محمدمهدی فرقانی؛ مهدیه حمزه ئی
چکیده
چکیده این مقاله با هدف شناخت نحوه انعکاس مؤلفه‌های مادی و غیرمادی فرهنگ مدرن در مطبوعات دوره قاجار (عصر ناصری)، با استفاده از چارچوب مفهومی مبتنی بر عناصر مادی و غیرمادی فرهنگ، مطالعات نظری مبتنی بر نظریه‌های اشاعه نوآوری‌ها و تأخر فرهنگی، با روش تحلیل محتوای کمی، محتوای دو نشریه وقایع‌اتفاقیه و اختر را بررسی کرده است. وقایع‌اتفاقیه ...
بیشتر
چکیده این مقاله با هدف شناخت نحوه انعکاس مؤلفه‌های مادی و غیرمادی فرهنگ مدرن در مطبوعات دوره قاجار (عصر ناصری)، با استفاده از چارچوب مفهومی مبتنی بر عناصر مادی و غیرمادی فرهنگ، مطالعات نظری مبتنی بر نظریه‌های اشاعه نوآوری‌ها و تأخر فرهنگی، با روش تحلیل محتوای کمی، محتوای دو نشریه وقایع‌اتفاقیه و اختر را بررسی کرده است. وقایع‌اتفاقیه تنها نشریه فارسی زبان داخل کشور طی نخستین دهه حکومت ناصری (1275- 1265 هـ.ق) بوده و اختر با روش قرعه‌کشی از میان نشریات موجود در سومین دهه (1297- 1287 هـ.ق) انتخاب شده‌است. از هر نشریه، 12 شماره با روش سیستماتیک انتخاب شده است. تمام دادهها با نرم افزار spss پردازش و با استفاده از آزمون کای‌اسکوئر رابطه میان متغیرها بررسی شده است. نتایج نشان میدهد بین دو نشریه از نظر متغیرهای گوناگون، تفاوت معناداری وجود دارد؛ نخست، اگرچه بیشتر مطالب هر دو نشریه در سبک خبر تنظیم شده، گزارش در وقایع اتفاقیه و مطالب تحلیلی مانند مقاله در اختر سهم بیشتری یافته‌اند و تنوع سبک در اختر بیشتر است. دوم، محتوای مطالب وقایع اتفاقیه، بیشتر اجتماعی و در اختر، عمدتاً سیاسی است. سوم، عناصر فرهنگ مدرن در هر دو نشریه، از سهم کمی برخوردارند و عمده موارد موجود نیز عناصر مادی بودهاند. با این حال، در جزئیات تفاوت وجود دارد به‌طوری که در وقایع اتفاقیه، تجهیزات و اماکن نظامی، و در اختر، عناصر مادی در حوزه سیاست، انعکاس بیشتری یافته‌اند. در مورد پرداختن به عناصر غیرمادی فرهنگ مدرن، تنوع و تعداد این عناصر در اختر بیش از وقایع اتفاقیه است. به‌علاوه، هر دو نشریه در عمده مطالب خود سعی در اطلاع‌رسانی پیرامون مؤلفه‌های فرهنگ مدرن داشته و کمتر به جهت‌گیری پرداخته‌اند. با این حال، طیف جهت‌گیری نسبت به این عناصر در وقایع اتفاقیه، صرفاً خنثی یا مثبت است در حالی که در اختر، جهت‌گیری منفی و طرد برخی مؤلفه‌ها هم قابل تشخیص است.
کمال خالق پناه
چکیده
زندگی با بیماری مزمن فرایندی طولانی‌مدت از مواجهه با سیمپتوم‌ها، زخم‌ها، تشخیص و درک این موقعیت و بازمفهوم‌سازی و بازسازی روایی آینده‌ی فرد بیمار است. دردهای مزمن یکی از آن سیمپتوم‌های پیچیده‌ای است که بیماران در زندگی روزمره‌ی خود، مرئی و نامرئی تجربه میکنند. ایده‌ی نظری مقاله این است که دردهای مزمن در بیماری‌های مزمن متضمن ...
