نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
2 استادیار جامعه شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهتگی
چکیده
معصومه قاراخانی*
سید آیت‌الله میرزایی**
تاریخ دریافت: 10/7/93
تاریخ پذیرش: 15/12/93
چکیده
ضعف فضای هنجاری، یکی از جنبه‌های بحثانگیز اخلاق علم از جمله علم اجتماعی در ایران است. دستیابی به فضای هنجاری مناسب برای توسعه علوم اجتماعی در ایران مستلزم شناخت و فهم این فضا در فرایند آموزش، پژوهش، نشر و کاربرد این علم است. این مقاله با تمرکز بر مساله‌مندی فضای هنجاری آموزش در ایران در پی آن است با استفاده از رویکرد کیفی و تحلیل و تفسیر مصاحبه‌های نیمه‌ساختمند بر پایه برداشت دانشجویان دکتری این رشته در دانشگاه‌های دولتی شهر تهران نیمرخ و روایتی از فضای هنجاری آموزش علوم اجتماعی در ایران ارائه دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، هنجار گریزی و رواج رفتارهای مغایر با استانداردهای علمی و دانشگاهی در فضای آموزش علوم اجتماعی به‌صورت فرایندی، رشد و گسترش یافته است. سپس در فقدان واکنش کنشگران وفادار به ارزش‌ها و استانداردهای علم و اخلاق علم و سکوت و پذیرش آنان، روند «عادی‌سازی هنجارشکنی» با «امتناع تغییر» همسو شده است و درنتیجه عدم تبعیت از هنجارهای علمی به شکل «هنجارشکنی سیستماتیک» درآمده است. ساختار پشتیبان و تسهیل‌کننده این هنجارشکنی سیستمی، مرکب از «سیطره اقتدار اداریِ» همسو و همراستا با «استیلای سیاست بر فضای علم»، نهادهای علمی را عرصه «شکل‌گیری و بازتولید حلقه‌های قدرت و مکان‌های فرصت» نموده است. به‌گونه‌ای که قدرت و مدیریت متبوع قدرت در نهادهای علمی، فضا را بر حوزه معرفت و کاوشگران و اندیشمندان علم تنگ نموده‌اند. پیدایش چنین زمینه ساختاری به‌نوبه خود به دوام و قوام فضای هنجارشکنی و درنتیجه استمرار روند افول نفوذ و اقتدار علم دامن زده است. چنان‌که می‌توان ادعا کرد هنجارشکنی در فضای علم در چارچوب ساختار کنونی نظام علم در ایران، خصلتی کارکردی یافته است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
فضای هنجاری آموزش علوم اجتماعی در ایران
نویسندگان [English]
- Masoomeh Qarakhani 1
- Seyed Ayatollah Mirzaee 2
منابع
آذرنگ، عبدالحسین. (1393)، استادان و نااستادانم، تهران: نشر جهان کتاب، چاپ چهارم.
فلیک، اوه .(1388)، درآمدی بر روش تحقیق کیفی، ترجمه:هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
قاضی طباطبایی، محمود؛ ابوعلی ودادهیر. (1380)، «سوگیری هنجاری و اخلاقی در پژوهش‌های دانشگاهی: مطالعه تطبیقی امور مربوط به دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های ایران»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره 180 و 181.
قاراخانی، معصومه؛ سید آیت‌الله میرزایی .(1393)، «اخلاق علم در فضای آموزش علوم اجتماعی ایران»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره 21، شماره 1.
قانعی راد، سید محمدامین. (1385 الف)، «وضعیت اجتماع علمی در رشته علوم اجتماعی»، نامه علوم اجتماعی، شماره 27.
قانعی راد، سید محمدامین. (1385 ب)، «نقش تعاملات دانشجویان و اساتید در تکوین سرمایه اجتماعی دانشگاهی»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفتم، شماره 1.
قانعی راد، سید محمدامین؛ فریده قاضی‌پور .(1381)، «عوامل هنجاری و سازمانی مؤثر بر میزان بهره‌وری اعضای هیات علمی»، فصلنامه پژوهش فرهنگی، شماره 4.
مرجایی، سید‌هادی .(1391)، بررسی وضعیت اخلاق علم در دانشگاه‌های دولتی، وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری ایران، موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
ودادهیر، ابوعلی؛ داریوش فرهود؛ محمد قاضی طباطبایی؛ غلامعباس توسلی. (1387)، «معیارهای رفتار اخلاقی در انجام کار علمی: (تأملی بر جامعه‌شناسی اخلاق علم – فناوری مرتن و رزنیک)»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال سوم، شماره 3 و 4.
معیدفر، سعید. (1384)، آسیب‌شناسی دانشجویان دانشگاه تهران، تهران: باشگاه دانشجویی دانشگاه تهران.
میرزایی، سیدآیت‌الله و معصومه قاراخانی.(1393)، «اخلاق پژوهش در علوم اجتماعی ایران»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 15، شماره 2.
میلز، سی رایت. (1370)، بینش جامعه‌شناختی: نقدی بر جامعه‌شناسی آمریکایی، ترجمه: عبدالمعبود انصاری، تهران: شرکت سهامی انتشار.
مولکی، مایکل .(1376)، علم و جامعه‌شناسی معرفت، ترجمه: حسین کچوییان، تهران: نشر نی.
Auster, Carol.J. (2002). National Education Association, "Code of Ethics of the Education Profession." Retrieved from www.nea.org/aboutnea/code.html, تاریخ دسترسی 2013/10/4
Bruhn, John. G. (2008). Value Dissonance and Ethics Failure in Academia: A causal Connection?,J Acad Ethics, 6.pp.17- 32. P17
Meizlish, Deborah. (2005). Promoting Academic Integrity in the Classroom, The University of Michigan, CRLT Occasional Paper No. 20, Retrieved from http://www.crlt.umich.edu/sites/default/files/resource_files/CRLT_no20.pdf,7/10/2013 تاریخ دسترسی
Schulte, Laura.E. (2001 – 2002). Graduate education Faculty and student perceptions of the Ethical climate and its importance in the Retention of students. College student Retention, Vol. 3 (2),pp. 119 – 136.
)