نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
پرسه‌زنی که بر اثر پیوند ناموزون عناصر سنتی و مدرن در زندگیِ روزمره فرد ایرانی پروبلماتیک شده است، اکنون نشانه‌ای است با دلالت‌های معنایی گوناگون که در عرصه‌های گوناگون شهری به انحاء گوناگون خود را نمایان می‌سازد. پرسه‌زنی کنشی معطوف به ساختن فضایی فرهنگی و مقاومتی در برابر عناصرِ فرهنگِ مسلط است. تلاش پژوهش حاضر واکاویِ ژرفِ تجربه پرسه‌زنی در فضاهای همگانیِ شهر سنندج است. این که پرسه زنان (جوانان) چه درکی از کنش پرسه‌زنی در این فضاها دارند؟ چگونه تعامل‌ها، لذت‌ها، معناها و تجربه‌های خود را در این فضاها شکل می‌دهند؟ چگونه با استفاده از این فضاها به خرده‌فرهنگ خاص خود شکل می‌دهند؟ چگونه در برابر فرامین فرهنگ رسمی مقاومت می‌ورزند؟ در بخش نظری منظومه‌ای از آرای زیمل، بنیامین و دوسرتو در باب پرسه‌زنی و فضاهای همگانیِ شهری ارائه‌شده است. در روش‌شناسی نیز با کاربست مردم‌نگاریِ شهری از فن مصاحبه عمیق و مشاهده مشارکتی استفاده‌شده است. نمونه مورد مطالعه بر اساس شیوه نمونه‌گیری هدفمند و نظری انتخاب‌شده است. نتایج نشان می‌دهد که تجربه پرسه‌زنی نزد پرسه زنان معانی گوناگونی دارد که در پنج مقوله بنیانی قابل دسته‌بندی‌اند:
1- مستعمره شدن زندگیِ روزمره در فضاهای همگانیِ شهری 2- آفرینش و باز شکل‌دهی فضاهای نمادین به میانجی کنش پرسه‌زنی 3- تمایز پذیری/تمایز زدایی زندگیِ روزمره به‌واسطه پرسه‌زنی 4- کارناوالی شدن زندگیِ روزمره
5- پرسه‌زنی در مقام خرده‌فرهنگ شهری. پژوهش حاضر به این نتیجه ختم می‌شود که پرسه‌زنی پراکسیسی اجتماعی است که از طریق آن گفتمان رسمیِ مسلط بر عرصه‌های شهری که سعی در تثبیت و شکل‌دهیِ این عرصه‌ها دارد، به چالش کشیده می‌شود و پرسه زنان به میانجی تسخیر نمادین این عرصه‌ها و خلق نظام معنایی خاص خود سعی در بازشکل‌دهی این عرصه‌های شهری دارند. به‌بیان‌دیگر عرصه‌های شهری صحنه معارضه جویی دو نیروی متفاوت است که یکی سعی در تثبیت گفتمان مسلط و دیگری سعی در بازتولید فضاهای گفتمانی و ارائه خوانش‌های متفاوت در این عرصه‌ها را دارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Flaneur and Reshaping of Urban Public Spaces Jamal Mohamadi Omid Jahangiri Yusef Pakdaman
چکیده [English]
Abstract
Flanerie is one of the most important social Phenomena in the everyday life of individuals in Iran. This Phenomenon implies on many different meanings and themes in urban public life. Flanerie is an action oriented to shaping a cultural space and is a sign of resistance against dominant discourse and formal culture. This research attempts to interpret flanerie experience in Sanandaj public spaces. The main questions are: how do flaneurs understand and interpret their experiences? How do they make their interactions and meanings in these spaces? How do they construct their own subcultures and resist against the rituals of dominant culture? The theoretical approach consists of a constellation, using the views of Simmel, Benjamin and DeCerto about flanerie and modernity. The research method is urban ethnography, using fruitful techniques such as deep interview and participant observation. Also sampling is purposive-theoretical. The findings show that respondents’ interpretations of flanerie experience can be classified in to five
main categories: 1- the colonization of everyday life in urban public spaces; 2- the creation and reshaping of symbolic spaces through flanerie; 3-the differentiation/ dedifferentiation of everyday life through flanerie; 4- the carnivalization of everyday life; and 5- flanerie as an urban subculture. The main finding is that flanerie is a social practice oriented to resist the dominant and formal cultural discourse.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: flanerie
- urban public spaces
- colonization of everyday life
- urban subculture
- dominant discourse
- اباذری، یوسف. (1377)، خِرد جامعه‌شناسی، تهران: طرح نو.
