نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جواد شجاعی ¹
• امیر عرفانی ²

¹ دکترای جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران ،دانشگاه اصفهان، ایران

² استاد جمعیت شناسی دانشگاه نیپسینگ، نورث بی، آنتاریو، کانادا

چکیده

از پیامدهای استمرار میزان باروری زیر سطح جایگزین، شیوع خانواده‌های تک‌فرزند است که اطلاعات دقیق علمی درباره میزان شیوع و روند تغییرات آن در ایران موجود نیست. هدف این مقاله برآورد و توصیف دقیق میزان، تحولات و الگوی سنی تک‌فرزندی در ایران بین سال‌های 2000 تا 2016 است. برای این منظور داده‌های دو پیمایش باروری تهران (2009 , 2014), سه پیمایش ملی سلامت و جمعیت (2000، 2010 و2015) و داده‌های دو درصد سه سرشماری عمومی نفوس و مسکن (2006، 2011 و 2016) تحلیل ثانویه شدند. درصد خانواده‌های تک‌فرزند بر اساس سن زنان دارای همسر در خانواده و تعداد کل فرزندان زنده محاسبه شد. به‌طوری‌که، تک‌فرزندی «قطعی» به زنان دارای همسر واقع در گروه سنی 40-44 و 45-49 سال دارای یک فرزند و تک‌فرزندی «احتمالی» به زنان دارای همسر زیر 40 سال دارای یک فرزند اطلاق شد. تحلیل داده‌های سرشماری نشان می‌دهد که درصد تک‌فرزندی قطعی در بین زنان دارای همسر 45-49 ساله از 4/4 درصد در سال 2006 به 5/1 در 2011 و 7/8 درصد در 2016 افزایش یافته است. داده پیمایش‌های ملی سلامت و جمعیت و پیمایش‌های باروری تهران نیز روندهای افزایشی مشابهی از تک‌فرزندی را نشان می‌دهند؛ اما روند افزایش میزان تک‌فرزندی در شهر تهران خیلی بیشتر است؛ به‌طوری‌که میزان تک‌فرزندی قطعی در تهران بین 2009 و 2014 بیش از سه برابر (از 3/6 درصد به 11/9 درصد) افزایش یافته است. نتیجه اینکه نه‌تنها «تک‌فرزندی احتمالی» بلکه «تک‌فرزندی قطعی» طی یک دهه گذشته در ایران افزایش یافته است. تشابه روندها و الگوی سنی تک‌فرزندی محاسبه شده از داده‌های مستقل در این پژوهش، بیانگر اعتبار و صحت روند فزاینده میزان‌های تک‌فرزندی در کشور است.

کلیدواژه‌ها

• واژگان کلیدی: روند تک فرزندی
• الگوی تک فرزندی
• تک فرزندی قطعی
• میزان باروری

20.1001.1.17351162.1398.26.85.4.7

موضوعات

• جمعیت شناسی

عنوان مقاله [English]

Trends and Patterns of One-child Families in Iran

نویسندگان [English]

• Javad Shojaei ¹
• Amir Erfani ²

¹ PhD. in Sociology of Social Problems of Iran, Isfahan University, Iran

² Professor of Demography, Nipissing University, North Bay, Ontario, Canada

چکیده [English]

One of the results of the fertility rate continuously being below the replacement rate is the prevalence of one-child families, for which there are no exact scientific information in Iran regarding the level of prevalence and trend of change. The present study aims to estimate the level, changes, and age patterns of one-child families in Iran during 2000-2016. The data from two Tehran Fertility Surveys (2009 and 2014), three Iran’s Demographic and Health Surveys (2000, 2010, 2015), and three censuses (2006, 2011, 2016) were used. Based on the age of married women and number of living children, “definite” and “indefinite” percentages of one-child families were calculated, where the first one referred to married women aged 40-44 or 45-49 with one-child, and the latter referred to those under the age of 40 with one-child. The census results showed that the definite one-child families among women aged 45- 49 increased from 4.4% in 2006 to 5.1% in 2011 and 7.8% in 2016. Similar increasing trends were found from Demographic and Health Surveys and Tehran Fertility Surveys, with a sharper increase in one-child families in Tehran, where the percentage of definite one-child families rose from 3.6% in 2009 to 11.9% in 2014. The estimated levels of one-child families from different sources of data confirmed valid and reliable increasing trends of one-child families in Iran.
Key words: One-child Family, Definite One-child Families, Indefinite One-child Families, Fertility Rate.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: One-child Family
• Definite One-child Families
• Indefinite One-child Families
• Fertility Rate