بیشتر
زندگی با بیماری مزمن فرایندی طولانی‌مدت از مواجهه با سیمپتوم‌ها، زخم‌ها، تشخیص و درک این موقعیت و بازمفهوم‌سازی و بازسازی روایی آینده‌ی فرد بیمار است. دردهای مزمن یکی از آن سیمپتوم‌های پیچیده‌ای است که بیماران در زندگی روزمره‌ی خود، مرئی و نامرئی تجربه میکنند. ایده‌ی نظری مقاله این است که دردهای مزمن در بیماری‌های مزمن متضمن مدارایی طولانی‌مدت با بدن هستند، تمرین طولانی از زیستن با بدنی غیرقابل‌پیش‌بینی و دردهایی که مرئی و نامرئی، با دلیل و بی‌دلیل در زمانی که انتظارش را ندارید، سر می‌رسند. هدف من در این مقاله نشان‌دادن این ایده است که درد مزمن چگونه و به‌واسطه‌ی چه شیوه‌هایی شکلی از رنج است؟ مفروضهی ما در این رابطه کنارگذاشتن نظریه‌های نوروفیزیولوژیکی است که درد را به حسی جسمی و تنانی و استوار بر پایه‌ی واکنش مغز تقلیل می‌دهند. براین اساس به مطالعه پدیدارشناختی تجربه زیسته دردهای مزمن در بیماران مبتلا به ام-اس پرداختهایم. در این کاوش دشوار در میانه‌ی خاطرات ازهم‌گسیخته، استعاره‌های الهیاتی، دل‌نوشته‌های احساسی و غیره، پنج مضمون بنیادی خود را آشکار ساخته که عبارت‌اند از: آسیب‌پذیری و حس شکنندگی، درد در بنیان تجربه زندگی، ترس از معلولیت و تمرین مستمر مدارا با بدن و نارضایتی تنانه و شکایت از بدن.
عذرا جارالهی
دوره 8، شماره 15.16 ، اسفند 1380، ، صفحه 147-167
چکیده
نخست با طرح این سوال که: آیا بین وضعیت تحصیلی دانشجویان و نابهنجاری های اجتماعی آنان رابطه ای وجود دارد؟ زمینه انجام این بررسی ایجاد شد. هدف کلی تحقیق عبارت است از شناخت ارتباط وضعیت تحصیلی دانشجویان با نابهنجاری های اجتماعی آنان. هدفهای اختصاصی عبارتند از شناخت ارتباط پیشرفت تحصیلی و رضایت از رشته تحصیلی دانشجویان با نابهنجاریهای ...
بیشتر
نخست با طرح این سوال که: آیا بین وضعیت تحصیلی دانشجویان و نابهنجاری های اجتماعی آنان رابطه ای وجود دارد؟ زمینه انجام این بررسی ایجاد شد. هدف کلی تحقیق عبارت است از شناخت ارتباط وضعیت تحصیلی دانشجویان با نابهنجاری های اجتماعی آنان. هدفهای اختصاصی عبارتند از شناخت ارتباط پیشرفت تحصیلی و رضایت از رشته تحصیلی دانشجویان با نابهنجاریهای اجتماعی. برای پاسخ به سوال تحقیق، دو جامعه آماری در نظر گرفته شده است: الف - جامعه مورد مطالعه: ۱۱۷ نفر از دانشجویان نابهنجار - ب - جامعه مورد مقایسه: پرسشنامه، مدارک موجود و مشاهده جمع آوری شده است. برای تحلیل داده ها از محاسبات آماری گوناگون، شامل مقایسه فراوانی ها، مقایسه درصدها، آزمون «کای اسکویر» و ضرایب همبستگی «کرامر» و «تا و B کندالی» استفاده شده است . نتایج این تحقیق نشان میدهد که پیشرفت تحصیلی دانشجویان نابهنجار - چه قبل و چه بعد از ورود به دانشگاه - پایین تر از پیشرفت تحصیلی دانشجویان بهنجار است، و نیز میزان رضایت مندی آنان از رشته ای که در آن تحصیل می کنند کمتر است. نوع سهمیه پذیرش دانشجویان اثری در این یافته ها ندارد. در گروه نابهنجار، ارتباطی بین طبقه اجتماعی دانشجویان و معدل نیمسال مورد نظر انها مشاهده نشد، اما در گروه بهنجار، با بالا رفتن طبقه اجتماعی دانشجویان معدل آنان نیز افزایش می یابد.
حسین افخمی
چکیده
هدف این پژوهش که با توجه به نظریه برجسته سازی و ارزش‌های خبری (انحراف و اهمیت اجتماعی) شومیکر و کوهن و روش تحلیل محتوا انجام شده است، بررسی پوشش خبری کشورهای اسلامی‌و جهان در شبکه‌های تلویزیونی است. جامعه آماری تحقیق، شش ماه برنامه‌های شامگاهی این شبکه‌ها بوده است و نمونه آماری با استفاده از روش نمونه‌گیری احتمالی سیستماتیک ...
بیشتر
هدف این پژوهش که با توجه به نظریه برجسته سازی و ارزش‌های خبری (انحراف و اهمیت اجتماعی) شومیکر و کوهن و روش تحلیل محتوا انجام شده است، بررسی پوشش خبری کشورهای اسلامی‌و جهان در شبکه‌های تلویزیونی است. جامعه آماری تحقیق، شش ماه برنامه‌های شامگاهی این شبکه‌ها بوده است و نمونه آماری با استفاده از روش نمونه‌گیری احتمالی سیستماتیک انتخاب شده است. آزمونهای آماری استفاده شده شامل کای اسکوئر، ضریب همبستگی اسپیرمن و ضریب تعیین رگرسیون بوده است. یافتههای این تحقیق نشان می‌دهند که اخبار کشورهای شمال، همچنان سهم بالایی را در جریان اخبار بین‌المللی دارند و در جریان بین‌المللی خبر، اخبار مربوط به کشورهای اسلامی عمدتاً جهت‌گیری منفی داشتهاند. از سویی دیگر، یافتههای تحقیق درخصوص برجستگی آیتمهای خبری، نشان میدهد، اگرچه ارزش‌های خبری (انحراف و اهمیت اجتماعی) در برجستگی آیتمهای خبری دارای نقش هستند، ولی ارزش‌های خبری (انحراف و اهمیت اجتماعی) درصد پایینی از برجستگی آیتمهای خبری را تبیین میکنند، یعنی در واقع آنچه که روزنامهنگاران فکر میکنند ارزش خبری دارد، لزوماً به خبر تبدیل نمیشود
سهیلا علیرضانژاد؛ عقیق آذرنیا؛ منصوره نیکوگفتار
دوره 23، شماره 72 ، خرداد 1395، ، صفحه 149-191
چکیده
چکیده: این پژوهش درباره ناراضیان جنسی و برای فهم فرآیند بازاجتماعی شدن آنان انجام شده است. ناراضیان جنسی دچار تناقض در هویت جنسی و جنسیتی هستند و از عدم پذیرش اجتماعی رنج می برند. برای نیل به این هدف، یک پژوهش ترکیبی (مردم نگاری و پیمایش) طراحی شد. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، مصاحبه و مشاهده و در بخش پیمایش، پرسشنامه بود. در مواجهه ...
