نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استاد مردم شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
چکیده
"گیاه مردم‌شناسی" شاخه نوپا و برون رشته‌ای از حوزه دانش و فن‌آوری‌های سنتی مردم‌شناسی است. حوزه دانش و فن آوری سنتی، حاصل هزاران سال تجربه آدمی‌در ارتباط با خود و دیگران (جامعه) و طبیعت در بستر تاریخ و فرهنگ محلی، منطقه‌ای و جهانی بوده که بخش اندکی از آن در دوران خط به نگارش درآمده؛ اما بدنه اصلی آن به دلایل گوناگون شفاهی و نانوشته باقی مانده و بخش دانش ضمنی آن ناخودآگاه و ناهشیار بوده و به سختی قابل درک و به زبان شعر ایرانی "من عاجزم ز گفتن و خلق از شنیدنش"می‌باشد. گیاه مردم‌شناسی روابط انسان و گیاه را در پیوندگاه فرهنگ بازگو می‌کند. "گل خوشناسی"سرشاخه نورسته از گیاه مردم‌شناسی است که در تعامل با دیگر شاخه‌های گوناگون علم و بویژه علوم اجتماعی و به شکل میان رشته‌ای و حتی در پیوند با دیگر معرفت‌های بشری همچون فلسفه و هنر قرار دارد. منظور از "گل خوشناسی"صرفاً از منظر رفتارشناسی گیاهان نیست، بلکه توجه به آن بر آنگونه است که در فضای کلامی‌شعرا و نوشتارهای آدمیان تصویر شده، یا در ادبیات شفاهی مردم بازتاب یافته و در فضای فرهنگی تصور و بازگو شده است.
الی‌ها رهایی بخشد. این نوشته به جز کار مردم نگاری طولانی مولف و حدود 51 تن از دانشجویانش در سال‌های اخیر بر روی این گیاه ویژه و حاصل کار زمان‌گیر مؤلف بر روی گل‌ها و گیاهان خودروی ایران، نتیجه تاملات جی -غال -اِسمک (پیشوک ، جوغاسِم و ...) گیاهی شگفت آور در منطقه کوچکی از ایران است که در آذربایجان، کردستان، ایلام، استان مرکزی و بخشی از استان اصفهان می‌روید، که در این مناطق و در هزاره‌ها توانسته ساکنان این مناطق و بخشی از عراق و ترکیه را از مرگ زودرس در خشکسالی‌ها و گرانسهنری و میان معرفتی وی از این گیاه ظاهراً خرد و فروتن بوده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
گلخوشناسی گونه‌ای گل حسرت جوغاسِم (جی غال اِسمک، پیشوک، پیغوک، ...)مرتضی فرهادی
نویسنده [English]
- Morteza Farhadi
بیتس، دانیل، فرد پلاگ. (1375)، انسان شناسی فرهنگی، ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
پاینده، محمود. (1355)، آیین‌ها و باورداشت‌های گیل و دیلم، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
پورداود، ابراهیم، به کوشش بهرام فره وشی. (1356)، یشت‌ها، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، جلد دوم.
تسبیحی، محمد حسین. (1354)، گویش خوانساری، راولپندی ـ پاکستان.
دورانت، ویل. (1372)، مشرق زمین گاهوارۀ تمدن، ترجمه: احمد آرام، ع. پاشائی، امیرحسین آریان پور. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
دهخدا، علی اکبر. لغت نامه دهخدا، حرف «ج»
رنگچی، غلامحسین. (1372)، گل و گیاه در ادبیات منظوم فارسی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سپهری، سهراب. (1358)، هشت کتاب، تهران: طهوری.
صادق هدایت، (بی‌تا)، نوشته‌های پراکنده. به کوشش حسن قائمیان.تهران: بی نا.
فرهادی، مرتضی. (......)، فرهنگ یاریگری در ایران.تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فرهادی، مرتضی. (1357)، در فصل‌های خنده دشوار، تهران: انتشارات شب شکن.
فرهادی، مرتضی. (1358)، « گیاه مردم نگاری: با چکیده و نمونه‌هایی از گیاهان خود روی کمره». فصلنامۀ علوم اجتماعی ( ویژه نامۀ گیاه مردم شناسی ش 34 و 35، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
فرهادی، مرتضی. (1369)، نامه کمره، جلددوم، تهران: امیرکبیر.
فرهادی، مرتضی. (1388)، ترانه کمیاب گران سالی، خلق یا کشف». فصلنامۀ فرهنگ مردم، ویژه نامۀ دکتر علی بُلوکباشی، ش 27 و 28.
فرهادی، مرتضی. (1393)، کمره (مطالعه موردی ومیان رشته‌ای)، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی. (زیرچاپ) جلد چهارم، فصل دوم ( فرهنگ آب و هوایی) ذیل مدخل برف. و فصل هفتم ( گیاه مردم نگاری گیاهان خود روی کمره) ذیل عنوان «جوغاسم».
فکوهی، ناصر. (1385)، پاره‌های انسان شناسی، تهران : نشر نی.
مؤمن حسینی طبیب، محمد. (بی‌تا)، تحفه حکیم مؤمن (تحفه المؤمنین) با مقدمه دکتر محمود نجم آبادی. تهران: کتابفروشی مصطفوی.
مظهری، نادره. (1378)، فلور ایران. نشریه شماره 31 ( زنبق ایران)، تهران: مؤسسه تحقیقات جنگل و مرتع.
والاس، اولویا. (1357)، درآمدی بر انسان شناسی، ترجمه: سعید یوسف. تهران: مرکز نشر سپهر
)