نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

سیاست‌های اجتماعی با تأمین رفاه و تحقق عدالت اجتماعی، نقش «ملات اجتماعی» را داشته و یکی از ابزارهای پیوند میان دولت و ملت هستند. سیاست اجتماعی در طیف گسترده‌ای از رژیم‌های سیاسی از اقتدارگرا تا دموکراتیک تجربه شده است و تنها محدود به دولت‌های رفاه نیست. با توجه به این پیش فرض که توسعه سیاست اجتماعی به عنوان بخشی از وظایف نظام سیاسی برای ایجاد عدالت توزیعی و عدالت رویه‌ای در کنار خصلت پاسخگویی و کارایی، می‌تواند به عنوان یکی از ابزارهای پیشران دولت ملت‌سازی در ایران تلقی شود، پرسش مقاله این است که آیا سیاست اجتماعی در ایران ظرفیت پیشران دولت ملت سازی را داشته است؟ برای پاسخ به این پرسش با استفاده از روش کیفی و تحلیل تطبیقی داده‌های ثانویه بر مسئله‌مندی سیاست اجتماعی در ایران هم در گفتمان نظری و هم کاربردی اشاره می‌شود.  این تحلیل نشان می‌دهد  در شرایطی که دولت وظیفه تأمین خدمات اجتماعی و رفاهی برای تحقق شهروندی اجتماعی را دارد، با وجود یک سیاست اجتماعی که «رهاشده»، «روزمره» و دچار «عدم‌توازن» است، کارایی نظام سیاسی در وظایف حکمرانی‌اش مخدوش شده و به طور بالقوه چالشی برای مشروعیت نظام سیاسی خواهد بود. وضعیتی که با کاهش تأمین خدمات اجتماعی، به تعمیق شکاف میان دولت و ملت  انجامیده و فرایند دولت ملت‌سازی در ایران را با تأخیر و دشواری روبرو کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Social Policy in Iran: The Gap Between the State and the Nation Masoumeh Qarakhani

نویسنده [English]

  • masomeh qarakhani

allameh

چکیده [English]

 
Abstract
Social policy, along with the provision of welfare and the realization of social justice, acts like “social cement” and can be highlighted as an important tool to create a bond between the state and the nation. Social policy has been experienced in a wide range of political systems, from totalitarian to democratic ones, and is by no means limited to welfare states. Working on the assumption that the development of social policy as part of the tasks of the political system for the creation of distributive justice and procedural justice along with the character of accountability and efficiency can be considered as one of the tools of the driving state-nation-building: has social policy in Iran have the driving force for building a nation-state? Using the qualitative method and the comparative analysis of secondary data, the problematization of social policy in Iran, both in the theoretical and applied discourses, is highlighted. Theoretical analysis shows that, in a situation where the state is responsible for providing social and welfare services for the fulfillment of social citizenship, the presence of a social policy which is “abandoned” and “everyday” and suffers from “imbalance and non-coordination” will compromise the efficiency of the political system in carrying out its duties and pose a potential challenge to the legitimacy of the political system. A condition in which any reduction in the provision of social services, has led to the widening of the gap between the state and the nation and impeded the process of nation- state building in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Social Policy
  • Nation- State Building
  • Political System’s Efficiency
  • Political System’s Legitimacy
 
 
منابع
-  باری، نورمن. (1380)، رفاه اجتماعی، ترجمه: سیداکبر میرحسنی و مرتضی نوربخش، تهران: سمت.
-  بشیریه، حسین. (1381)، دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: نشر نگاه معاصر.
-  بلیک‌مور، کن. (1389)، مقدمه‌ای بر سیاست‌گذاری اجتماعی، ترجمه: علی اصغر سیعدی و سعید صادقی، تهران: موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
-  پناهی، حسین. (1380)، «مقایسه شعارهای انتخاباتی مجلس ششم با شعارهای انقلاب اسلامی»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 13 و 14.
-  ساعی، علی، معصومه قاراخانی و فرشاد مؤمنی. (1390)، «دولت و سیاست آموزش در ایران 1360 1388 ش.»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 56.
-  سعیدی، علی اصغر. (1386)، «چالش‌های شکل‌گیری گفتمان رفاهی در ایران»، کتاب ماه علوم اجتماعی، سال یازدهم، دوره جدید، شماره اول، فروردین، ویژه سیاست اجتماعی.
-  سن، آمارتیا (1391)، توسعه یعنی آزادی، ترجمه: محمدسعید نوری نائینی، تهران: نشرنی.
-  دادگر، یداله. (1384)، قانون اساسی و دولت رفاه کارساز در اقتصاد ایران، فصلنامه اقتصاد و جامعه، شماره 3، بهار.
-  دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی (1384)، طرح نظرسنجی بررسی نگرش شهروندان و نخبگان جامعه به عدالت اجتماعی، به سفارش دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی.
-  دین، هارتلی. (1388)، سیاست‌گذاری اجتماعی، ترجمه: عبدالله بیچرانلو، تهران: پژوهشکده مسالعات فرهنگی و اجتماعی.
-  رئیس‌دانا، فریبرز. (1383)، تحول فقر در ایران، در مسائل اجتماعی ایران، انجمن جامعه‌شناسی ایران، تهران: آگه.
-  رفیعی، حسین؛ سعید مدنی قهفرخی و مروئه وامقی. (1387)، مشکلات اجتماعی در اولویت ایران، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره نهم، شماره 1 و 2.
-  زرگر، افشین. (1390)، مدل‌های دولت ملت سازی: از مدل اروپایی تا مدل اوراسیایی، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چهارم، شماره 7، پاییز.

