فصلنامه علوم اجتماعی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

داوران 1399

داوران 1400

داوران 1401

داوران 1402

قوم گیاه شناسی گیاهان غیر علوفه‌ای منطقه دلی‌کما (دره‌ای کوهستانی در زاگرس مرکزی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ارشد مرتعداری دانشگاه علوم کشاورزی گرگان

2 دانشیار مرتعداری دانشگاه علوم کشاورزی گرگان

3 عضو هیات علمی دانشگاه بهبهان

چکیده

چکیده
دانش بومی بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین است که در جهت سازگاری با شرایط محیطی خاص زیست بوم از طریق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. اتنوبوتانی نزدیکترین روش ممکن برای مطالعه دانش مردم از کاربردهای متعدد گیاهانی است که آنها بکار می‌برند. این مطالعه بخشی از تحقیق گسترده­ای است که در زمینه دانش بومی گیاه‌شناسی در میان ایل طیبی و در منطقه دلی­کما (دره­ای کوهستانی از ییلاقات شهرستان دهدشت) در استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شده است. در این مطالعه که یک پژوهش کیفی در مقوله گیاه قوم شناسی است، از تکنیک‌های کیفی گردآوری اطلاعات مانند مصاحبه بدون ساختار و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. در مجموع 189 گونه شناسایی شد که از این میان 68 گونه گیاهانی بودند که استفاده غیرعلوفه­ای داشتند. از گیاهان شاخص منطقه می­توان به آویشن دنایی، کاکوتی، بلوط و انواع گون‌ها اشاره کرد. موارد مورد استفاده این گیاهان شامل استفاده­های دارویی، غذایی، تهیه ابزار، ساختمان­سازی و استخراج شیره­ها و عصاره­های صنعتی بود. مردم بومی دانش کافی در مورد زمان رویش، فصل برداشت، روش چیدن، خشک کردن و ساخت انواع ابزار، استخراج انواع شیره­ها و کاربردهای متفاوت دارویی هر گیاه داشتند. متاسفانه به دلیل از بین رفتن سنتها، حجم زیادی از دانش بومی در حال از بین رفتن است. محققان گیاه‌شناسی قومی می­توانند نقش مهمی در ثبت و ماندگار کردن این فولکلور غنی نانوشته پیش از این که در میان شتاب اخیر تمدن از بین رود، بازی کنند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ethnobotany of nonforage plants of Deli kama region (Mountainous Valley in Central Zagros)

نویسندگان [English]

  • Masoomeh Dif rakhsh 1
  • Hossein Barani 2
  • Javad Poorrezaee 3

چکیده [English]

