‌گرایان و نقد لیبرالیسم: گزیده‌اندیشه‌های سندل، مک اینتایر، تیلور و والزر، ترجمه: جمعی از مترجمان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ـ نجاتی حسینی، سید محمود. (1383)، واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران، رساله دکتری جامعه شناسی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد علوم و تحقیقات.
ـ نش، کیت. (1385)، جامعه شناسی سیاسی معاصر: جهانی شدن، سیاست و قدرت، ترجمه: محمد تقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.
- Dagger, Richard. (1997). Civic Virtues, Oxford University Press, Inc.
- Turner & P. Hamilton, Citizenship: Critical Concepts, Landon: Routledge and New York.
- Delanty, G. (2000b). Citizenship in a Global Age: Culture, Politics and Society. Buckingham: Open University Press.
- Delanty, Gerard. (2010). "Communitarianism and Citizenship." Handbook of Citizenship Studies. 2003. SAGE Publications. 27 Apr.
- Habermas, J. (1994). Citizenship and National Identity, in B. Van Steenbergen (ed). The Condition of Citizenship. London: Sage, PP: 20-35.
- Isin, E. F. and P. K. Wood. (1999). Citizenship and Identity. London: Sage.
- Isin, E. Wood, P. (1999). Citizenship and Identity. London: Sage.
- Isin, Engin & Bryan Turner. (2002). Handbook of Citizenship Studies, Landon, sage publications.
- Isin.F.E & Wood.P.K. (1999). Citizenship & Identity, sage publication, in association with theory culture & society series.
- Janoski,Thomas & Brian Gran. (2002). Handbook of Citizenship Studies, Landon, sage publications
- Janoski, Thomas. (1998). Citizenship and Civil Society. Cambridge: Cambridge University Press
- Janoski, Thomas Glennie, Elizabeth. (1995). ‘The Roots of Citizenship: Explaining Naturalization in Advanced Industrialized Nations,’ in Marco Martinello, (ed.), Citizenship in the Economic Community. Aldershot: Avebury, pp. 11–39.
- Janowitz, Morris. (1994). Observation on the Sociology of Citizenship; Critical Concepts, First Published by Routledge, London and New York.
- Marshall, T. H. (1950). Citizen and social class, in Citizenship and Social Class and other Essays, Cambridge University press.
- Marshall, T.H. (1964). Class, Citizenship and Social Development. Chicago: University of Chicago Press
- Martin, Rex. (1993). A System of Rights. Oxford: Clarendon Press.
- Marshall, T. H. (1964). Citizenship and Social Class, in T. H. Marshall,Class, Citizenship and Social Development: Essays by T. H, Marshall; (Garden City, NY: Doubleday).
- Oldfield, Adrian. (1990). Citizenship and Community. London: Routledge.
- Oldfield, Adrian. (1994). Citizenship: An Unnatural Practice, in Book: Citizenship;Critical Concepts, First Published by Routledge, London and New York.
- Oldfield, M. (1990). Citizenship and Community: Civic Republicanism and the Modern World. London: Routledge
- Oommen, T. (1997). Citizenship, Nationality and Ethnicity. Cambridge: Polity press.
- Oliver, D Heater, D. (1994). The Foundation Of Citizenship. New York Harvester Wheatsheaf.
- Rees, A, (1996). The other t. H. Marshall. Journal of Social Policy 24 (e). PP. 341-62.
- Riley, Denis. (1992). Political and ecomomic forms of modernity; citizenship and the welfare state, Cambridge University press.
- Selznick, Philip. (1992). The Moral Commonwealth. Berkeley: University of California Press.
- Singer, Beth. (1993). Operative Rights. Albany, NY: SUNY University Press.
- Smith David Horton and Ce Shen. (2002). The Roods Of Civil Society: A Model Of Voluntary Association Prevalence Applied To Data On Larger Contemporary Nations International Journal of Comparative Sociology, Vol. 43, No. 2, 93-133.
- Smith, Rogers. "Modern Citizenship." Handbook of Citizenship Studies. 2003. SAGE Publications. 27 Apr. 2010 Pocock, J.G.A. (1975). The Machiavellian Moment: Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition. Princeton: Princeton University Press.
- Taylor, Charles. (1989). Sources of the Self. Cambridge: Cambridge University Press.
- Turner, B. (1994). ‘Outline of a theory of citizenship’, in B. Turner, ed. and P. Hamilton (eds), Citizenship. London: Routledge.
- Turner, Bryan. (1986a). Citizenship and Capitalism. London: Allen Unwin.
- Bryan Turner, ed., Citizenship and Social Theory. Newbury Park, CA: Sage
- Villa, D. (2001). Socratic Citizenship, Princeton Univercity Pree, Princeton & Oxford.
)