مهدی محسنیان راد
چکیده
مخاطب واژه‌ای به جامانده از اعصار منتهی به ارتباطات شفاهی است که حتی می‌توان اثری از آن را در نوشته‌های ارتباطی 2300 سال پیش ارسطو نیز دید.آنان گروه‌هایی از مردم بودند که به عنوان مخاطب «خطابی» برای شنیدن یک سخنرانی، گفتار یا بحث در یک جا جمع می‌شدند. بعدها و پس از اختراع رسانه‌ها، انسان‌های آن سوی رسانه‌ها - از جمله کتاب‌های ...
بیشتر
مخاطب واژه‌ای به جامانده از اعصار منتهی به ارتباطات شفاهی است که حتی می‌توان اثری از آن را در نوشته‌های ارتباطی 2300 سال پیش ارسطو نیز دید.آنان گروه‌هایی از مردم بودند که به عنوان مخاطب «خطابی» برای شنیدن یک سخنرانی، گفتار یا بحث در یک جا جمع می‌شدند. بعدها و پس از اختراع رسانه‌ها، انسان‌های آن سوی رسانه‌ها - از جمله کتاب‌های چاپی مقدس - نیز با اصطلاح «مخاطب» شناخته شدند. مقاله حاضر متمرکز بر گونه دیگری از مخاطبان است که می‌توان آنان را "مخاطبان در متن" نامید.
در مطالعه حاضر، مخاطبان در متن قرآن، انجیل و تورات به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم شده و سپسً تلاش برای دستیابی به پاسخ این سؤال آغاز شده که مخاطبان اصلی و فرعی گزاره‌های هنجاری ( حاوی بایدها و نبایدها) در هر یک از سه کتاب مقدس چه کسانی هستند و چه مشابهت‌ها و تفاوت‌هایی میان آن‌ها وجود دارد؟
نتایج جستجوی سوالات مذکور که به روش تحلیل محتوای مختلط کمّی- کیفی انجام شد، نشان دهنده برخی مشابهت‌ها و تفاوت‌هاست که جزئیات آن در مقاله آمده است. اما به گونه‌ای فشرده می‌توان گفت که 95 درصد مخاطبان در متن قرآن را سه دسته، به ترتیب، پیامبر، عامة مردم و افراد و گروه‌های خاص مثبت تشکیل می‌دهند. 93 درصد مخاطبان تورات، دو دسته، پیامبر و یهودیان هستند و 92 درصد مخاطبان انجیل؛چهار دستة مسیحیان، افراد و گروه‌های خاص خنثی، حواریون و کاهنان و عامة مردم هستند.
در انتها، مخاطبان شش دسته مضامین هنجاری، شامل "ما و خداوند"، "ما و کنش‌های متقابل اجتماعی"، "ما و خصلت‌ها و اعمال شخصی"، "وظیفه‌ها و منش‌ها برای تبلیغ و ارشاد"، "ما و کتاب‌ها، مکان‌ها و زمان‌های مقدس" و "ما و انسان‌های مقدس" در سه کتاب مقایسه شده است.
