نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکده مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی

چکیده

 
چکیده
در مقاله حاضر، موضوع مقاومت به عنوان مفهومی ‌متداول، رایج و محوری در ادبیات جامعه‌شناسی سیاسی و مطالعات فرهنگی متاخر، مورد بحث قرار گرفته و از طریق روش اسنادی با رجوع به منابع کتابخانه‌ای و مطالعه و تحلیل نظری تلاش شده تا ویژگی‌ها و مولفه‌های مقاومت، اشکال و وجوه کاربردی آن بر حسب منابع اولیه در دسترس مطالعه شود. علاوه بر آن، رابطه مقاومت با قدرت در پرتو اندیشه فوکو و پنداشت پست مدرنیستی او از قدرت، بررسی و در نهایت، با معرفی آثار مطرح و محل ارجاع نظریه‌پردازان متاخری چون بوردیو، گیدنز، فیسک، دوسرتو، اسکات، کلی، بیات، کامروا و برخی از صاحب‌نظران و پژوهشگران داخلی، مؤلفه‌های مشترک مقاومت در این آثار استخراج شده است.  یافته‌ها نشان می‌دهد هر چند اختلاف آرا در این زمینه مشهود است، اما به نظر می‌رسد دست کم ویژگی‌های بارز پی‌آیند را می‌توان به عنوان ویژگی مقاومت در رویکردهای نظری متاخر دانست: وقوع عینی کنش مقاومت آمیز، تضاد با وضع موجود، ماهیت متعامل مقاومت، وقوع در بستر زندگی روزمره، تلازم قدرت و مقاومت، وجود خلاقیت، اهمیت زمان در بروز مقاومت و دلپذیر بودن کنش مقاومت آمیز. با این همه، مقاومت همچنان مفهومی ‌پیچیده است که به طور اجتماعی از سوی مقاومت کنندگان، مخاطبان مقاومت و شاهدان ساخته می‌شود و به نحوی با قدرت فراگیر، همه جایی و زایا ارتباط دارد.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

سیری در رویکردهای نظری متاخر به مقاومت

نویسنده [English]

  • Somayeh Sadat Shafie
 
منابع
-    بنت، اندی. (1386)، فرهنگ و زندگی روزمره، لیلا جوهرافشانی، حسن چاووشیان، تهران: اختران.
-    بیات آصف. (1379)، سیاست‌های خیابانی، اسدالله نبوی چاشمی، تهران: شیرازه.
-    تاجیک، محمدرضا. (1379)، مقدمه چهارچوب‌های قدرت، ترجمه: مصطفی یونسی، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.
-    راش، مایکل. (1377)، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: سمت.
-    دریفوس، هیوبرت ، پل رابینو. (1376)، میشل فوکو: فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک، ترجمه: حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
-    رضایی، محمد. (1386)، تحلیلی از زندگی روزمره دانش آموزی، تهران: انتشارات جامعه و فرهنگ.
-    جنکینز، ریچارد. (1385)، پیر بوردیو، ترجمه: حسن چاووشیان و لیلا جوهرافشانی، تهران: نشر نی.
-    خالقی، احمد. (1381)، "قدرت، زبان، زندگی روزمره"، رساله دکتری علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
-    سراج زاده، حسین و بابایی. (1388)، "نقص هنجاری‌های فرهنگ رسمی‌ و سنتی و دلالت‌های مقاومتی آن"، نامه علوم اجتماعی، 17 (36)
-    صادقی، فاطمه. (2011)، زنان، قدرت و مقاومت در ایران پس از انقلاب: زنان و قوانین در جوامع مسلمان، لندن.
-    فاضلی، نعمت الله. (1386)، "مقاومت فرهنگی در برابر نوآوری‌ها و فناوری‌های تازه در ایران"، رشد علوم اجتماعی، دوره یازدهم ش: 1
-    فوران جان. (1385)، تاریخ تحولات اجتماعی ایران: مقاومت شکننده، ترجمه: احمد تدین، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
-    فوکو، میشل. (1383)، اراده به دانستن، ترجمه: نیکو سر خوش و افشین جهان دیده، تهران: نشرنی.
-    فوکو، میشل. (1378)، مراقبت و تنبیه، تولد زندان.­­ ترجمه: نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
-  کاستلز، مانوئل. (1380)، عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (جامعه شبکه ای)، ترجمه: علی پایا، احمد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران: طرح نو، جلد اول.
-    کسل. (1383)، چکیده آثار آنتونی گیدنز، ترجمه: حسن چاووشیان، تهران: ققنوس.
-    کلگ، استوارت. (1379)، چهارچوب‌های قدرت، ترجمه: مصطفی یونسی، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.
-    گیدنز، آنتونی. (1382)، تجدد و تشخص، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.
-    لوکس، استیون. (1370)، قدرت: فر انسانی یا شر شیطانی، ترجمه: فرهنگ رجایی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. 
-    هیندس، باری. (1380)، گفتارهای قدرت از‌هابز تا فوکو، ترجمه: مصطفی یونسی.
 
-  Carr, C. Lynn. (1998). Tomboy Resistance and Conformity: Agency in Social Psychological gender Theory. Gender & Society, No.12: pp528-553.
-  De Certeau Michel. (1998). The Practice Of Everyday Life, In John Storey (Ed.) Cultural Theory and Popular Culture: A Reader , London: Prentice Hall.
-  Fisk, John. (1994). Television Culture, London: Routledge.
-  Fisk, John. (1998). Understanding Popular culture, London: Routledge.
-  Foucault,. (1979). The History of Sexuality, translated by Robert Harley, New York, Vintenage Book.
-  Gregg, Nina. (1993). Trying to put first things First: Negotiating Subjectivities in a workplace organizing Campaign. Fisher and Davis, pp172-204.
-  Kamrava, Mehran. (1999). Cultural politics in the third World, NewYork: UCL Press.
-  Kelley, Robin D.G. (2002). In Cultural Resistance Reader by Duncombe, London: Verso.
-  Hollander, Jocelyn A & Einwohner, Rachel. (2004), Conceptualizing Resistance, Sociological Forum, Vol. 19, No. 4. pp.533-554.
-  Levi, Jerome M. (1998). The Bow and the Blanket: Religion, identity and resistance in Raramuri material Culture, Journal of Anthropological Research No.54: pp 299-324.
-  Modigliani, Andre & Francois Rochat. (1995). The Role of Interaction Sequences and Timing of Resistance in shaping obedience and Defiance to Authority, Journal of Social Issues No.51: pp107-123.
-  Moghissi Haideh. (1999). Away from Home: Iranian Women Displacement, Cultural Resistance and Change, Journal of Comparative Family Studies No.30: pp207-217.
-  Profit, Norma Jean. (1996). Battered Women as victims and Survivors: Creating space for Resistance, Candian Social Work Review/Revue Canadienne De Service Socia l No.13: pp23-28.
-  Scott. (2002). Every day Resistance in Cultural Resistance Reader by Duncombe, London: Verso.
-  Swartz, David. (1997), Culture & Power,University of Chicago press Ltd, London.
 
-  Weitz, Rose. (2001). Women and Their Hair : Seeking Power Through Resistance and Accomodation, Gender & Society No15: pp 667-686.