نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
قاراخانی*
تاریخ دریافت: 17/7/92
تاریخ پذیرش: 20/11/92
چکیده
نهاد آموزش عالی ضمن تامین زمینه دستیابی به آموزش دانشگاهی، بخشی از سیاستهای اجتماعی را با هدف تامین خدمات رفاهی و حمایتی برای گروههای ذینفع از جمله دانشجویان، مدیران، کارکنان و اعضای هیات علمی دنبال میکند. این پژوهش به بررسی و تحلیل اسناد (قوانین، آییننامهها و مصوبهها) به عنوان درون داد قانونی سیاستهای اجتماعی مرتبط با تامین رفاه اعضای هیات علمی دانشگاههای دولتی ایران طی سالهای 1360 – 1390 ش. میپردازد. با کاربرد روش کیفی و استفاده از تکنیک تحلیل محتوا سیاستهای رفاهی اعضای هیأت علمی، در دوره یاد شده ذیل دو مفهوم «سیاستهای رفاه شغلی» و «سیاستهای ارتقا و امنیت شغلی» بازنمایی و روند و رویه این سیاستها مورد بازشناسی قرار گرفت. صرفنظر از برخی سیاستهای «پیشبینی کننده» مطابق آییننامه استخدامی اعضای هیأت علمی و عمدتاً مرتبط با رفاه شغلی و ارتقای حرفهای، سایر سیاستها و به طور مشخص سیاستهای رفاهی در چارچوب برنامههای ستاد رفاهی و صندوق حمایت از اعضای هیأت علمی، بیشتر خصلتی «واکنشی» دارند. این بدان معنا است که با وجود اعمال برخی سیاستهای رفاهی، همچنان درک جامع و روشنی از مفهوم رفاه برای سیاستگذار و حتی مجریان این سیاستها در ارتباط با اعضای هیأت علمی وجود ندارد. در پرتو چنین برداشت نامنسجمی برخی سیاستهای رفاه اجتماعی از سوی سیاستگذار مغفول مانده، و اجرای سیاستهای نیم بند موجود نیز تحت تاثیر تحولات اقتصادی و سیاسی و نیز رویکرد دولتها به رفاه اعضای هیأت علمی، دستخوش روزمرگی و اعمال سلیقه سیاستگذاران و مجریان میباشد.
واژههای کلیدی: سیاست اجتماعی، رفاه اجتماعی، آموزش عالی، اعضای هیات علمی، رفاه شغلی، ارتقا و امنیت شغلی، ستاد رفاهی.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Welfare Policies for Faculty Members in Iran
نویسنده [English]
- Masoomeh Qarakhani
چکیده [English]
Masoumeh Qarakhani
Date of Receive: 2013/10/9
Date of Accept: 2014/2/9
Abstract
While paving the way for access to university education, the higher education institution pursues some social policies with the aim of securing welfare services for interested groups such as students, managers, university office workers and faculty members. The present research deals with the study and analysis of documents (laws, bylaws and decrees) as the legal input of social policies. These are related to securing welfare for faculty members of public universities in Iran during 1981-2011. Using qualitative method and content analysis technique, welfare policies for faculty members in this period have been represented under the two concepts of “occupational well-being policies” and “promotional and job security policies”, and the process and procedure of these policies have been recognized.
Apart from some “predictive policies”, which are based on Faculty Member Employment Bylaw and mainly concerned with occupational welfare services and promotion policies, other policies especially welfare policies in the framework of programs of Welfare and Organization and Fund for Faculty Members Support, have a “reactive” characteristic. This means that in spite of the enforcement of some welfare policies, the policymakers and even official executives have no clear and comprehensive understanding of the concept of welfare concerning faculty members in Iran. In the light of such an incoherent perception, some social welfare policies have been neglected by policymaker, and the enforcement of the existing half-done policies, due to political and economic policies and also governments’ approaches to the welfare of faculty members, has been affected by the tastes of policymakers and official executives.
کلیدواژهها [English]
- social policy
- social welfare
- Higher education
- faculty members
- occupational well-being policies
- promotional and job security policies
آراسته، حمیدرضا. (1382)، «رضایت شغلی اعضا هیأت علمی دانش آموخته خارج از کشور در ایران»، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، شماره 28 – 27.
آییننامه استخدامی اعضای هیأت علمی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری. (1390)، http://www.imps.ac.ir تاریخ دسترسی 10/2/1392
باقریان، فاطمه. (1383)، نقش هیات علمی در توسعه آموزش عالی، مجموعه مقررات همایش توسعه آموزش عالی و توسعه پایدار، مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، جلد اول.
بلیکمور، کن. (1389)، مقدمهای بر سیاستگذاری اجتماعی، ترجمه: علی اصغر و سعید صادقی، تهران: انتشارات جامعهشناسان و مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
پایگاه اطلاعرسانی دولت. (1392)، افزایش ضریب حقوق سال 1392 اعضای هیأت علمی دانشگاهها، http://khabarfarsi.com/ext/5496634 تاریخ دسترسی، 26/6/1392
پوت، آلن. د و فرد اسپرینگر. (1388)، روشهای پژوهش برای سیاستگذاری اجتماعی، ترجمه: رضا فاضل، انتشارات دانشگاه تهران.
سایت خبری ایسنا، http://www.isna.ir تاریخ دسترسی 13/6/1392
ستاد امور رفاهی اعضای هیأت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، http://www.msrt.ir تاریخ دسترسی 13/6/1392
سرداری، احمد. (1383)، «رابطه رضایت شغلی و فرهنگ سازمانی در مؤسسات علمی – پژوهشی شهر تهران»، دو ماهنامه علمی – پژوهشی دانشور رفتار، دانشگاه شاهد، سال یازدهم، شماره 5.