Seyedeh Maasumeh Difrakhsh
Hossein Barani
Javad Pourrezaei
Date of Receive: 2014/4/24
Date of Accept: 2014/9/27
Abstract:
Indigenous knowledge, as part of special culture of each region, is experimental findings raised out of adapting to special environmental attributes that is gradually changed to part of social culture of that society. Ethnobatany is nearest methods for studying people knowledge about various practices of their used plants. This study is a part of comprehensive research in field of indigenous knowledge which has been done in Tayebi tribe of Deli kama region (a mountainous valley of summers of Dehdasht town) in Kohkiloyeh and Boyerahmad Province. As a qualitative research in ethnobotany, it used qualitative techniques of gathering data through in depth interview and participatory observation. Totally 189 species has been identified out of which 68 species are with nonforage uses. Thymus, Kakoti, oak were indicator plants of the region. Plants have been used as medicine, food, tools, building industry, extracting industrial oil and juice. Local people have sufficient knowledge about growth time, harvest season, picking method, drying, providing tools out of, extracting juice out of and different medicinal uses. Unfortunately majority of this knowledge is disappearing along with disappearance of traditions. Ethnobotanical researchers can play an important role in documenting and preserving in order to rescue this undocumented enrich folklore before fading in current modernization race.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethnobotany
  • Kohkilouyeh
  • Tayebi tribe
مراجع
منابع
-    اداره کل منبع طبیعی استان کهگیلویه و بویر احمد. (1387)، طرح مرتعداری دلی‌کما (منطقه هفت چشمه).
-    اسماعیلی، ب. (1370)، تغذیه طیور، نشریه فنی، تهران. وزارت کشاورزی و عمران روستایی، سازمان ترویج کشاورزی.
-  اهوازی، م.، مظفریان، و.، نژاد ستاری، ط.، مجاب، ف.، چرخچیان، م. م.، خلیقی سیگارودی، ف.، اجنی، ی. (1386)، کاربرد دارویی سنتی گیاهان بومی منطقه الموت قزوین تیره‌های Lamiaceae و Rosaceae،  فصلنامه گیاهان دارویی، شماره 6.
-  جمعه پور، محمود. (1385)، کاریز (قنات) دستاورد دانش و فرهنگ بومی زیستگاه‌های کرانه‌های کویر و نظام‌های وابسته به آن در ایران، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 33.
-    شاه­حسینی، علیرضا. (1380)، ترانه­های مشک­زنی در عشایر دامنه­های جنوبی البرز. فصلنامه عشایری ذخایر انقلاب، شماره 4.
-    فرهادی مرتضی. (1372)، گیاهان و درختان مقدس در فرهنگ ایرانی، فصلنامه آینده سال نوزدهم، شماره 6-4.
-  مرد، س. ع.، شریفی، م.، فتحی مقدم، د.، نیسی، ن. (1384)، بررسی اثر ضد دردی پیاز گیاه لاله واژگون در رت و مقایسه آن با مورفین، مجله علم پزشکی ایلام، دوره پانزدهم، شماره سوم.
-    همایونی، صادق. (1389)، زنان و سروده‌های‌شان در گستره فرهنگ مردم ایران زمین. نشرگل آذین.
-  نقیبی هرات، ژ.، کمالی نژاد، م.، صادقی، م. ر.، صادقی پور، ح. ر ، اشراقیان، م. ر. (1388). مروری بر گیاه سداب Ruta graveolens L.، کاربرد آن در طب سنتی و یافته‌های تحقیقات نوین. فصلنامه گیاهان دارویی، شماره 30.
 
