نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار برنامه ریزی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

چکیده
این مقاله به دنبال آن است تا با یک نگاه دقیق تر و بر اساس روش‌های علمی ‌سطح توسعه و عدم تعادل در استان تهران را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. این تحقیق از نوع کاربردی و روش آن توصیفی تحلیلی است. اتکاء این تحقیق در گردآوری اطلاعات بر روش اسنادی است، پس از گردآوری آمار، اطلاعات و اسناد موجود در ارتباط با موضوع، ابتدا گروهی از متغیرها انتخاب شده‌اند که بتوانند توصیف گر شرایط موجود اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، رفاهی، تولیدی و زیر بنایی نواحی یا شهرستان‌ها و منعکس کننده سطح توسعه منطقه یا استان باشند. در انتخاب متغییرها در دسترس بودن اطلاعات و وزن و اعتبار متغییرها در تبیین موضوع ملاک عمل قرار گرفته ‌است. سپس با استفاده از مدل‌های آماری برای تحلیل وضعیت نواحی از نظر سطح توسعه و تعادل شاخص سازی شده است. شاخص‌ها و ضرایب بدست آمده به کمک روش‌های آمار استنباطی، از جمله تکنیک تاکسونومی‌ عددی، روش ضریب همبستگی و ضریب اختلاف ویلیامسون مورد تحلیل قرار گرفته و نتایج حاصل از شاخص سازی و استنباط آماری با استفاده ازGIS به نقشه تبدیل و مورد تحلیل فضایی قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحلیل آماری و فضایی نشان دهنده گروه‌های گوناگونی از نواحی با سطوح متفاوت توسعه و نابرابری فزاینده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که توسعه در سطح استان نه تنها نامتعادل است، بلکه روند عدم تعادل در جهت نابرابری بیشتر عمل می‌کند و تنها توجه به شهرهای میانی و کوچک می‌تواند این روند را متوقف سازد و به بهبود برابری و تعادل توسعه در سطح مناطق کمک نماید، که دستیابی به این مهم نیز نیازمند برنامه‌ریزی منطقه‌ای و عمل در چارچوب آن است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Level of Regional Development and Imbalance of Districts in Tehran Province: With an Emphasis on the Role of Small and Average Towns

نویسنده [English]

  • Mahmood Jomehpoor

چکیده [English]

