نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

یکی از موضوعات اساسی در جامعه شناسی سیاسی هر جامعه‌ای، ماهیت دولت در آن جامعه است. دولت‌ها ماهیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گوناگون دارند. در این نوشتار تأثیر موقعیت پیرامونیِ ایران در نظام جهانی بر تحول روابط دولت – ملت در عصر پهلوی اول بررسی می‌شود. هدف از این بررسی آن است که از اقدامات ایجابی دولت پهلوی در قبال این موقعیت پیرامونی سراغ گیرد و از ماهیت و ویژگی‌های آنها سخن بگوید. اولین فرض نگارندگان در این نوشتار آن است که نوسازی اقتصادی دولت پهلوی در راستای ایجاد هماهنگی اقتصاد کشور با نیازهای نظام سرمایه‌داری جهانی صورت پذیرفت. دومین فرض نیز تأکید را بر گسترش نظامی‌گری و نظارت بر همۀ عرصه‌های جامعه از سوی دولت رضاشاه می‌گذارد. در مجموع این نوشتار تحول روابط دولت – ملت در دوره پهلوی اول را واکنشی به موقعیت پیرامونیِ ایران در نظام جهانی می‌داند. این پژوهش با رویکرد جامعه شناسی تاریخی و به روش اسنادی انجام گرفته است. نتایج نشان داد که هر دو اقدام دولت پهلوی اول یعنی نوسازی اقتصادی و گسترش نظارت بر همه عرصه‌های حیات جمعی جامعه با وضعیت پیرامونیِ ایران در نظام جهانی مرتبط بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Peripheral Iran and the Transformation of Government-Nation Relations in the First Pahlavi Reign

نویسندگان [English]

  • Mohamad Saeed Zokaei 1
  • Mehran Solati 2

1 Professor of Sociology, Allameh Tabatabai University

2 PhD Candidate Sociology, Allameh Tabataba’i University (corresponding author)

چکیده [English]