-    Adhami, H. R., Mesgarpour, B., Farsam, H. (2007). Herbal Medicine in Iran. Herbal Gram, 74: 34 – 43.
-    Ahmadian-Attari, M. M., Monsef Esfahani, H. R., Amin, G.R., Fazeli M.R, Jamalifar, H., Kamalinia, G., Khanlarbeik, M., Ashtiani, H., Farsam, H. (2009). The Ethnopharmacological Study on Antibacterial Activity of some Selected Plants Used in Iranian Traditional Medicine. Journal of Medicinal Plants, 8(31): 50-57.
-    Akin, M .,  D. Oguz.  H. T. Saracoglu. (2010). Antibacterial Activity of Essential oil from Thymbra spicata var,spicata L. and Teucrium polium (Stapf Brig.) International Journal of Pharmaceutical and Applied Sciences/1 (1).
-    Albuquerque, U.P.D., Medeiros, P.M.D., Almeida, A.L.S.D., Monteiro, J.M., Lins Neto, Ernani, M.F.D., Melo, J.G.D., Santos, J.P.D. (2007). Medicinal plants of the caatinga (semi-arid) vegetation of NE Brazil: A quantitative approach. Journal of Ethnopharmacology, 114: 325-354.
-    Ali-Shtayeh, M., Jamous, R. M., Al-Shafi, J. H., Elgharabah, W. A., Kherfan, F. A., Qarariah, K. H., Khdair, I. S., , Soos, I. M., Musleh, A. A., , Isa, B. A., Herzallah, H. M., , Khlaif, R. B., Aiash, S. M., Swaiti, G. M., Abuzahra, M. A., Haj-Ali, M.M., Saifi, N. A., Azem, H. K., and Nasrallah, H. A. (2008). Traditional knowledge of wild edible plants used in Palestine (Northern West Bank): A comparative study. J. Ethnobiology and Ethnomedicine, 4:1-13.
-    Awad, R., Ahmed, F., Bourbonnais-Spear, N., Mullally, M., Anhta, C., Tang A., Merali, Z., Maquin, P., Caal, F., Cal, V., Poveda, L., Vindas, P. S., Trudeau, V. L., Arnason, J. T. (2009). Ethnopharmacology of Q’eqchi’ Maya antiepileptic and anxiolytic plants: Effects on the GABAergic system. J. Ethnopharmacology 125 . 257–264.
-    Coe, F.G. (2008). Ethnobotany of the Rama of South eastern Nicaragua and Comparisons with Miskitu Plant Lore. Economic Botany, 62 (1): 40-59.
-    De Vos, P. (2010). European materia medicain historical texts: Longevity of a tradition and implications for future use. Journal of Ethnopharmacology, 132:28-47.
-    Dlamini, N. R., Moroka, T., Mlotshwa, L., Reddy, J., Botha, G. (2010). Indigenous edible plants as sources of nutrients and health benefitting components (nutraceuticals)  Science real and relevant conference, 1:11.
-    Feyssa, D. H., Njoka, J. T., Asfaw, Z. and M. M. Nyangito. (2011). Seasonal availability and consumption of wild edible plants in semiarid Ethiopia: Implications to food security and climate change adaptation. J. Horticulture and Forestry, 3(5): 138-149.
-    Gangwar,  K., Deepali, K. and Gangwar, R. S. (2010). Ethnomedicinal Plant Diversity in Kumaun Himalaya of Uttarakhand, India, Nature and Science. 8(5): 66-78.
-    Ghasemi Pirbalouti,  a. (2009). Medicinal plants used in chaharmahal and bakhtyari districts of iran.kerla qolonica. 55(2): 69-77.
-    Ghasemi Pirbalouti, A., Malekpoor, F., Enteshari, Sh. and Yousefi, M. (2010). Antibacterial Activity of Some Folklore Medicinal Plants Used by Bakhtiari Tribal in Southwest Iran. International Journal of Biology, 2(2): 551-560.
-    Ghorbani A. (2005). Studies on pharmaceutical ethnobotany in the region of Turkmen Sahra, north of Iran (Part1): General results. J. Ethnopharmacol, 102: 58-68.
-    Giday, M., Asfaw, Z., Woldu, Z. (2010). Ethnomedicinal study of plants used by Sheko ethnic group of Ethiopia. J. Ethnopharmacology, 132: 75–85.
-    Hadjichambis, A., Paraskeva-Hadjichambi, D., Della, A., Giusti, M., Pasquale, D. E., Lenzarini, C., Censorii, E., Gonzales-Tejero, M. R., Sanchez- Rojas, C. P., Ramiro-Gutierrez, J., Skoula, M., Johnson, C. H., Sarpakia, A., Hmomouchi, M., Jorhi, S., Demerdash, M., El-Zayat, M., Pioroni, A. (2007). Wild and semi-domesticated food plant consumption in seven circum Mediterranean areas. International Journal of  Food Sciences and Nutrition, 99999:11-32.
-    Heinrich, M., Kufer, J., Leonti, M., Pardo-de-Santayana, M. (2006). Ethnobotany and ethnopharmacology-Interdisciplinary links with the historical sciences. Journal ofEthnopharmacology 107: 157–160.
