نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم ، تحقیقات فناوری
چکیده
چکیده
سیاست سلامت[1] از ابعاد سیاست اجتماعی[2] است و توسعه آن به عنوان یکی از مسئولیت‌های دولت‌ها مطرح می‌شود. این سیاست که با رفاه فردی و اجتماعی مرتبط است، می‌تواند تحت تأثیر جهت‌گیری و رویکرد دولت‌ها قرار‌گیرد. اما درباره این که در ایران دولت‌های گوناگون چه جهت‌گیری نسبت به سیاست سلامت داشته‌اند دریافت دقیقی وجود ندارد. در این پژوهش کوشش می‌نماییم تا دریابیم تاثیر رویکرد دولت‌ها بر سیاست سلامت در ایران چگونه بوده است؟ به این منظور به مطالعه سیاست سلامت در دو بعد درون‌داد قانونی و هزینه سلامت[3] دولت‌های چهارگانه طی سال‌های 1360 تا 1388 ش. در ایران پرداخته‌ایم. نتایج با دو روش کیفی و کمی و کاربرد تکنیک تحلیل محتوای کیفی و تحلیل واریانس نشان داد، سیاست سلامت دربازه زمانی مورد بررسی ضرورتاً متاثر از رویکرد سیاسی این دولت‌ها نیست. در بعد هزینه سلامت نیز، تاثیر رویکرد دولت بر سیاست سلامت مشاهده نمی‌شود.
[1]. Health policy
[2]. Social policy
[3]. Health expenditure
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Government and Health Policy in Iran (1981-2009)
نویسنده [English]
- Masoomeh Qarakhani
چکیده [English]
Health policy is an aspect of social policy, and its development is considered a responsibility of governments. This policy, which is related to personal and social welfare, can be affected by the orientations and approaches taken by governments. However, there is no precise understanding of the orientation of different Iranian governments regarding health policy. In the present paper, we attempted to understand the effect of the approaches of governments on health policy in Iran. Therefore, we studied health policy from two aspects of law input and health expenditure in four Iranian governments from 1981 to 2009. The data were analyzed using both qualitative and quantitative methods as well as qualitative content analysis and variance analysis methods. The results showed that the health policy was not considerably affected by the political approaches taken by the governments. In terms of health expenditure, too, the governments did not affect the health policy.
کلیدواژه‌ها [English]
- Social Policy
- Social Welfare
- Government Approach
- Health Policy
- Health Expenditure
- آناند، سودهیر؛ فابیان پیتر و آمارتیاسن. (1390)، عدالت و اخلاق در سلامت، ترجمه: مهدی ریاحی‌فرد با همکاری ایروان مسعودی اصل و علی اخوان بهبهانی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ، چاپ اول.
- آناند، سودهیر. (1390)، «نگرانی برای عدالت در سلامت»، در عدالت و اخلاق در سلامت، سودهیر آناند؛ فابیان پیتر و آمارتیا سن، ترجمه: مهدی ریاحی‌فرد با همکاری ایروان مسعودی اصل و علی اخوان بهبهانی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ، چاپ اول.
- اسکندری، صالح. (1385)، «دولت نهم و احزاب اصولگرا»، رسالت 21/12/1385
- اخوان بهبهانی، علی؛ حسن‌زاده، علی. (1384)، «برآورد سهم پرداخت از جیب مردم از هزینه‌های سلامت در سال 1384»، دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس.
- اخوان بهبهانی، علی. (1388)، لایحه بودجه سال 1389: بودجه بخش بهداشت و درمان، مجلس شورای اسلامی ، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ، دفتر مطالعات اجتماعی.
- الهام ، غلامحسین. (1386)، «بنیادگرایی: اصلاح‌طلبی و اوصولگرایی: گفت و گو با غلامحسین الهام سخنگوی دولت»، نشریه برداشت اول، 1 تیر.
- بشیریه، حسین. (1381)، دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران ، تهران: نشر نگاه معاصر.
- برزین، سعید. (1377)، جناح‌بندی‌های سیاسی در ایران از دهه 1360 تا دوم خرداد 1376، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
- بلیک‌مور، کن. (1389)، مقدمه‌ای بر سیاست‌گذاری اجتماعی ، ترجمه: علی اصغر سیعدی و سعید صادقی، تهران: موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
- بیژنی، مریم و همکاران. (1388)، «جایگاه مشروعیت قانونی در گفتمان‌های سیاسی رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران. (1386-1357)»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 46.