سیاری، علی اکبر. (1373)، «تحلیل بر مشکلات و تنگناهای آموزش عالی در کشور»، مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، شماره 1، سال دوم، شماره مسلسل5، بهار.
شکیب، عبدالحمید؛ رجایی، علیرضا. (1385)، «عوامل موثر بر رضایتمندی شغلی استادان دانشگاه آزاد اسلامی»، فصلنامه روانشناسان ایرانی، سال دوم، شماره 8.
جغتایی، محمدتقی. (1378)، «سیرتحول مفهوم رفاه اجتماعی»، فصلنامه مددکاری اجتماعی، پاییز، شماره1.
طایفی، علی. (1380)، بررسی علل خروج نیروهای متخصص از کشور و راهکارهای کاهش آن، مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی.
فتحآبادی، جلیل. (1391)، نگرش اعضای هیأت علمی دانشگاههای تهران به فعالیتهای فرهنگی- تربیتی – اجتماعی استادان بر اساس آیین نامه جدید ارتقا اعضای هیأت علمی دانشگاهها، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
فراستخواه، مقصود. (1388)، سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران: بررسی تاریخی آموزش عالی و تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی موثر بر آن، تهران: رسا.
کاردان، علیمحمد. (1383)، «پرورش خلاقیت زمینهساز پیشرفت همه جانبه» در ریشههای توسعه نیافتگی و آموزش و پرورش در ایران، به کوشش احسان هوشمند، وزارت آموزش و پرورش، پژوهشکده تعلیم و تربیت، چاپ دوم.
کمیته علمی - آموزشی هیأت نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی، (1385)، مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از سال 1363 تا پایان 1384، جلد اول.
مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. (1382)، مجموعه قوانین و مقررات پژوهشی، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. (1384)، مجموعه قوانین و مقررات پژوهشی، جلد دوم، گردآورنده اکرم قدیمی، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
مرکز پژوهشهای اجتماعی نخستوزیری. (1364)، بررسی علل خروج نیروهای متخصص از دانشگاههای وزارت آموزش عالی، دفتر جمعیت و نیروی انسانی وزارت برنامه و بودجه، گروه علوم اجتماعی مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، مرکز پژوهشهای اجتماعی نخستوزیری، خرداد.
مرکز پژوهشهای اجتماعی نخستوزیری. (1366)، وضعیت علمی دانشگاهها پس از بازگشایی، گزارش دوم، مرکز پژوهشهای اجتماعی نخستوزیری: دفتر جمعیت و نیروی انسانی وزارت برنامه و بودجه، گروه علوم اجتماعی مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، بهمن.
مرکز پژوهشهای مجلس، www.http://majlis.ir/fa/law تاریخ دسترسی 3/2/92
محمدنژاد عالی زمین، یوسف. (1380)، گزارش ملی آموزش عالی ایران، مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
محمدی، رضا و دیگران. (1384)، ارزشیابی کیفیت در آموزش عالی. (مفاهیم، اصول، روشها و معیارها)، مرکز انتشارات سازمان سنجش کشور.
مؤسسه پژوهش و برنامهریزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی. (1372)، گزارش عملکرد چهارساله وزارت فرهنگ و آموزش عالی، تهران: مؤسسه پژوهش و برنامهریزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مرداد.
مؤسسه پژوهش و برنامهریزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی. (1378)، گزارش ملی آموزش عالی و تحقیقات و فناوری، تهران: مؤسسه پژوهش و برنامهریزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی. (1387)، گزارش ملی آموزش عالی سال 1387، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری http://www.irphe.ir تاریخ دسترسی، 13/6/92
مؤسسه پژوهش و برنامهریزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی. (1390)، گزارش ملی آموزش عالی و تحقیقات و فناوری، تهران: مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
مهدیانی، علیرضا. (1380)، عوامل موثر بر گرایش اعضای هیأت علمی جهت مهاجرت به خارج از کشور، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
میرکمالی، سیدمحمد؛ نارنجی ثانی، فاطمه. (1387)، «بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی بین اعضای هیأت علمی دانشگاههای تهران و صنعتی شریف»، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، شماره 48.
نورشاهی، نسرین. (1389)، بررسی ابعاد و عوامل موثر بر کیفیت زندگی کاری اعضای هیأت علمی دانشگاههای دولتی ایران و ارائه راهکارهایی برای ارتقا آن، مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
نورشاهی، نسرین؛ سمیعی، حسین. (1390)، «بررسی کیفیت زندگی کاری اعضای هیات علمی دانشگاههای دولتی ایران و ارائه راهکارهایی برای بهبود آن»، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، سال هفدهم، شماره اول.
نعمتی، محمدرضا. (1380)، «نظام پرداختی حقوق و مزایای اعضای هیأت علمی»، مجله مهندسی مکانیک، شماره 19، سال نهم، خرداد.
هفته نامه برنامه. (1389)، «تحقق شاخصهای کمی در بخش آموزش عالی»، سال نهم، شماره 389، آبان.
Alcock,Gliff&Guy Daly &Edwin Griggs. (2008). Introducing Social policy, second edition. Pearson,Longman.
Bucchi, Massimiano. (2002). Science in Society, An introduction to social studies of science, Routledge.
Dani, Anis A & Arjan de Haan. (2008). Inclusive States: Social Policy Structural Inequality, The World Bank.
Fairweather,G.W., & Tornatzky,L,G. (1977). Experimental methods for social policy research, Pergamon press.
Gough, I. (2004). ”Social policy regimes in the developing world” In A Handbook of Comparative Social policy, Edited by Patricia Kennett,published by EdWard Elgar.
Segal, Elizabet.A. (2007). Social welfare policy and social programs, A values perspective, THOMSON.