The present paper aims to have a closer look at the level of development and imbalance in Tehran province using scientific methods. It was an applied research conducted through descriptive-analytical method. The data were collected using the library method. After the statistics, data and existing related documents were collected, a group of variables were selected to describe the current social, economic, cultural, welfare, production, and infrastructural conditions of districts or counties, and to reflect the level of development in the region or province. The criteria in the selection of variables were their reliability and validity in explaining the subject as well as the accessibility of information. Then, index construction was performed by using statistical models to analyze the condition of districts in terms of the level of development and balance. The indices and coefficients were analyzed using methods of inferential statistics, including numerical taxonomy method, correlation coefficient method, and Williamson coefficient of variation. The results of index construction and inferential statistics were formatted in charts by using GIS and a spatial data analysis was performed. The results of the statistical and spatial analyses showed different groups of districts with different levels of development and increasing balance. The findings indicated that not only development in the province is imbalanced, but also the trend of imbalance moves towards more inequity. It is only paying attention to small and average towns that can stop this trend and help improving equity and balance in the development of different regions. Achieving this goal requires a regional planning and acting in that framework.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Small and Average Towns
  • Level of Development
  • Concentration
  • Density
  • Regional Balance
-   آوروم، بن؛ دیوید، وال. (1991)، برنامه‌ریزی توسعه نواحی روستایی، موسسه تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، وزارت جهاد کشاورزی.
-   بروگر، ارنست. ای. (1982)، شرایط ضروری توسعه از پایین در ساختارهای منطقه‌ای و سیاسی، ترجمه: حجت اله حسن لاریجانی، فصلنامه روستا و توسعه، شماره 5، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
-   جمعه پور، محمود. (1384)، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی، دیدگاه‌ها و روش‌ها، انتشارات سمت، چاپ پنجم.
-   جمعه پور، محمود. (1388)، طرح پژوهشی بررسی سطح توسعه و عدم تعادل فضایی در استان تهران، دانشگاه علامه طباطبائی.
-   حسین زاده دلیر، کریم. (1385)، برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، انتشارات سمت.
-   فریدمن، جان؛ داگلاس، مایک. (1975)، توسعه روستایی شهری به سوی راهبرد جدید برنامه‌ریزی منطقه‌ای در آسیا، ترجمه: عزیز کیاوند، سازمان برنامه و بودجه 1363.
-   فنی، زهره. (1382)، نقش شهرهای کوچک در توسعه منطقه‌ای، وزارت کشور.
-   کانزمن، کلاس. (1984)، تشویق ایده شهرهای میانی به عنوان کلیدی موفق در تعیین خط و مشی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، ترجمه: حمیده امکچی، سازمان برنامه و بودجه 1364.
-   متهور، ام. پاراکاش. (1365)، نقش شهرهای کوچک در توسعه ملی، ترجمه: شعله نوری، مدیریت امور عمران شهری و مسکن، سازمان برنامه و بودجه.
-   مرکز آمار ایران. (1388)، سالنامه آماری استان 1386، ناشر مرکز آمار، تهران.
-   محمد زاده تیتکانلو، حمیده. (1381)، ظرفیت سازی در شهرهای متوسط و توسعه منطقه‌ای، مورد پژوهی شهرستان بجنورد و استان خراسان، مجله دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
-   میسرا، آر. پی. (1353)، چارچوب مکانی برنامه‌ریزی چند سطحی در ایران، دفتر آموزش برنامه‌ریزی منطقه‌ای، تهران.
-   هاروی، دیوید. (1376)، عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه: فرخ حسامیان و دیگران، ناشر شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری وابسته به شهرداری تهران.
-   هیل هورست. (1971)، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، برداشت سیستمی، ترجمه: غلامرضا شیرازیان و دیگران، تهران، سازمان برنامه و بودجه 1370.
-    Beneker, T, P van Lindert and O Verkoren. (1997). Migrant-native differences in the labour markets of Latin American towns, in P van Lindert and O Verkoren. (eds). Small Towns and Beyond – RuralTransformation in Small Urban Centres in Latin America Thela Latin American Series, Amsterdam.
-    Friedmann, John. (1982). Polical and technical moments in development; towards a new strategy for regional planning in Asia, Oxford for UNCRD, by Pergamon press.
-    Friedmann, John and Weaver, Clyde. (1979). Territory and function, the evolution of regional planning, Berkeley: university of Colifornia press.
-    Gaile, GL. (1992). Improving rural–urban linkages through small town market-based development, in Third World Planning Review14.
-    George, owusu. (2003). Regional development in Place, District capitals (small towns) and decentralised development in Ghana, a theorical prespective, Norway, tromso.
-    Khor. Peng. Kok. (1992). The future of North-South relations: Conflict or cooperation? Publisher: Third World Network
-    Morris, A. (1997). Market behaviour and market systems in the state of Mexico. In p van Lindert and O Verkoyen.
-    Okali, Christian et al.. (2001). Sustainable Development Strategies: What They are and how their development cooperation agencies can support them? Paris, OECD.
-    Pedersen, PO. (2003). The implications of national level policies on the development of small andintermediate urban centres, IIED, London
-    Romien,A. (1997). The role of central places in the development of regional production styucture, in Smal town and beyond. Thela Latin America Series. Amesterdam.
-    Rondinelli. (1985). Applied Methods of Regional Analysis: the Spatial Dimensions of DevelopmentPolicy. Westview Press, Boulder, Colorado
-    Rondineli D. A. (1983). Secondary cities in developing countries; policies for diffusing urbanization.
-    Rondineli D. A. (1985). Equtiy, growth and development, Journal of American planner association.
-    See for example Massey. (1994); Harver. (1973, 1990); Martin Khor, "Development, Trade, and the Environment: A Third World Perspective," in Goldsmith et al. (1992); Escobar. (1995); Stavrianos (1981).
-    Tacoli, Cecilia. (2004). The Role of small intermediate urban contra town and the value of regional approaches to rural poverty reduction policy. OECD, Helsinki.
-    United Nations. (2002). World Urbanization Prospects:The 2001 Revision, Population Division, Department of Economic and Social Affairs, United Nations, ST/ESA/SER. A/216, 321 pages
-    Venables, Anthony J. (2005). “Spatial Disparities in developing Countries: Cities, regions, and International Trade.” Journal of Economic Geography. Volume 5, Number 1, January.
-    Wheeler, Stephen. M. (2004). Planning for sustainability, Routledge, London.