نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار برنامه ریزی رفاه دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی ارشد برنامه ریزی رفاه دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

چکیده
طی دهه‌های اخیر، تغییرات بسیاری در کتب درسی صورت گرفته است. تحقیق حاضر با تمرکز بر سه دوره تغییرات کتاب فارسی ابتدایی، به بررسی تحولات فرهنگ جنسیتی[1] می‌پردازد. برای این منظور، محتوای آشکار و پنهان کتاب فارسی در سه سال تحصیلی 1357، 1362 و 1382 با رویکردی استقرایی و به روش تحلیل محتوای کیفی، مورد مطالعه قرار گرفت. مقولات مرتبط با سئوالات این تحقیق، با سه تکنیک کد گذاری باز، محوری و گزینشی، استخراج شد. کدهای مربوطه نیز با به کارگیری تکنیک کمی، شمارش شدند. یافته‌ها نشان از جنسیتی شدنِ فضا، نقش‌ها، تفریحات و ابراز احساسات در هر سه دوره دارند. همچنین جامعه پذیری نقش‌های جنسیتی توسط والدین در دو دوره نخست و جنسیتی شدن استقلال کودک تنها در دوره آخر دیده می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سه دوره مورد بررسی، هویتی جنسیتی شده منعکس شده است که البته در دوره آخر این موضوع کمرنگ تر شده است. به عبارت دیگر، در برخی موارد، تفاوت بین دو جنس به میزان اندکی کمتر شده است.
واژه‌های کلیدی: فرهنگ جنسیتی، نظام آموزشی، کتاب فارسی، هویتِ جنسیتی شده، جنسیتی شدن
 
 



[1].gendered culture

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

بررسی تحول فرهنگ جنسیتی در کتب درسی (مطالعه‌ای تطبیقی پیرامون کتاب‌های فارسی اول ابتدایی سال‌های 1357، 1362 و 1382)

نویسندگان [English]

  • Ali Akbar Tajmazinani 1
  • Mahdieh Hamed 2
 
 
منابع
-  اسدی، مرتضی. (1389)، امر اخلاقی در ضرب المثل‌های ایرانی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی علامه طبا طبایی، مطالعات فرهنگی.
-  اشتراوس، انسلم و کوربین، جولیت. (1390)، مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
-  افشانی، سیدعلیرضا؛ عسکری ندوشن، عباس؛ فاضل نجف آبادی، سمیه. (1388)، باز تولدی نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های فارسی مقطع ابتدایی. پژوهش زنان، دوره 7، شماره 1.
-  باردن، لورنس. (1375)، تحلیل محتوا، ملیحه آشتیانی و محمد یمنی‌دوزی سرخابی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
-  بستان، حسین. (1385)، بازنگری نظریه نقش جنسیتی، پژوهش زنان، دوره 4، شماره 1 و2، بهار  تابستان.
-  جنکیز، ریچارد. (1381)، هویت اجتماعی، تورج یار احمدی، تهران: نشر شیرازه.
-  حجازی ، الهه؛ براتیان، مسعود. (1386)، سیمای زن در کتاب‌های فارسی دوره ابتدایی: راهی به سوی دستیابی به فرصت برابر، فصلنامه خانوده و پژوهش، سال اول، شماره 20.
-  حجازی، الهه. (1385)، بررسی تحلیل کتاب‌های فارسی و تعلیمات دینی دوره ابتدایی، تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش.
-  حجازی، الهه؛ اعزازی، شهلا. (1385)، ما و دختران امروز، روان شناسی جنسیت، آموزش و پرورش و توسعه، تهران: دفتر امور زنان وزارت آموزش و پرورش.
-  ذکایی، محمدسعید. (1381)، نظریه و روش در تحقیقات کیفی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 7.
-  رسولی، مهستی؛ اتشانی، امیر. (1390)، رویکرد تحلیل محتوا در کتب درسی، تهران: نشر افکار.
-  ریترز، جورج. (1383)، نظریه جامعه‏شناسی در دوران معاصر، محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
-  شیخاوندی، داور. (1385)، بازتاب هویت‌های جنسیتی در کتاب‌های تعلیمات اجتماعی آموزش ابتدایی و دوره راهنمایی تحصیلی، فصلنامه تعلیم و تربیت شماره 87.
-  صادقی جعفری، جواد. (1387)، بررسی سیمای زن در ادبیات کودکان با تأکید بر تغییرات اجتماعی، مطالعات زنان، دوره 6.
-  فروتن، یعقوب. (1389)، جامعه‌پذیری جنسیتی در کتاب‌های درس مدارس ایران، زن در توسعه و سیاست، پژوهش زنان، دوره 8، شماه 30.
-  فروتن، یعقوب. (1390)، زنان و زبان: بازنمایی هویت جنستی در کتاب‌های زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی مدارس ایران. مطالعات زنان، پاییز، شماره 2، سال 9.
-  فکوهی، ناصر. (1383)، تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان شناسی، تهران: نشر نی.
-  فلیک، اووه. (1388)، در آمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه: ‌هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
-  قادری، مصطفی. (1389)، نظریه‌های انتقادی تعلیم و تربیت: نقد برنامه درسی مدرنیته و سرمایه داری متأخر، تهران: یادواره کتاب.
-  گرت، استفانی. (1385)، جامعه شناسی جنسیت، کتایون بقایی، تهران: نشر دیگر.چاپ سوم.
-  گیدنز، آنتونی. (1387)، تجدد و تشخص جامعه و هویت فردی در عصر جدید، ناصر موفقیان، تهران: نشرنی.
-  گیدنز، آنتونی. (1387)، جامعه شناسی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
-  مجتهدی، مهین. (1381)، برسی باورها و ارزش‌های دانش آموزان، خانواده، در کتاب‌های درسی درباره تساوی جنسیتی، در همایش ملی مهندسی اصلاحات در آموزش و پرورش، 20 و 21 مرداد.
-  محمدپور، احمد؛ بوستانی، داریوش؛ صادقی، رسول؛ رضایی، مهدی. (1388)، تحقیق فمینیستی: مبانی پارادیمی ‌و مجادله‌ای انتقادی. پژوهش زنان، دوره 7، شماره 21.
-  محمدپور، احمد. (1388)، تحلیل داده‌های کیفی: رویه‌ها و مدل‌ها، مجله انسان شناسی، دوره دوم، سال یکم، شماره پیاپی10.
-  محمدی اصل، عباس. (1386)، جنسیت و دیدگاه‌های نئو فمینیستی، تهران: گلرنگ یکتا.
-  محمدی اصل، عباس. (1389)، جنسیت و زبان شناسی اجتماعی، تهران: نشر گل آذین.
-  نرسیسیانس، املیا. (1385)، مردم‌شناسی جنسیت، نشر افکار.
-  هولمز، ماری. (1389)، جنسیت و زندگی روزمره، محمدمهدی لبیبی، تهران: نشر افکار.
 
-    Butler, Judith. (1990). Gender Trouble: Feminism and the subversion of identity, London: Rutledge.
-    Mayring, Philipp. (2000). Qualitative Content Analysis. Theories Methods Applications . Volume 1, No. 2, June.
 
-    Krippendorff, Paisly, G.J & Ph.J. (1969). Stone (Eds), TheAnalysis of Communication Content, New York: Wiley.