-    Ibrar, M., F. Hussain, and A. Sultan. (2007). Ethnobotanical Studies on Plant Resources of Ranyal Hills, District Shangla, Pakistan. Pak. J. Bot, 39(2): 329-337.
-    Júnior, N. N. And Sato, M. (2005). Ethnoecology And Conservation In Protected Natural Areas: Incorporating Local Knowledge In SuperaguiNational Park Management, Braz. J. Biol, 65(1): 117-127.
-    Khan, S.W., and Khatoon, S. (2008). Ethnobotanical Studies on some useful herbs of Haramosh and Bugrote Valleys in Gilgit, Northern Areas of Pakistan. Pak. J. Bot, 40 (1): 43-58.
-    Loi, M.C., F. Polic, Sacchetti, G., Selenu, M.B., Ballero, M. (2004). Ethnopharmacology of Ogliastra (Villagrande Strisaili, Sardinia, Italy). Fitoterapia, 75: 277–295.
-    Mazandarani, M. (2006). Ethnobotany and folk pharmaceutical knowledge of the major trees or shrubs in North of Iran. J. Plant Science Research, 1 (2): 1-7.
-    Meng, Q., Niu, Y., Niu, X., Roubin, R.H., Hanrahan, J.R. (2009). Ethnobotany, phytochemistry and pharmacology of the genus Caragana used intrad itional Chinese medicine. Journal of Ethnopharmacology, 124: 350.368.
-    Naghibi, F., Mosaddegh, M., Motamed-Mohammadi, S., and Ghorbani, A. (2005). Labiatae Family in folk Medicine in Iran: from Ethnobotany to Pharmacology. Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 2: 63-79.
-    Ozturk, m., uysal, i., gücel, s., mert, t., akcicek, e. and celik, s. (2008). Ethnoecology of poisonous plants of turkey and northern Cyprus. pak. j. bot, 40(4): 1359-1386.
-    Panghal, M., Arya, V., Yadav, S., Kumar, S., Yadav, J. P. (2010). Indigenous knowledge of medicinal plants used by Saperas community of Khetawas, Jhajja District, Haryana, India. J. Ethnobiology and Ethnomedicine, 6:4.
-    Parveen, B. Upadhyay, S. R., Kumar1, A. (2009). Traditional uses of medicinal plants among the rural communities of Churu district in the Thar Desert, India. J. Ethnopharmacology, 113: 387–399.
-    Pieroni, A. (2000). Medicinal plants and food medicines in the folk traditions of the upper Lucca Province, Italy. J Ethnopharmacol, 70: 235–73.
-    Posey, D. A. (2002). Commodification of the sacred through intellectual property rights. J. Ethnopharmacol, 83: 3-12.
-    Qureshi R., G. R. Bhatti And R. A. Memon. (2010). Ethnomedicinal uses of herbs from northern part of nara desert, pakistan. pak. j. bot, 42(2): 839-851.
-    Qureshi, r. A. And Ghufran, m. A. (2007). Indigenous knowledge of selected medicinal wild plants of district attock, punjab, Pakistan. Pak. J. Bot, 39(7): 2291-2299.
-    Qureshi, R. and G.R. Bhatti. (2008). Ethnobotany of plants used by the Thari people of Nara Desert, Pakistan. Fitoterapia, 79: 468-473.
-    Rajendran, S. R., and Maharajan, M. (2011). Wild edible plant Diversity of Kotagiri Hills a Part of Nilgiri Biosphere Reserve, Southern India. J. Research in Biology, 2: 80-87.
-    Reddy, C. S., Reddy, K. N., Murthy, E. N. and V. S. Raju. (2009. Traditional medicinal plants in Seshachalam hills, Andhra Pradesh, India. Journal of Medicinal Plants Research, 3(5): 408-412.
-    Rokaya, M. B., Shrestha, M. R. And Ghimir, S. K. (2005). ethnoecology of natural environment in trans-himalyan region of west nepal. Banko Jankari. Journal of Forestry Information For Nepal. 15(2): 33-38
-    Tahraoui, A., El-Hilaly, J., Israili, Z.H., Lyoussi. B. (2007). Ethnopharmacological survey of plants used in the traditional treatment of hypertension and diabetes in south-eastern Morocco (Errachidia province). Journal of Ethnopharmacology, 110: 105–117.
-    Tene, V., Malag´on, O., Finzi, V. P., Vidari, G., Armijos, Ch., Zaragoza, T. (2007). An ethnobotanical survey of medicinal plants used in Loja and Zamora-Chinchipe, Ecuador. Journal of Ethnopharmacology, 111: 63–81.
-    Tiwari, J. K., Ballabha, R. and Tiwari, P. (2010). Some Promising Wild Edible Plants of Srinagar and its Adjacent Area in Alaknanda Valley of Garhwal Himalaya, India. J. American Science, 6(4).
 
 
 
 
 
فصلنامه علوم اجتماعی
دوره 21، شماره 67 - شماره پیاپی 67
اسفند 1393
صفحه 153-205
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار