نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی دکتری/دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
تحلیل بیلان آب، به عنوان سنگ‌بنای فهم پایداری و مبنای راهبردی مدیریت منابع آب، و پی‌گیری ریشه‌های بحران آب در کمتر از یک سده اخیر، بحث را فراتر از محدوده تخصصی هیدرولوژی برده و در نخستین گام، توزیع فضاییِ جمعیت را در کنار مرزبندی‌های سیاسی به عنوان چالشهای پایداری ردیابی می‌کند. جریان تمرکزگرای جمعیتی در یک سده اخیر و روند روبه‌رشد شهرنشینی، بخصوص در فلات مرکزی و حوضه آبریز دریاچه نمک، منجر به منفی شدن بیلان آب و برهم‌خوردن تعادلِ میانِ مصرف فزایندة آب و ظرفیتِ مشخصِ منابع در جغرافیای طبیعی شده است. این جریان علاوه بر تحمیل منطق انباشت-مصرفِ بی‌وقفة انسان بر طبیعت، نابرابری را نیز در روند گسترش فقر و دسترسی به نیازهای پایه به همراه داشته است. از سوی دیگر، عدم انطباق مرزبندی سیاسی بر مرزبندی هیدرولوژیک، که در تاریخ بلندمدت ایران ایجاد شده است، با تحمیل منطقِ اسطوره‌ایِ سیاست بر طبیعت، منجر به جابجایی آب بین حوضه‌های آبریز و برهم‌خوردن نظم سابقِ جغرافیای طبیعی شده است. طرح بحث پایداری در این‌راستا از آن‌جهت اهمیت دارد که، چه در نهادهای علمی و سیاسیِ بین‌المللی و چه از سوی گرته‌برداران داخلی، به‌عنوان مهمترین و شاید تنها امکانِ متصورِ برون‌رفت از بحران‌های اجتماعی و زیست‌محیطی شناخته و به‌کارگرفته شده است. آنچه در این مقاله با تمرکز بر روی حوزه آب و با تحلیل آماری-تاریخی وضعیت منابع آبی در ایران و سازوکارهای بحران‌ساز در این حوزه، ارائه شده است، در واقع بررسی و نقد خودِ مسأله پایداری و چالشهای درونیِ آن است، تا بازنگری پایه‌ای در آن را ممکن سازد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Is Sustainability in Water Resources Management in Iran Realizable?
نویسنده [English]
- Seyed Abdolreza Hosseini
چکیده [English]
Basing the analyze on the index of water balance and perusing the origins of water scarcity in Iran, leads the research beyond the field of hydrology and ascribed it to the spatial distribution of population alongside the political delimitation. The socio-demographic centralized process of urbanization of the last century, particularly in Central Plateau and Salt Lake catchment, caused the unsustainable water balance and inflicted the needs and logic of homo economicus to the natural geography. Not only imposing the Rationale of accumulative-consumptionist life of human beings to that of nature, this process aroused the inequality by growth and spread of concentrated poverty. Alongside, the incompatibility of politico-hydrological delimitation, which has been sedimented through centuries, by imposing the logic of politics (and economics) to nature, disturbing the hydrological order of catchments and transporting water between catchment, problematize sustainability. The topic of sustainability, as a taken-for-granted and unquestionable resolution to the social and environmental crises, in the specific condition of Iran in recent decades, brings about the necessity of analyzing, alongside criticizing the structural and internal contradictions of sustainability per se. Concentrating on water field and applying historical-statistical analyses of water resources management in Iran, the realization of sustainability is here probed.
کلیدواژه‌ها [English]
- sustainability
- water resources management
- Iran
- political and hydrological delimitation
- socio-demographic concentration
)