One of the fundamental concerns in the political sociology of any society is the nature of government in that society. Governments have various economic, social, cultural and political natures. In the present paper, the effect of Iran’s peripheral position in the global system on the transformation of government-nation relations during the first Pahlavi reign is studied. The purpose of the study is to examine the necessary measures of the Pahlavi government with regards to its peripheral position, and to discuss its nature and features. Firstly, the assumption of the authors in this paper is that the economic reconstruction of the Pahlavi government has been in line with harmonizing Iran’s economy with the requirements of the global capitalist system. The second assumption also puts emphasis on the extension of militarism and supervising each and every field of society by Reza Shah. In total, this paper considers the transformations in the government-nation relations of the first Pahlavi reign to be a reaction to Iran’s peripheral position in the global system. The study was conducted with the historical sociology approach and through a documentary method. The results showed that both measures done during the first Pahlavi government, that is, economic reconstruction and the extension of supervision on every aspect of the collective life of the society, has been related to Iran’s peripheral position in the global system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Peripheral Position
  • Global Capitalist System
  • Absolute Government
  • the First Pahlavi Reign
  • Historical Sociology
-   آبراهامیان، پرواند (1389)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه: فتاحی و گل محمدی، نشر نی، چاپ هفدهم.
-   آبراهامیان (1390)، تاریخ ایران مدرن، ترجمه: محمد ابراهیم فتاحی، نشرنی، چاپ پنجم.
-   آپتون، جوزف (1361)، نگرشی بر تاریخ ایران نوین، ترجمه: یعقوب آژند، انتشارات نیلوفر.
-   اسکاکپول، تدا (1388)، بینش و روش در جامعه شناسی تاریخی، ترجمه: سید هاشم آقاجری، تهران، نشر مرکز.
-   افروغ، عماد (1372).، سمینار جامعه شناسی و توسعه، سازمان سمت، چاپ اول.
-   باریر، جولیان (1362)، اقتصاد ایران 1970-1900، ترجمه: مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی، موسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی سازمان برنامه.
-   بشیریه، حسین (1380)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: نشر گام نو.
-   حسن زاده، رمضان (1382)، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، نشر ساوالان، چاپ دوم.
-   جرجانی، دیوید (1378)، “انقلاب در شبه پیرامون: نمونه ایران”، ترجمه: علی مرشدی زاد، پژوهشنامه متین، شماره 3 و 4.
-   دلاور، علی (1380)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، نشر رشد.
-   رنجکش و دیگران (1392)، نظریه‌های توسعه در امریکای لاتین پس از جنگ سرد”، مجله مطالعات جهان.
-   ساعی، احمد (1387)، مسائل سیاسی اقتصادی جهان سوم، تهران، انتشارات سمت، چاپ نهم.
-   سعیدی، علی‌اصغر؛ شیرین کام، فریدون (1384) ، موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران دوره پهلوی؛ سرمایه داری خانوادگی خاندان لاجوردی، انتشارات گام نو.
-   سید امامی، کاوس (1386)، پژوهش در علوم سیاسی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی دانشگاه امام صادق.
-   شهابی، هوشنگ (1392)، “دولت ملت سازی و انقلاب القاب”، مجله اندیشه پویا، شماره 17.
-   شهابی، هوشنگ (1391)،” مقرراتلباسپوشیدن برای مردان در ترکیه و ایران”، کتاب تجدد آمرانه؛ جامعه و دولت در عصر رضاشاه، تألیف: تورج اتابکی، مترجم: مهدی حقیقت‌خواه، تهران: نشر ققنوس، چاپ سوم.
-   صادقی، فاطمه (1392)، کشف حجاب؛ بازخوانی یک مداخلۀ مدرن، (تهران، نشر نگاه معاصر، چاپ اول.
-   عظیمی، فخرالدین (1384)،برکناریمصدق: صورتبندی و نقش نیروهای داخلی، در مارک گازیوروسکی و مالکوم برن، مصدق و کودتا، ترجمه: علی مرشدی زاد، نشر قصیده سرا.
-   فاضلی، محمد (1389)، بنیان‌های ساختاری تحکیم دموکراسی، تهران، انتشارات کندوکاو، چاپ اول.
-   فوران، جان (1377)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران، مترجم: احمد تدین، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
-   کاتوزیان، محمد علی (1379)، اقتصاد سیاسی ایران، از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه: محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز.
-   کاتوزیان، محمدعلی (1380)، نظام پهلوی در ایران، در هوشنگ شهابی. و خوان لینز. نظام‌های سلطانی، ترجمه: منوچهر صبوری، انتشارات شیرازه.
-   محمدپور، احمد (1389)، ضد روش، جلد 1، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان، چاپ اول.
-   مشایخی، عادل (1395)، تبارشناسی خاکستری است، تهران: انتشارات ناهید.
-   مصلی نژاد، عباس (1395)، دولت و توسعه اقتصادی در ایران، تهران: نشر نی.
-   میراحمدی، منصور؛ جباری نصیر، حسین (1389)، “الگوی نظری دولت مطلقه و پیدایش دولتمطلقهشبه مدرن در ایران”، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال ششم، شماره اول.
 
-   Adams,j.et al. (2005). Remaking Modernity: politics, History and Durham: DukeUniversity press sociology.
-   Bayat, kaveh (2003)." Reza Shah and the Tribes ", in Cronin, s., (ed), the Making of Modern Iran: State and Society under Reza Shah, 1921-1941, London and Newyork: Routledge,  pp. 213-220
-   Charrad, M.M. (2005). “ Waves of Comparative and Historical Sociology “. In Adams,j. et al.9eds.0. Remaking Modernity: Politics, History and Sociology. Durham: Duke University Press
-   Eisenstadt, S.N. (1978). Revolution and the Transformation of Societies. New York: Free Press.
-  Majdavi, Shireen (2003). "Reza Shah Pahlavi and Women": a Revelution". In Cronin,s., (ed), the Making of Modern Iran: State and Society under Reza Shah,1921-1941, London and Newyork: Routledge, pp.181-193
-   Sewell, W.H. (1985), “Ideolologies and Social Revolution; Reflections on the French Case”. Journal Of Modern History. Vol. 57. pp. 57-85.