محمدحسین پناهی
چکیده
سخن آغازین اززمانیکهدولت- ملتهمراهباشکلگیریمدرنیتهدراروپاتشکیلشد، یکیاز مهمترینموضوعاتمورد مطالعهعلومسیاسی مدرن و جامعهشناسی سیاسی رابطه متقابلدولتوملتبودهاست. باشکلگیریدولت-ملت درجوامع غیراروپایی در قرون 19 و 20، موضوعِنوعمناسبرابطهمتقابلدولتو ملت اولویت بیشتری پیدا کرد. البته ...
بیشتر
سخن آغازین اززمانیکهدولت- ملتهمراهباشکلگیریمدرنیتهدراروپاتشکیلشد، یکیاز مهمترینموضوعاتمورد مطالعهعلومسیاسی مدرن و جامعهشناسی سیاسی رابطه متقابلدولتوملتبودهاست. باشکلگیریدولت-ملت درجوامع غیراروپایی در قرون 19 و 20، موضوعِنوعمناسبرابطهمتقابلدولتو ملت اولویت بیشتری پیدا کرد. البته باید توجه داشت که با وجود اختلافات شرایط تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جوامع بشری، تکوین دولت ملت در جوامع مختلف دینا فرایندیکسانی نداشته است، بلکهانواعدولت- ملتهاباویژگیهایمختلفتشکیلشدهاست. بعلاوه، دراغلبکشورهایبهاصطلاح «جهان سومی» یا «در حال توسعه» در فرایند تکوین دولت- ملتهاعلاوهبرعواملنامساعد داخلی، عوامل خارجینیزاثرگذاشتهو سبب شدهدولتایجادشده رابطهمتوازنومتناسبیباملتوسایرنهادهایاجتماعی برقرار نکردهو انواعکژریختیها، ناکارکردیهاوکژکارکردیهارابه وجودآورد. در نتیجه، به سبب فرایند مختلف تکوین و اختلاف در شرایط اجتماعی- تاریخی دولت- ملتها، نمیتوان بطور کلیشهای رابطه مناسب یکسانی بین همه دولتها و ملتها یافت و آن را برای همه دولت- ملتها تجویز کرد؛ بلکه باید برای هر دولت- ملتی متناسب با شرایط خاص آن جامعه موضوع مورد مطالعه قرار گرفته و روابط مناسب و کارآمدی شناسایی و تجویز گردد. این وضعیت شامل تکویندولت- ملتدرایراننیز میباشد. عوامل داخلی نامساعدوعواملخارجیمداخلهگرسببشدهاندرابطهمتقابل دولتوملتدر ایران درابعادمختلفسیاسی،اقتصادی،فرهنگیواجتماعی متوازنومتناسبنباشد. در دورهپهلویشکافبزرگ و رابطه ناکارآمدیبیندولتوملت درهمهزمینههاوجود داشت،کهسبببحرانمشروعیترژیم پهلویودرنهایت انقلاباسلامیوسقوط آنشد. پسازانقلاباسلامیبادگرگونیهاو اصلاحاتیکهدراینرابطهانجامشد رابطهدولتوملتهماهنگترو متوازنترگردید. امابخشیاز کژریختیهاو کژکارکردیهایِدورهقبلبه دورهجدیدمنتقلشدهوعواملداخلیوخارجیِجدید نیزبهآنافزوده شده،وسببشدهاستکههنوزدربعضیاززمینههارابطهمتقابل دولتو ملتوسایرنهادهایاجتماعیومدنیکارآمدیلازمرانداشتهوشکافهایی وجودداشتهباشد،ودر نتیجهآنآسیبهایجدیدربعضیاززمینههای اقتصادی، سیاسی،فرهنگیواجتماعیبه وجودآید،کهلازماستبا بررسیومطالعهعالمانهو واقع بینانه اینروابطازمنظرعلوماجتماعی مختلفشکافهایموجودشناختهشدهو راهکارهایمناسبجهترفع وکاهشآنهاپیشنهادشود. ازآنجاکه، همچنان که اشاره رفت،برایشناختوضعیتاینروابطو راهکارهایکارآمدجهترفعآنهافرمول استانداردوازپیش ساختهشده مناسبیوجودندارد،ضرورتدارداندیشمندانعلوم اجتماعیمختلف کشورباپژوهشورهیافتودیدگاههایبومیموضوعرابررسی کردهو پیشنهادهایکاربردیوقابلاجرادرشرایطایرانمطرحکنند،ومسئولان جامعهنیزبابهکارگیریراهکارهایپیشنهادیوانجاماصلاحاتلازم، هماهنگی، توازن،وهمدلیوهمزبانیبیشتریبیندولتودولتمرداناز یکطرف،وملت، شهروندان و نهادهای اجتماعیازطرفدیگربرقرارکنند،تاآسیبهای اجتماعیموجود، ازجملهفقر،بیکاری،اعتیاد،فسادوغیرهکهغالباًنتیجه اینشکافهااستکاهشیافتهوکیفیتزندگیمادیومعنویملت صبوروبردبارایرانافزایشیابد. همایش «بررسی نظری و عملی روابط دولت و ملت در ایران» به این منظور برگزار گردید که نخبگان علمی کشور به این موضوع مهم توجه خاصی نموده و در این زمینه تامل و تفکر و تحقیق کنند تا شناخت بهتری از نوع روابط موجود دولت و ملت در ایران حاصل شود، شکافها و آسیب های احتمالی موجود شناخته شود، و سیاستهای مناسبی برای ترمیم و اصلاح و کارآمد کردن این روابط پیشنهاد شود. این ویژه نامه فصلنامه علوم اجتماعی حاوی تعدادی از مقالات ارائه شده در همایش است، که امید است بتواند حساسیت بیشتر متخصصان کشور را به این موضوع اساسی جلب کند، تا علاوه بر ملاحظه تنوع موضوعات موجود در این زمینه و بهرهبرداری از این مقالات، تحقیقات بیشتری را در این حوزه به انجام رسانند. بدیهی است که سایر مقالات ارائه شده در کنفرانس در مجموعه مقالات کنفرانس به طبع خواهد رسید. دکتر محمد حسین پناهی مدیر مسئول فصلنامه علوم اجتماعی و دبیر همایش بررسی نظری و عملی رابطه دولت و ملت در ایران