- استراس، آنسلم؛ کوربی، جولیت. (1390)، مبانیِ پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمة ابراهیم افشار، تهران: نی.
- ذکایی، محمد سعید. (1381)، خرده‌فرهنگ، سبک زندگی و هویت، مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره 20.
- ذکایی، محمد سعید؛ پورغلام‌آرانی، زهرا. (1384)، خرده‌فرهنگ یا مصرف فرهنگی: پژوهشی در بین دختران دانش‌آموز شهر تهران، فصلنامه انجمن ایرانیِ مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال اول، شماره 4.
- فاضلی، نعمت‌الله. (1392)، پشت دریاها شهری است: فرایندها، روش‌ها و کاربردهای مردم‌نگاری، تهران: تیسا.
- فکوهی، ناصر؛ اوحدی، یاسمن. (1391)، هویت و فضای عمومی در شهر: مطالعه دختران دانشجو در شهرستان رفسنجان، مجله مطالعات اجتماعیِ ایران، دوره ششم، شماره 1.
- فیسک، جان. (1381)، فرهنگ و ایدئولوژی، ترجمه: مژگان برومند، فصلنامه ارغنون، ش 20.
- کاظمی، عباس و محمودی، بهارک. (1387)، پروبلماتیک مدرنیته شهری: تهران در سینمای قبل از انقلاب، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال چهارم، شماره پیاپی 12.
- کاظمی، عباس. (1388)، پرسه‌زنی و زندگیِ روزمره ایرانی، تهران: آشیان.
- کاظمی، عباس؛ اباذری، یوسف. (1383)، زندگیِ روزمره و مراکز خرید در شهر تهران، نامه انسان‌شناسی، سال سوم، ش 6.
- کاظمی، عباس؛ رضایی، محمد. (1386)، پرسه‌زنی و زندگیِ گروه‌های فرودست شهری در مراکز خرید تهران: دیالکتیک تمایز و تمایز زدایی، فصلنامه تحقیقات فرهنگیِ ایران، شماره 1.
- کوش، دنی. (1389)، مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی، ترجمه: فریدون وحیدا، تهران: سروش و مرکز تحقیقات و سنجش برنامه‌ای تهران.
- گیدنز، آنتونی. (1390)، جامعه‌شناسی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نی.
- ویمر، راجر؛ دومینیک، جوزف. (1384)، تحقیق در رسانه‌های جمعی، ترجمه: کاووس سیدامامی، تهران: انتشارات سروش.
- Abaza, Mona. (2001). Shopping Malls, Consumer Culture and the Reshaping of Public Space in Egypt, Theory, Culture and Society 18(5): 97-122.
- Benjamin, Walter. (2003). Arcades Project, Trans, by HawardEiland and Kevin McLaughlin, Harvard University Press, Cambridge. Mass.
- Clark, K. and Holquist, M. (1984). Mikhail Bakhtin, Cambridge MA: Harvard university press.
- De Certean, M. (1998). The Practice of Everyday Life, in John Storcy, Cultural Theory and Popular Culture, London: Prentice Hall.
- Eagleton, R. (1991). Ideology: An Introduction, London: Verso.
- Matthews Hough, Taylor Mark, and Percy- Smith Barry. (2000). The Unacceptable Flaneur: The Shopping Mall as a Teenage Hangout, Childhood, and Vol. 7(3): 279-294.
- Polan, D. (1989). Bakhtin, Benjamin, Sartre: Toward a Typology of the Intellectual Critic, in C. Kelly, M. Makin, and D. Shepherd (eds.), Discontinuous Discourses in Modern Russian Literature, London: Macmillan.
- Smith, P. (2001). Cultural Theory; an Introduction, New York: Blackwell Publishers.
- Werner, V, J. (2001). The detective gaze: Edgar A. Peo, the Flaneur, and the Physionpnomy of Crime”, American Transcendental Quarterly, Kingston, vol. 15, Issue. 1. PP.5, 17.
- Wolcott, H. (2008). Writing up qualitative research (3rd ed.). London: SAGE Publication.
)