نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
علم عمران ابن خلدون مبتنی بر نظریه معرفت شناسی خاصی است. این نظریه حاصل نقدهایی است که او بر محدودیت معرفت شناسی سایر دانش ها و معارف بشری وارد می سازد. از این جهت نیز ابن خلدود از پیشگامان اولیه در زمینه معرفت شناسی و فلسفه علمی دانش ها به شمار می رود. در نظریه معرفت شناسی ابن خلدودن ، اندیشه عاملی است که انسان را از سایر موجودات جدا می کند و برتری ویژه ای به او می بخشد. انسان از طریق اندیشه، به نفس مستقل خویش پی می برد و آن را پایه اعمال خویش در حیات تاریخی - اجتماعی خود قرار می دهد. در اندیشه به طور کلی دو نوع ادراک وجود دارد: یکی، مشاعر حسی (جسمانی ) و دیگری، مشاعر روحانی. شناخت آدمی از طریق مشاعر جسمانی که براهین عقلی نیز بخشی از آنند، شکل می گیرد؛ بدین ترتیب که انسان از طریق ادراکات جسمانی با واقعیت بیرونی مواجه می شود، آنگاه در ذهن، صورتی کلی نقش می بندد. با این شیوه، کلیات براساس مشاهده و استقراء حاصل می شوند. ولی تبیین علمی به تنهایی از طریق کلیات به دست نمی آید، بلکه در تبیین علمی باید از اصول کلی به مشاهدات بازگشت کنیم.
کلیات در نزد ابن خلدون براساس شناسایی نوع، جنسی و فصل اشیاء شکل می گیرند. او از این کلیات در علم عمران تحت عنوان کیفیات ذاتی یا عارضی پدیده های اجتماعی یاد می کند. از نظر ابن خلدودن شناخت از اشیاء چیزی نیست جز شناخت رابطه میان آن ها و رابطه ای در شناخت علمی مهم است که شکل رابطه علی به خود گیرد. این رابطه در قالب علل اربعه قابل بررسی است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Epistemological Theory of lbn-Khaldun
نویسندگان [English]
- naserodin ghorab
- taghi azad armaki
چکیده [English]
Ibn - Khaldun has an epistemological theory which is the result of his criticisms to cognitive limitations of rational knowledges. Ibn-Khaldun believes that human being is different from animal by thought. With it, he perceives himself and forms his historical-social life. For Ibn-Khaldun, there are two classes of perceptions: sense perception and spiritual perception. Through sense perception, knowledge is begun and improved. Even rational arguments belong to this type of perception. Thereby the mind.at first, confronts external reality and then universal forms are shaped in it. In other words, universals are formed through observation and induction. By searching on species, sex, and character of things, universals are formed. In "ELME-OMRAN", universals are accidental and essential qualities of social facts. In view of Ibn-Khaldun, science is a knowledge toward causal relationship of things. Causal explanation of relationship among things is realized by an explanation based on material cause, formal cause, efficient cause, and final cause.
)