بیشتر
چکیده: این پژوهش درباره ناراضیان جنسی و برای فهم فرآیند بازاجتماعی شدن آنان انجام شده است. ناراضیان جنسی دچار تناقض در هویت جنسی و جنسیتی هستند و از عدم پذیرش اجتماعی رنج می برند. برای نیل به این هدف، یک پژوهش ترکیبی (مردم نگاری و پیمایش) طراحی شد. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، مصاحبه و مشاهده و در بخش پیمایش، پرسشنامه بود. در مواجهه تئوری و رفتار گروه هدف، تئوری های مربوط به بدن، داغ ننگ گافمن و بازاجتماعی شدن و سازگاری، طرداجتماعی و به تلاش برای به رسمیت شناخته شدن برای فهم پدیده مفید افتاد. یافته ها حاکی از گذر از مراحل مختلفی برای حل تناقض است، آنان در تلاش برای نیل به پذیرش و به رسمیت شناخته شدن اجتماعی مراحل مختلفی را طی می کنند اما طرد اجتماعی به عنوان مانعی جدیدی در فرآیند بازاجتماعی شدن آنان، این حرکت را کند یا گاه غیرممکن می کند. خانواده و مدرسه مهمترین نهاد در چگونگی طی فرآیند است. فرآیند طرد اجتماعی برای این افراد بسیار شدید است و از اینرو آنان برای پذیرفته شدن گاه تا خودکشی و گریز از خانواده پیش می روند. پذیرش اجتماعی ناراضیان جنسی ای که از زن به مرد تغییر جنسیت می دهند، بسیار بیشتر و طی فرآیند برای آنان آسان تر است.
ام البنین چابکی
چکیده
این مطالعه با رویکردی اخلاق محور تلاش می کند جایگاه اخلاق و حقوق و رابطۀ آنها را با یکدیگر در روابط زناشویی سه نسل از زنان متأهل شهر تهران مورد مقایسه قرار دهد. گمانۀ اصلی پژوهش این است که بین سه نسل از زنان متأهل، تفاوت معنادار در توجه به موازین اخلاقی و حقوقی در تعاملات زناشویی وجود دارد. روش پژوهش، پیمایشی است و جامعه آماری آن را ...
بیشتر
این مطالعه با رویکردی اخلاق محور تلاش می کند جایگاه اخلاق و حقوق و رابطۀ آنها را با یکدیگر در روابط زناشویی سه نسل از زنان متأهل شهر تهران مورد مقایسه قرار دهد. گمانۀ اصلی پژوهش این است که بین سه نسل از زنان متأهل، تفاوت معنادار در توجه به موازین اخلاقی و حقوقی در تعاملات زناشویی وجود دارد. روش پژوهش، پیمایشی است و جامعه آماری آن را همۀ زنان متأهل شهر تهران تشکیل می دهند که از میان آنها 500 نفر به شیوه خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شده و به پرسشنامه محقق ساخته پاسخ داده‌اند. برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار SPSS 20استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد بین سه نسل، در ارتباط با رعایت ارزش‌های اخلاقی و مطالبات حقوقی در تعاملات زوجین، تفاوت وجود دارد؛ و نسل اول بیشتر به اخلاق، نسل سوم (نسل جوان) بیشتر به مطالبات حقوقی خود در خانواده اهمیت میدهد؛ و نسل دوم به عنوان میانجی، به ملاحظات اخلاقی کمتر از نسل اول و به مطالبات حقوقی کمتر از نسل سوم توجه دارد. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام، نشان داد متغیرهای اشتغال، تحصیلات و نسل، توان تبیین 499/0 واریانس متغیر وابستۀ « مطالبات حقوقی در تعاملات زناشویی» را و متغیرهای سن، مدت زندگی زناشویی و اشتغال، توان تبیین 536/0 واریانس متغیر «ملاحظات اخلاقی در زندگی زناشویی» را دارند.
امید قادرزاده؛ فایق نبی زاده
چکیده
امید قادرزاده*فایق نبی‌زاده** تاریخ دریافت: 20/8/92 تاریخ پذیرش: 15/11/93 چکیدهنوشتار حاضر با لحاظ نمودن سهم بالای رسانه‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی به ویژه اینترنت و ماهواره در مصرف فرهنگی ...