-  خبرگزاری ایلنا. (1394)، سهم آموزش و پرورش از تولید ناخالص داخلی به ۸. ۱ درصد کاهش یافت، تاریخ دسترسی 12/2/1394، http://www.ilna.ir

-  عظیمی، حسین. (1385)، مدارهای توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران، چاپ هفتم، تهران: نشرنی.
-  قاراخانی، معصومه. (1390)، سیاست اجتماعی در ایران (1360 1388)، پایان نامه دکتری، رشته جامعه شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
-  قاراخانی، معصومه. (1392)، «دولت و سیاست سلامت در ایران 1360 1388 ش.»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 62.
-  قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 1368-1372‌. (1373)، سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات.
-  قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران1374- 1378‌. (1375)، سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات.
-  قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران1379-1383‌. (1378)، سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات.
-  قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران1384-1388‌. (1385)، سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات.
-  قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران1394-1390‌. (1389)، سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات.
-گور، ام. اس. (1387)، نقش نیازهای اولیه در توسعه اجتماعی، ترجمه: وحید صادقی‌جو، در توسعه اجتماعی، جمعی از مترجمان، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
-  لفت‌ویچ، آدریان. (1385)، دولت‌های توسعه‌گرا، پیرامون اهمیت سیاست در توسعه، ترجمه: جواد افشار کهن، تهران: نشرمرندیز و نی نگار.
-  معاونت پژوهشی دفتر مطالعات فناوری‌های نوین. (1389)، «مصوبه‌های هیأت وزیران»، مجموعه قوانین و مقررات کشور، مرکز پژوهش‌های  مجلس شورای اسلامی، نسخه الکترونیکی.
-مینارد، بلورکی. (1382)، «اهداف سیاست‌گذاری در سازوکارهای پرداخت به ارایه‌کنندگان خدمات سلامت»، ماهنامه توسعه سلامت و پزشکی، سال 2، دوره 24، شماره 6، پیاپی، 24.
-  مؤمنی، فرشاد. (1382)، «اقتصاد رانتی، مسئله نابرابری در گفت و گو با دکتر فرشاد مؤمنی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 19.
-  مؤمنی، فرشاد. (1386)، اقتصاد سیاسی سیاست‌گذاری اشتغال در ایران، تارنمای، موسسه مطالعات دین و اقتصاد، 20/11/1386.
-  مؤمنی، فرشاد (1394)، «طرح تحول سلامت شبیه مسکن مهر است»، روزنامه سپید، سال 11، 25 آبان، شماره 694.
-  نقوی،محسنوحمیدرضاجمشیدیودیگران. (1384)، بهرهمندیازخدماتسلامت سال1381درجمهوریاسلامیایران،وزارتبهداشت،درمانوآموزشپزشکی، معاونتسلامت،مرکزتوسعهوارتقاسلامت، تهران: تندیس.
-  وزارت بهداشت و درمان. (1389)، گزارش عملکرد سی‌ساله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اداره کل روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
-  هابرماس، یورگن. (1381)، بحران مشروعیت، ترجمه: جهانگیر معینی، تهران: نشر گام نو.
-  هلد، دیوید. (1384)، مدل‌های دموکراسی، ترجمه: عباس مخبر، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، چاپ سوم.
-  یوسفی، علی. (1379)، «بررسی تطبیقی مشروعیت سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران در سه شهر تهران، مشهد و یزد»، پایان نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
 
-  Amenta, E. (2003). ”What we Know about the Development of Social Policy”, In Comparative Historical Analysis in the Social Science, Edited by James Mahoney and Dietrich Rueschemayer, ROTDLEGE.
-  Baldock.J, N. Manning, S.Miller and S. Vickertaff. (1999). Social Policy, OXFORD
-  Dani, A.& A. Haan. (2008). Inclusive States: Social Policy Structural Inequality, The World Bank.
-  Cho, S.y. (2007). The Origin and Implementation of the National Health Insurance Programs in Korea, 1961 – 1979, The University of Missouri – Columbia.
-  Karshenas,M., Moghadam,M. W. (2006). Social Policy in the Middle East: Introduction and Overview, In Massoud Karshenas &, Walentine Moghadam, Social Policy in the Middle East, UNRISD.
-  Kim, Sh. (2004). The Theoretical Relevance of Western Welfare – State Models in Third World Nations: The Cse of Kirean Health and Pension Programs, Asian Perspective, vol.28, No.2, pp.205-232.
-  Qarakhani, M. (2014). Social Policy and State Capacity in Iran (Health and Education Policy from 1981-2009), Journal of Sociology & Social Welfare, September 2014, Volume XLI, Number 3.
-  Skocpol, T. & E. Amenta. (1986). “States and Social Policy", Annual Review of Sociology, Vol. 12. pp. 131- 157.
-  Skocpol, T. (2002). Bringing the State Back in: Strategies of Analysis in Current Research, In Bringing the State Back In, edited by Evans, P,B.,; Rueschemeyer,D., & Skocpol,T. Cambridge university press.
-  Reisch, Michael. (2014). US. Social policy in the New Century, In Social Policy and Social Justice, Edited by Michael Reisch, SAGE, PP. 5 – 42.