محمدحسین پناهی؛ سمیه سادات بنی فاطمه
چکیده
چکیده اهمیت مشارکت اجتماعی و سیاسی زنان در کشورهای جهان سوم هم برای رشد و توسعه جوامع و هم برای خود شکوفایی زنان روز به روز افزایش مییابد، و ضرورت مطالعه آن بیشتر میشود. در این مقاله به تأثیر فرهنگ سیاسی زنان بر روی مشارکت سیاسی آنان میپردازیم. با استفاده از نظریه اینگلهارت و سایر نظریهها درباره تاثیر فرهنگ سیاسی بر مشارکت ...
بیشتر
چکیده اهمیت مشارکت اجتماعی و سیاسی زنان در کشورهای جهان سوم هم برای رشد و توسعه جوامع و هم برای خود شکوفایی زنان روز به روز افزایش مییابد، و ضرورت مطالعه آن بیشتر میشود. در این مقاله به تأثیر فرهنگ سیاسی زنان بر روی مشارکت سیاسی آنان میپردازیم. با استفاده از نظریه اینگلهارت و سایر نظریهها درباره تاثیر فرهنگ سیاسی بر مشارکت سیاسی فرضیات تحقیق مطرح و با استفاده از روش پیمایشی، دادههای لازم جمعآوری و تجزیه و تحلیل شدند. جامعه آماری پژوهش زنان بالای 20 سال شهر یزد بودند که با روش نمونهگیری تصادفی 385 نفر از آنان انتخاب و پرسشنامههای تهیه شده تکمیل گردیدند. نتایج تحقیق حاکی از این بود که فرهنگ سیاسی زنان بر روی مشارکت سیاسی آنان تأثیر میگذارد. همچنین همه مولفههای فرهنگی سیاسی، شامل نگرش نسبت به نظام سیاسی، نخبگان سیاسی حاکم، دانش (تجهیز) سیاسی، نگرش زنان نسبت به توانمندی سیاسی خود، و هنجارمند دانستن مشارکت سیاسی زنان با مشارکت سیاسی زنان رابطه معنی دارِ مثبت نشان دادند.
محمد ابراهیم موحدی؛ محمدحسین پناهی؛ محمدرضا تهمک
چکیده
چکیده تحولات نهاد حکمروایی محلی و منطقهای در ایران، در ارتباط با شرایط اجتماعی- سیاسی جامعه موضوعی است که تاکنون در پژوهشهای اجتماعی- تاریخی مورد توجه قرار نگرفته است. این پژوهش با رویکرد منحصربفرد نگری، با روشی ترکیبی از نظریه مبنایی و تاریخ شفاهی، در محدوده بیخهجات فارس موضوع یاد شده را مورد مطالعه قرار داده، و نتایج آن ...
بیشتر
چکیده تحولات نهاد حکمروایی محلی و منطقهای در ایران، در ارتباط با شرایط اجتماعی- سیاسی جامعه موضوعی است که تاکنون در پژوهشهای اجتماعی- تاریخی مورد توجه قرار نگرفته است. این پژوهش با رویکرد منحصربفرد نگری، با روشی ترکیبی از نظریه مبنایی و تاریخ شفاهی، در محدوده بیخهجات فارس موضوع یاد شده را مورد مطالعه قرار داده، و نتایج آن نشان میدهد که، نهاد حکمروایی محلی و منطقهای و شرایط عمومیاجتماعی- سیاسی در بیخهجات، از یکسو با شرایط ویژه منطقه خود مرتبط بوده، و از دیگر سو، از شرایط اجتماعی- سیاسی کلان کشور تأثیر پذیرفتهاست، که در قالب دو الگوی حاکمیت نامتمرکز (از دوره قاجار تا حدود 1313 خورشیدی و از شهریور 1320 تا 1327 خورشیدی) و حاکمیت متمرکز سیاسی (دولت مدرن) (از حدود 1313 تا شهریور 1320 و از 1327 خورشیدی تاکنون) قابل تقسیم است. گسست اصلی نیز مربوط به پیدایش دولت مدرن است، که با برچیده شدن حکومتهای محلی مواجه میشویم، و از آن پس، تحولات حکمروایی محلی تابع صورتبندی قدرت در دولت مدرن است. نتیجه دیگر حاصله، تفاوت در تاریخ تشکل یابی حاکمیت نامتمرکز و دولت مدرن در بیخه جات و تهران است، که ضرورت لحاظ کردن زمانهای تاریخی و زمانمندیهای چندگانه پدیدهها در نظریه پردازی از دولت در ایران را نشان میدهد.