بیشتر
امید قادرزاده*فایق نبی‌زاده** تاریخ دریافت: 20/8/92 تاریخ پذیرش: 15/11/93 چکیدهنوشتار حاضر با لحاظ نمودن سهم بالای رسانه‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی به ویژه اینترنت و ماهواره در مصرف فرهنگی و فراغتی جوانان، به بازسازی معنایی زمینه‌ها، دلالتها و پیامدهای فرهنگی و اجتماعی ماهواره در نزد جوانان شهر سردشت پرداخته است. عملیات میدانی تحقیق در چارچوب روش‌شناسی کیفی به انجام رسیده و جهت گردآوری دادهها از ابزار مصاحبه نیمه ساخت یافته و برای تحلیل دادهها از نظریه مبنایی بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از مصاحبه با 26 نفر از جوانان سردشتی نشان میدهد که در سطح زمینهای مقوله‌های مشکلات اکولوژیکی، غیبت سنُن و فرهنگ قومی در شبکه‌های داخلی، محدودیت مجراهای ارتباطی و یکنواختی شبکه‌های داخلی در ورود و پذیرش برنامه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای در این منطقه دخیل بوده است. در سطح تعاملی نیز مصاحبه‌شوندگان قسمت اعظم کنشهای خود را بر محوریت پذیرش/ مقاومت دربرابر ماهواره و شیوه‌های تعدیل‌شده راه‌های نوین ارتباطی ترسیم کرده‌اند. بر اساس کنشهای جوانان میتوان گفت که برنامه‌های تلویزیونی ماهواره پیامدهای فرهنگی و اجتماعی گسترده و بعضاً متناقضی برای جوانان درپی داشته است که در ذیل مقوله هسته ساختاربخش- ساختارشکن متمرکزاند. به عبارت دیگر، تغییر و تحولاتی که در حوزه ارتباطی جوانان رخ داده است بسیاری از ابعاد و شیوه‌های زندگی آنها را در فضایی متراکم از انگاره‌های سنتی و مدرن باز صورت‌بندی کرده است. واژه‌های کلیدی: نظریه مبنایی، برنامه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای، یکنواختی شبکه‌های تلویزیونی داخلی، جوانان، سردشت.
معصومه دیف رخش؛ حسین بارانی؛ جواد پوررضایی
چکیده
چکیده دانش بومی بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین است که در جهت سازگاری با شرایط محیطی خاص زیست بوم از طریق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. اتنوبوتانی نزدیکترین روش ممکن برای مطالعه دانش مردم از کاربردهای متعدد گیاهانی است که آنها بکار می‌برند. این مطالعه بخشی از تحقیق گستردهای ...
بیشتر
چکیده دانش بومی بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین است که در جهت سازگاری با شرایط محیطی خاص زیست بوم از طریق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. اتنوبوتانی نزدیکترین روش ممکن برای مطالعه دانش مردم از کاربردهای متعدد گیاهانی است که آنها بکار می‌برند. این مطالعه بخشی از تحقیق گستردهای است که در زمینه دانش بومی گیاه‌شناسی در میان ایل طیبی و در منطقه دلیکما (درهای کوهستانی از ییلاقات شهرستان دهدشت) در استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شده است. در این مطالعه که یک پژوهش کیفی در مقوله گیاه قوم شناسی است، از تکنیک‌های کیفی گردآوری اطلاعات مانند مصاحبه بدون ساختار و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. در مجموع 189 گونه شناسایی شد که از این میان 68 گونه گیاهانی بودند که استفاده غیرعلوفهای داشتند. از گیاهان شاخص منطقه میتوان به آویشن دنایی، کاکوتی، بلوط و انواع گون‌ها اشاره کرد. موارد مورد استفاده این گیاهان شامل استفادههای دارویی، غذایی، تهیه ابزار، ساختمانسازی و استخراج شیرهها و عصارههای صنعتی بود. مردم بومی دانش کافی در مورد زمان رویش، فصل برداشت، روش چیدن، خشک کردن و ساخت انواع ابزار، استخراج انواع شیرهها و کاربردهای متفاوت دارویی هر گیاه داشتند. متاسفانه به دلیل از بین رفتن سنتها، حجم زیادی از دانش بومی در حال از بین رفتن است. محققان گیاه‌شناسی قومی میتوانند نقش مهمی در ثبت و ماندگار کردن این فولکلور غنی نانوشته پیش از این که در میان شتاب اخیر تمدن از بین رود، بازی کنند.
