نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مدرس تاریخ دانشگاه علامه طباطبائی-دانشجوی دکتری تاریخ ایران
2 عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور-
چکیده
دانش بومی به مجموعه باورها، ارزش‌ها، ابزارها، روش‌ها و تجربیات هر قوم گفته می‌شود که در اثر ارتباط آن قوم با محیط پیرامون و در طول سالیان دراز پدید آمده و سینه به سینه و به شیوه‌های گوناگون از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
در ایران کار تخصصی و ریز مردم نگاری بر روی کارابزارها، شیوۀ ساخت، شیوه و زمینه‌های کاربرد آن‌ها در مشاغل و پیشه‌ها و فنون گوناگون به نسبت کمتر به انجام رسیده است. و کار بر روی مهارت‌های بدنی که بدون آن نه ابزاری می توانست ساخته بشود و یا به کار گرفته آید، از آن هم کمتر شده است. با این وجود اگر همین اندازه کارهای پراکنده در این چند دهه جمع آوری و طبقه‌بندی شود- اعم از کارهای ایرانیان و غیر ایرانیان - می‌تواند نقاط ضعف و قدرت را مشخص و تا از این هم دیرتر نشده است، می‌توان بازماندۀ تجربیات در زمینۀ مشاغل و ابزارهای کار و مهارت‌های ملازم و دانش صریح و ضمنی آن را در حد امکان ثبت و ضبط کرد. گلاب یکی از محصولاتی است که نام ایران و قمصر را در جهان بلند آوازه نموده، که هنوز هم هر سال مقادیر بسیاری از آن به خارج از کشور صادر می شود. ارزش تولید و صادرات گلاب شاید بیش از جنبه اقتصادی آن، سهم جدی این صنعت در شناساندن روح لطیف عنصر ایرانی به جهانیان می‌باشد. درباره گلاب و گلابگیری در کشورمان کارهایی چند صورت گرفته است، اما بیشتر آن‌ها بصورت کلی به مقوله گلاب پرداخته‌اند. در مقاله حاضر سعی شده است که بصورت ریز مردم نگارانه به معرفی و کاربرد، کار ابزارهای سنتی گلابگیر ی در قمصر پرداخته شود،
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
گوشه‌ای از انسان‌شناسی دانش‌ها و فن‌آوری‌های سنتی "کار ابزارهای سنتی گلابگیری در قمصر
نویسندگان [English]
- Morteza Salemi Ghamsari 1
- Kaveh Farhadi 2
- اکبری، هادی. قمصر پایتخت گل ملی ایران گذشته، حال، آینده. نشر جمال. قم، چاپ اول، 1381.
- آگ، برن؛ نیم، کوف. زمینه جامعه شناسی، ترجمه و اقتباس ا.ح آریان پور، تهران، شرکت سهامی کتابهای جیبی، 1357.
- امیری اردکانی، محمد و عمادی، محمدحسین. دانش بومی در کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی، تهران. انتشارات: دفتر مطالعات و تلفیق برنامه‌ها، انتشارات خوش بین، 1381.
- سالمی قمصری، مرتضی. دانش بومی بهداشت خاک و توان بخشی زمین در ایران، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، ش40، بهار1387.
- سلمانی نیاسر، احمد، گل و گلاب کاشان، پایان نامه رشته علوم اجتماعی به راهنمایی دکتر جواد صفی نژاد، دانشگاه تهران، 1359.
- ژولین، روبر. سنگواره‌های انسان عصرحجر، ترجمه نورالدین فرهیخته، تهران، انتشارات دهخدا، 1350.
- فرهادی، مرتضی، نمایه پژوهش. شماره‌های 12و11 (پاییز و زمستان 1378)، 14و13 (بهار و تابستان 1379)، ویژه نامه‌های دانش‌ها و فن آوریهای سنتی، معاونت پژوهشی و آموزشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- فرهادی، مرتضی. کشتکاری و فرهنگ ( شیوه‌های سنتی بهورزی و بهداری و توان بخشی زمین در ایران ). موسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد کشور، تهران، 1382.
- فرهادی، مرتضی. واره، درآمدی بر مردم شناسی و جامعه شناسی تعاون، شرکت انتشار، تهران، 1386.
- فرهادی، مرتضی، نمایه پژوهش، سال چهارم، بهار و زمستان 1381، در میزگرد "دانش و فن آوریهای بومی در آینه علم و تجربه صاحبنظران.
- عباسی، اسفندیار، (توسعه مردم شناسی، مردم شناسی توسعه) نمایه پژوهش. شماره‌های 12و11 (پاییز و زمستان 1378)، ویژه نامه دانش‌ها و فن آوریهای سنتی، معاونت پژوهشی و آموزشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- میرشکرایی، محمد. "گل سرخ و فناوری تولید گلاب". فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، ش35-34 (تابستان و پاییز 1385).
- لینتون، رالف. سیرتمدن، ترجمه پرویز مرزبان، تهران، انتشارات دانش، 1357.
- مهدوی، مسعود؛ صفی‌نژاد، جواد؛ دستمالچی، حسین. "گل و گلاب در کاشان". بیابان- مجموعه مقالات. ش 24، تهران 1368.
- مولوی، جلال الدین محمد. مثنوی معنوی، به سعی و کوشش رینولد الین نیکلسون، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1350.
- وایت، لسلی .ا . تکامل فرهنگ، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران، نشر دشتستان، 1379.
- والاهوس، اولیویا. درآمدی بر انسان شناسی، ترجمه سعید یوسف، تهران، مرکز نشر سپهر، 1357.
- هدایت، صادق، نوشته‌های پراکنده، به همت حسن قائمیان، تهران، 1346.
مصاحبه‌ها:
- رحمت الله سالمی، استادکار پیشکسوت گلابگیری سنتی.
- سید محمد مظلومیان، مدیر شرکت بهین گلاب قمصر و استادکار گلابگیری سنتی.
- جواد سالمی، استادکار گلابگیری سنتی .
- دکتر مرتضی فرهادی، استاد مردم شناسی دانشگاه علامه طباطبایی
- دکتر جواد صفی نژاد، استاد مردم شناسی دانشگاه تهران.
)