- پارسونز، واین. (1385)، مبانی سیاست‌گذاری عمومی و تحلیل سیاست‌ها، ترجمه: حمیدرضا ملک‌محمدی، جلد دوم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- ساعی، علی؛ معصومه قاراخانی و فرشاد مومنی. (1390) «دولت و سیاست آموزش در ایران»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 56.
- سن، آمارتیا. (1390) «چرا برقراری عدالت در زمینه سلامت اهمیت دارد؟» عدالت و اخلاق در سلامت، سودهیر آناند؛ فابیان پیتر و آمارتیا سن، ترجمه: مهدی ریاحی‌فرد با همکاری ایروان مسعودی اصل و علی اخوان بهبهانی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ، چاپ اول.
- دژپسند، فرهاد؛ رئوفی، حمیدرضا. (1387)، اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، مرکز اسناد دفاع مقدس.
- ذکریایی، محمدعلی. (1380)، تحلیل جامعه‌شناختی مواضع جناح‌های سیاسی نسبت به جامعه مدنی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
- راغفر مهدوی، محمدرضا. (1392)، «عدالت در سلامت، مهمترین اولویت وزیر جدید بهداشت»، تاریخ دسترسی 17/5/1392 http://www.ires.ir
- طریقت منفرد، محمدحسن؛ اخوان بهبهانی، علی؛ حسن‌زاده، علی. (1387)، اصول و مبانی سیاست ملی سلامت (مطالعه تطبیقی)، تهران: مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش‌ها.
- ظریفی‌نیا، حمیدرضا. (1378)، کالبد شکافی جناح‌های سیاسی ایران 1358 تا 1378، تهران: انتشارات آزادی اندیشه، چاپ دوم.
- حسینی‌زاده، محمدعلی. (1386)، اسلام سیاسی در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه مفید.
- خاتمی، سیدمحمد. (1379)، گزیده سخنرانی‌های رئیس جمهور درباره توسعه سیاسی، توسعه اقتصادی و امنیت، سال نخست. (جلد اول)، تهران: انتشارات طرح نو.
- شهرام‌نیا، امیرمسعود. (1385)، جهانی شدن و دموکراسی در ایران، تهران: نشر نگاه معاصر.
- شورای بهداشت و درمان سازمان برنامه و بودجه. (1377)، عملکرد، تبیین وضع موجود و جهت‌گیری‌های بخش بهداشت و درمان.
- کدی. نیکی. (1383)، نتایج انقلاب ایران، ترجمه: مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس
- کریمی، وهاب. (1386)، «ضرورت یک سیاست اجتماعی در ایران»، راهبرد، شماره 45، پاییز.
- کیهان. (1384)، دعوا بر سر چیست؟ شماره 18429، پنج‌شنبه 22 دی ماه 1384.
- فرقانی، محمدمهدی. (1382)، راه دراز گذار: بررسی تحول گفتمان توسعه سیاسی در ایران، تهران: فرهنگ واندیشه.
- فوزی، یحیی. (1384)، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، جلد دوم، تهران: موسسه چاپ و نشر عروج.
- قاراخانی، معصومه. (1390)، تحلیل سیاست اجتماعی در ایران، 1360 تا 1388ش.، پایان‌نامه دکتری جامعه‌شناسی سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
- قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران1368-1372. (1373)، سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات.
- قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران1374- 1378. (1375)، سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات.
- قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران1379-1383. (1378)، سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات.
- قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران1384-1388. (1385)، سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات.
- قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران1394-1390. (1389)، سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1361 مصوبه 26/12/1360مجلس شورای اسلامی. (1361)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1362 مصوبه 26/12/1361مجلس شورای اسلامی. (1362)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1363 مصوبه 30/12/1362مجلس شورای اسلامی. (1363)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1364 مصوبه 29/12/1363مجلس شورای اسلامی. (1364)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1365 مصوبه 26/12/1364مجلس شورای اسلامی. (1365)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1366 مصوبه 28/12/1365مجلس شورای اسلامی. (1365)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1367 مصوبه 18/12/1366مجلس شورای اسلامی. (1366)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال1368 مصوبه29/12/1367مجلس شورای اسلامی. (1367)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1369 مصوبه 28/12/1368مجلس شورای اسلامی. (1368)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1370 مصوبه 26/12/1369مجلس شورای اسلامی. (1370)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1371 مصوبه 12/11/1370مجلس شورای اسلامی. (1371)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال1372 مصوبه 12/11/1371مجلس شورای اسلامی. (1372)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1373 مصوبه 12/11/1372مجلس شورای اسلامی. (1373)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1374 مصوبه 11/11/1373مجلس شورای اسلامی. (1374)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1375 مصوبه 11/11/1374مجلس شورای اسلامی. (1375)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات.
- قانون بودجه سال 1376 مصوبه 14/11/1375مجلس شورای اسلامی. (1376)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
- قانون بودجه سال 1377 مصوبه 8/11/1376مجلس شورای اسلامی. (1377)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
- قانون بودجه سال 1378 مصوبه 13/11/1377مجلس شورای اسلامی. (1378)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
- قانون بودجه سال 1379 مصوبه 14/12/1378مجلس شورای اسلامی. (1379)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
- قانون بودجه سال 1381 مصوبه 22/12/1380مجلس شورای اسلامی. (1381)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
- قانون بودجه سال1382 مصوبه 11/12/1381مجلس شورای اسلامی. (1382)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
- قانون بودجه سال1383 مصوبه 14/12/1382مجلس شورای اسلامی. (1383)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
- قانون بودجه سال 1384 کل کشور، ماده واحده، تبصره‌ها و جداول کلان منابع و مصارف بودجه، مصوبه 25/12/1383مجلس شورای اسلامی. (1384)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
- قانون بودجه سال 1384 کل کشور، ماده واحده، تبصره‌ها و جداول کلان منابع و مصارف بودجه، مصوبه 25/12/1383مجلس شورای اسلامی. (1384)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
- قانون بودجه سال 1385 کل کشور، ماده واحده، تبصره‌ها و جداول کلان منابع و مصارف بودجه، مصوبه 25/12/1383مجلس شورای اسلامی. (1385)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
- قانون بودجه سال 1386 کل کشور، ماده واحده، تبصره‌ها و جداول کلان منابع و مصارف بودجه، مصوبه 25/12/1385مجلس شورای اسلامی. (1386)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
- قانون بودجه سال 1387 کل کشور، ماده واحده، تبصره‌ها و جداول کلان منابع و مصارف بودجه، مصوبه 1/12/1386مجلس شورای اسلامی. (1387)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات معاونت برنامه‌رزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور.
- قانون بودجه سال 1388 کل کشور، ماده واحده، تبصره‌ها و جداول کلان منابع و مصارف بودجه، مصوبه 26/12/1387مجلس شورای اسلامی. (1388)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: انتشارات معاونت برنامه‌رزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور.
- ماهر، علی؛ علی‌محمد احمدی و آناهیتا شکری رحمانی. (1386)، «شناسایی چگونگی روش‌های تأمین منابع مالی نظام سلامت کشورهای منتخب در فاصله سال‌های 2004 – 1998 و ارائه سازوکارهای تولید منابع مالی جدید در نظم سلامت ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال هشتم.
- مرتجی، حجت. (1378)، جناح‌های سیاسی در ایران امروز، تهران: انتشارات نقش ونگار، چاپ چهارم.
- مرزبان، سیما. (1388)، «ده مشکل و ده راهکار برای نظام سلامت ایران»، پایگاه اطلاع‌رسانی پزشکان بدون مرز.
- مرندی، علی‌رضا؛ فریدون عزیزی، باقر لاریجانی و حمیدرضا جمشیدی. (1377)، سلامت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.
- مجموعه اسناد ملی توسعه در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. (1385)، معاونت امور اقتصادی و هماهنگی، دفتر برنامه‌ریزی و مدیریت اقتصاد کلان، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، معاونت امور اداری، مالی و منابع انسانس، مرکز مدارک علمی ، موزه و انتشارات.
