نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 کارشناس ارشد ارتباطات اجتماعی‌، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

با توجه به کمبود منابع تاریخی در حوزه زنان و جنسیت، مطبوعات زنان متونی بسیار ارزشمند و آیینه‌ای از وضعیت عمومی، احوالات، دغدغه‌ها و مطالبات آنان در مقاطع زمانی در تاریخ معاصر ایران به شمار می‌روند. به‌منظور بررسی جایگاه اجتماعی، انتظارات اجباری و ایجابی نقش و نیز صفات نقشی زنان- به‌عنوان مقوله‌هایی جامعه‌شناختی در مطبوعات زنان در دوران مدرن شدن ایران- پژوهش حاضر به مطالعه ماهنامه مشهور و باسابقه زبان ‌زنان در مقطع زمانی 1324-1321، مصادف با آغاز دوره پهلوی دوم پرداخته است. هرچند فراوانی برخی متغیرها به روش کمّی احصا شده، اما روش اصلی پژوهش، تحلیل محتوای کیفی بوده است. نتایج نشان می‌دهد باوجود گرایش‌های تجددخواهانه اصحاب نشریه، پایگاه اجتماعی زن، تنها در عرصه خصوصی تعریف‌ شده است. مادری، همسری و دوشیزگی هر یک با انتظارات اجباری و صفات نقشی معین مورد تأکید نشریه بوده و درعین‌حال مادری و همسری به‌عنوان نقش‌های اصلی زنان ترجیح داده شده‌اند. به‌علاوه در آن مقطع، عهده‌داری نقش‌های سه‌گانه مذبور ایجاب می‌کرد تا با توجه به شرایط اجتماعی سیاسی کشور، زنان انتظاراتی چون فراگیری سواد و کسب مهارت در راستای وطن‌پرستی و به‌منظور تربیت مردان لایق و حافظ وطن را برآورند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Preferred Social Roles of Women in the Onset of the Second Pahlavi Reign; A Sociological Exploration in the Zaban-e Zanan Monthly Journal

نویسندگان [English]

  • Somayehsadat Shafiei 1
  • zahra hosseinifar 2

1 Assistant Professor of Sociology, Institute for Humanities and Cultural Studies

2 Master of Social Communications, Allameh Tabatabai University

چکیده [English]

Due to a lack of historical resources in the field of women and gender, women’s journalistic texts are invaluable sources which mirror women’s general conditions, situations, concerns, and demands in different time periods in Iran’s contemporary history. In order to investigate their social positions, the obligatory and necessary expectations due to their roles and also their role characteristics – as sociological categories in women’s journalistic texts during the era of modernization in Iran – the present study has examined the well-known and well-established monthly journal of Zaban-e Zanan in the period of the years 1942-1946, coincident with the onset of the second Pahlavi reign. Although the data of a few variables has been collected through a quantitative method, the main method of the study has been qualitative content analysis. The results show that although the writers of the journal had modernist orientations, the social status of women was only defined in the private sphere. The roles of motherhood, wifehood and maidenhood were each accompanied by obligatory expectations and role characteristics which were emphasized by the journal, and motherhood and wifehood were the preferred main roles for women. Furthermore, having these three-dimensional roles during that period, women were required by the sociopolitical conditions of the country to meet expectations such as receiving education and learning skills in line with patriotism and in order to raise men who were worthy and who would protect their homeland.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Motherhood
  • Wifehood
  • Maidenhood
  • Social Role
  • Patriotism
  • Education
-   استفانی، گرت. (1382)، جامعه‌شناسی جنسیت، ترجمه: کتایون بقایی، تهران: نشر دیگر.
-   اعزازی، شهلا. (1376)، جامعه‌شناسی خانواده: با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
-   آبوت، پاملا؛ والاس، کلر. (1385)، جامعه‌شناسی زنان، ترجمه: منیژه نجم آبادی، تهران: نشر نی.
-   باستانی، سوسن. (1387)، جنسیت، فرهنگ، ارزش‌ها و نگرش‌ها، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
-   پولاک، ادوارد. ی. (1361)،  ایران و ایرانیان، ترجمه: کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
-   پهلوان، چنگیز. (1395)، سازمان پرورش افکار و هنرستان هنرپیشگی، نشر مرکز.
-   پیروزی، شادی؛ هادی میرزانژاد موحد، پیک سعادت نسوان. (1393)، دومین نشریه زنان گیلان، رشت: فرهنگ ایلیا.
-   دارندورف، رالف. (1383)، انسان اجتماعی، ترجمه: غلامرضا خدیوی، تهران: نشر آگاه.
-   رایف، دانیل؛ لیسی، استفن؛ فیکو، فریدریک جی. (1388)، تحلیل پیام‌های رسانه‌ای، ترجمه: مهدخت بروجردی علوی، تهران: انتشارات سروش و مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای.
-   ریتزر، جرج. (1379)، نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: نشر علمی.
-   زبان زنان؛ ش 1، آذر 1321
-   عاملی رضایی، مریم. (1389)، سفر دانه به گل، تهران: تاریخ ایران.
-   معروفی، یحیی؛ یوسف زاده، محمدرضا. (1388)، تحلیل محتوا در علوم انسانی، همدان: سپهر دانش.
-   محسنی، منوچهر. (1363)، مقدمات جامعه‌شناسی، تهران: پژوهش یار.
-   مهدی زاده، سیدمحمد. (1387)، رسانه‌ها و بازنمایی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
 
مقالات
-   ترابی فارسانی، سهیلا. (1395)، «زن و تحول گفتمان از خلال نشریه‌های زنان (از مشروطه تا پهلوی)»، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا، شماره 30.
-   حامدی، زهرا. (1394)، «بازتاب تعاملات فکری اندیشه گران در خصوص آموزش زنان در دوره پهلوی اول مبتنی بر سه نشریه عالم نسوان، شفق سرخ و اطلاعات»، تاریخ اسلام و ایران، شماره 27.
-   رجبی، علی‌اصغر. (1395)، «بررسی نقش نظام آموزشی جدید ابتدایی و متوسطه در انتقال علوم و فنون جدید در دوره پهلوی اول»، رهیافت تاریخی، شماره 16.
-   عباسی، سمیه؛ موسوی، منصور. «نگاهی به موقعیت زنان در دوره پهلوی- از سال 1300 تا 1332 ش»، پژوهش نامه زنان، شماره 1.
-   نجم آبادی، افسانه. (1384)، «اقتدار و نمایندگی: بازبینی فعالیت‌های زنان در دوره رضاشاه»، مجله گفتگو، شماره 44.
-   نشست مادری و مسائل آن در سایت انجمن جامعه شناسی. (1395). سخنرانی مریم میرزانژاد، 15 آذر.
منابع اینترنتی
-   شاه آبادی حمیدرضا، «در غیاب کودکی؛ تلاشی در شناخت تاریخ کودکی در ایران دوره قاجار»، (1395):
    http://hr-shahabadi.ir/blog.php?type=portfolio&id=8
-   Kashani Sabet, Firoozeh (2011) Conceiving Citizens, Women and Politics of Motherhood in Iran, OxfordUniversity Press, Chapter 9.