محمدحسین پناهی؛ منصوره زارعان
چکیده
این تحقیق در راستای بررسی سلامت خانواده و بعضی از عوامل اجتماعی موثر بر آن انجام گرفته است. در این پژوهش ابتدا بر اساس مبانی نظری موجود، خانواده سالم با شش مولفه صمیمیت و همدلی، استقلال اعضای خانواده، رضایتمندی، تامین نیاز اعضای خانواده، انسجام خانواده و حاکمیت ارزشهای اخلاقی- اسلامی در خانواده مفهوم سازی شده است. با تعریف عملیاتی ...
بیشتر
این تحقیق در راستای بررسی سلامت خانواده و بعضی از عوامل اجتماعی موثر بر آن انجام گرفته است. در این پژوهش ابتدا بر اساس مبانی نظری موجود، خانواده سالم با شش مولفه صمیمیت و همدلی، استقلال اعضای خانواده، رضایتمندی، تامین نیاز اعضای خانواده، انسجام خانواده و حاکمیت ارزشهای اخلاقی- اسلامی در خانواده مفهوم سازی شده است. با تعریف عملیاتی این مولفهها وضعیت سلامت خانواده مورد سنجش قرار گرفته است. سپس سلامت خانواده به کمک بعضی از متغیرهای مربوط، از جمله وضعیت سلامت خانوادههای جهت یاب زوجین، همسانی سرمایه اقتصادی و فرهنگی خانوادههای جهت یاب زوجین، روابط خویشاوندی و محیط اجتماعی خانواده، تبیین شده است. این پژوهش به روش پیمایشی انجام شده، و جامعه آماری آن خانوادههای تهرانی که دست کم پنج سال از زندگی مشترک آنها گذشته و دست کم دارای یک فرزند بودهاند میباشد. حجم نمونه 367 خانواده بر آورد شده، که با نمونهگیری تصادفی از بلوکهای مناطق 22 گانه شهر تهران انتخاب شده و دادهها از طریق تکمیل پرسشنامه از آنها جمعآوری گردیده است. تجزیه و تحلیل دادههای جمعآوری شده نشان میدهد که قویترین رابطه سلامت خانواده با متغیر سلامت خانواده جهت یاب است. دومین متغیر که رابطه قوی و معناداری با سلامت خانواده دارد رابطه خانواده با خویشاوندان است. متغیرهای همسانی اقتصادی و فرهنگی خانواده جهت یاب و همچنین متغیر محیط اجتماعی رابطه معناداری با سلامت خانواده نشان ندادند.
محمدحسین پناهی
چکیده
فرهنگ سیاسی جنبه خاصی از فرهنگ عمومی را شامل میشود که به مجموعه ارزشها و نگرشها، دانشهای سیاسی گفته میشود که به روند سیاسی جامعه معنا میدهد. این مقاله بر مبنای پژوهشی است که طی آن تلاش شده است ویژگیهای فرهنگ سیاسی و تنوع آن و رابطهاش با عوامل اجتماعی در استان گلستان بررسی شود. جهت بررسی، نمونه آماری با حجم 562 نفر از مراکز ...
بیشتر
فرهنگ سیاسی جنبه خاصی از فرهنگ عمومی را شامل میشود که به مجموعه ارزشها و نگرشها، دانشهای سیاسی گفته میشود که به روند سیاسی جامعه معنا میدهد. این مقاله بر مبنای پژوهشی است که طی آن تلاش شده است ویژگیهای فرهنگ سیاسی و تنوع آن و رابطهاش با عوامل اجتماعی در استان گلستان بررسی شود. جهت بررسی، نمونه آماری با حجم 562 نفر از مراکز شهرستانهای استان گلستان انتخاب شده و با استفاده از دو روش کمی (پیمایشی) وکیفی (مصاحبه نیمه عمیق) دادهها گردآوری شده است. نتایج تحقیق نشان داد که جامعه مورد مطالعه دارای تنوع فرهنگ سیاسی است، و این که چهار عامل میزان تحصیلات، امنیت جامعهای، مذهب و جنسیت، بطور نسبی قدرت تبیین تغییرات و تفاوتهای فرهنگ سیاسی جامعه مورد مطالعه را دارند.