نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• صابر جعفری ¹
• الهام ربیعی ²

¹ دانشگاه علامه طباطبائی

² فارغ التحصیل دکترای گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

این مقاله با تکیه بر رویکردهای نوکانتی استدلال می‌کند چون واقعیت تاریخی-فرهنگی، نامتناهی و فاقد صورت عقلانی پیشین است، شرط امکان شناخت آن بازسازی روشمند به میانجی مفاهیم است. اگر وحدت و کلیت در واقعیت فی‌نفسه نیست، ضرورت و عینیت علمی علوم فرهنگی از کجا می‌آید؟ پاسخ بر دو محور پیش می‌رود: یکم اصل انتخاب و تعیین هدف و علایق شناختی برای مرزبندی حوزه پژوهش؛ دوم صورت بندی مفهوم و ابژه برای یکپارچه کردن عناصر برگزیده در نظم مفهومی. بر این مبنا ریکرت با ایده ربط ارزشی نشان می‌دهد چگونه فرد تاریخی ساخته می‌شود و چگونه ارزش‌ها، معیارهای بیناذهنی هدایتِ انتخاب و نظم‌بخشی را ممکن می‌کنند، به گونه‌ای که ضرورت از سطح امر انضمامی و «وجودی» به سطح «اعتباری» منتقل می‌شود. وبر در امتداد و نقد ریکرت، ایدئال تایپ‌ها را به کار می‌گیرد تا عینیت را نتیجه سنجش فاصله واقعیت با آن نشان دهد؛ امر انضمامی پس از مقایسه و سنجش بسندگی علّی و معنایی از راه قواعد تجربی استقرایی شناخت پذیر می‌شود. جمع بندی این است که ضرورت در علوم فرهنگی نوکانتی از واقعیت فی نفسه برنمی‌خیزد، بلکه از ترکیب اصل انتخاب و صورت بندی مفهومی پدید می‌آید و خصلت هنجار- مفهومی دارد، نه متافیزیکی.

کلیدواژه‌ها

• نوکانتی
• ناعقلانیت
• ریکرت
• وبر
• ضرورت

موضوعات

• فلسفه علوم اجتماعی

عنوان مقاله [English]

The Non-rationality of Reality, Conceptual Reconstruction, and the Problem of Necessity in the Cultural Sciences: The Case of Rickert and Weber

نویسندگان [English]

• Saber Jafari Kafiabad ¹
• Elham Rabiee ²

¹ Sociology Department. Allameh Tabataba'ie

² Graduated with a PhD from the Sociology Group, Faculty of Social Sciences, University of Tehran

چکیده [English]

Within a Neo-Kantian framework, this article argues that historical–cultural reality is both infinite and lacks any rational form;therefore, its scientific cognition requires a methodical reconstruction by means of concepts.The guiding question is how necessity and objectivity can arise in the cultural sciences when unity and universality are not given. First, a principle of selection clearly identifies aims and cognitive interests that demarcate the field of inquiry. Second, conceptual formation and the constitution of the object integrate selected elements into a unified order. On this basis, Rickert’s value-relevance (Wertbeziehung) explains how the “historical individual” is constructed as the object that makes history a science; values function as intersubjective criteria for selection and ordering, thereby shifting necessity from being (Sein) to validity (Geltung). In continuity with and critique of Rickert—and amid the dispute between the German Historical School and the Austrian School—Weber devises ideal types as methodological utopias and analytically testable constructs. The concrete becomes knowable only after comparison with ideal types and then, ultimately, through inductive empirical rules that determine causal and meaning adequacy. The article concludes that necessity issues not from reality itself but from the joint operation of selection and conceptual formation, so objectivity is normative-conceptual rather than metaphysical.

کلیدواژه‌ها [English]

• Neo-Kantianism
• Irrationality
• Rickert
• Weber
• Necessity