- مدیریت بهداشت و درمان وزارت برنامه و بودجه. (1364)، گزارش اقتصادی فصل بهداشت و درمان، وزارت برنامه و بودجه، معاونت امور اجتماعی، مدیریت بهداشت و درمان، تیرماه.
- مومنی، فرشاد. (1374)، کالبدشکافی یک برنامه توسعه، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، موسسه تحقیقات اقتصادی.
- معاونت پژوهشی دفتر مطالعات فناوری‌های نوین. (1389)، مصوبه‌های هیأت وزیران»، مجموعه قوانین و مقررات کشور، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، نسخه الکترونیکی.
- نقوی، محسن و حمیدرضا جمشیدی و دیگران. (1384)، بهره‌مندی از خدمات سلامت سال 1381 در جمهوری اسلامی ایران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت سلامت، مرکز توسعه و ارتقا سلامت، تهران: تندیس.
- وزارت بهداشت و درمان. (1389)، گزارش عملکرد سی‌ساله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اداره کل روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
- هوشیار حاجی‌حسینی، جهانگیر. (1363)، مجموعه گزارش‌های تفضیلی دستگاه‌های اجرایی مورد تصدی مدیریت بهداشت و درمان در فصل بهداشت، درمان و تغذیه، وزارت برنامه و بودجه، معاونت امور اجتماعی، مدیریت بهداشت و درمان.
- هوشیار حاجی‌حسینی، جهانگیر. (1366)، وضعیت اقتصادی بخش بهداشت و درمان در سال 1365، وزارت برنامه و بودجه، معاونت امور اجتماعی، مدیریت بهداشت و درمان.
- هوشیار حاجی‌حسینی، جهانگیر. (1367)، وضعیت اقتصادی بخش بهداشت و درمان در سال 1366، وزارت برنامه و بودجه، معاونت امور اجتماعی، مدیریت بهداشت و درمان.
- هی‌وود، اندرو. (1379)، ایدئولوژی‌های سیاسی، ترجمه: محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌امللی وزارت خارجه.
- Alcock,G&G. Daly &E. Griggs. (2008). Introducing Social policy, second edition. Pearson, Longman.
- Amenta, E & B.G. Carruthers. (1988). The Formative Years of U.S. Social Spending Policies: Theories of the Welfare State and the American States During the Great Depression, American Sociological Review, Vol,53, No. 5. Oct, pp.
- Amenta, E. (2003). ”What we Know about the Development of Social Policy”, In Comparative Historical Analysis in the Social Science, Edited by James Mahoney and Dietrich Rueschemayer, Rotdlege.
- Butler, J. and M. Calnan (1999) “Health and Health Policy” In Social policy, John. Baldock; Nick. Manning; Stewart.Miller and Sarah. Vickertaff, Oxford.
- Cho , S.y. (2007). The Origin and Implementation of the National Health Insurance Programs in Korea, (1961 – 1979). The University of Missouri – Columbia.
- Evans,M. (1998). Social security: Dismantling the pyramids? In The state of welfare: The Economics of social spending, Edited by Howard Glennerster and John Hills, second edition, New york, Oxford.
- Gough, I. (2008). European Welfare State: Explanations and Lessons for Developing Countries In Inclusive States: Social Policy Structural Inequality, Edited by Anis A. Dani & Arjan de Haan, The World Bank.
- Hann, A. D. (2007). Reclaiming social policy: Globalization, Social Exclusion and New Poverty Reduction Strategies, Palgrave Macmillan.
- Kim, Sh.. (2004). The Theoretical Relevance of Western Welfare – State Models in Third World Nations: The Cse of Kirean Health and Pension Programs, Asian Perspective, vol.28, No.2.
- Skocpol, T. & E. Amenta. (1998). "States and Social Policy", Annual Review of Sociology, Vol. 12.
- Walsh, M & P. Stephens & S. Moore. (2000). Social policy & welfare, Staley thornes.
- Skocpol, T (2002). Bringing the State Back in: Strategies of Analysis in Current Research, In Bringing the State Back In, edited by Evans, P,B., Rueschemeyer,D., & Skocpol,T. Cambridge university press.
- Underwood, Carol. (2004). Islam and health policy: A Study of the Islamic Republic of Iran, In Islam and Social policy, Edited by Stephen P.Heyneman.
)