محمدتقی کرمی قهی
چکیده
تحقیقات اندکی پیرامون یاریگری‌های مردمی و دولتی در دوران جنگ و پس از آن انجام شده است. زنان جنگ زده ساکن در شهرک شهید بهشتی مشهد، به عنوان یکی از مهمترین گروه‌های درگیر پدیده جنگ تحمیلی و پس از آن، از مهمترین راویان آن، در نگارش تاریخ جنگ مطلقاً دچار بی مهری شده‌اند. با عطف به وجود چنین خلأ مهمی، این مقاله که بخشی از نتایج به دست ...
بیشتر
تحقیقات اندکی پیرامون یاریگری‌های مردمی و دولتی در دوران جنگ و پس از آن انجام شده است. زنان جنگ زده ساکن در شهرک شهید بهشتی مشهد، به عنوان یکی از مهمترین گروه‌های درگیر پدیده جنگ تحمیلی و پس از آن، از مهمترین راویان آن، در نگارش تاریخ جنگ مطلقاً دچار بی مهری شده‌اند. با عطف به وجود چنین خلأ مهمی، این مقاله که بخشی از نتایج به دست آمده از پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد بوده و براساس روایت‌های زنان یاد شده و از خلال مصاحبه‌های روایی به دست آمده، برخی از مضامین یاریگری‌های مردمی و دولتی در زمان جنگ و پس از آن را با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی جمع آوری و طبقهبندی نموده است. محتوای موجود در نهایت در پنج مقوله «یاریگری‌های دولتی به جنگ زدگان»، «یاریگری‌های مردمی‌به جنگ زدگان»، «یاریگری‌های جنگ زدگان به یکدیگر»، «یاریگری‌های جنگ زدگان به هم میهنان و دولت» و «یاریگری‌های مردمی به هم میهنان و دولت» قرار گرفت. مهمترین تفسیر و توضیح این سنخ بندی تشکل یافته اشاره به حضور ارزش‌های مثبت پیرامون یاریگری نهفته در پتانسیل فرهنگی ایرانیان داشته که در نتیجه آن امکان وقوع سریع کنشهای یاریگرانه را نسبت به‌این پدیده شوم هموار ساخته و از سوی دیگر، نقش سرمایه‌های اجتماعی جنگ زدگان و بویژه سرمایه اجتماعی خانواده و نهاد خویشاوندی در شکل گیری و تداوم کنشهای یاریگری، کاملاً مشهود، همه جانبه و مستمر بوده است
نظام بهرامی کمیل
دوره 13، شماره 33 ، خرداد 1385، ، صفحه 155-188
چکیده
در این مقاله با بررسی قوانین و مقررات تبلیغات بازرگانی و شرایط سیاسی -اجتماعی حاکم بر صنعت تبلیغات در ایران دو گفتمان حاکم براین صنعت از همدیگر متمایز می شود. گفتمان اول، گفتمان اطلاعاتی - امنیتی قبل از انقلاب ۵۷ و گفتمان دوم گفتمان مذهبی - ایدیولوژیک بعد از انقلاب ۵۷ است. در گفتمان بعد از انقلاب دو نگاه انتقادی و آسیب شناسانه قابل مشاهده ...
بیشتر
در این مقاله با بررسی قوانین و مقررات تبلیغات بازرگانی و شرایط سیاسی -اجتماعی حاکم بر صنعت تبلیغات در ایران دو گفتمان حاکم براین صنعت از همدیگر متمایز می شود. گفتمان اول، گفتمان اطلاعاتی - امنیتی قبل از انقلاب ۵۷ و گفتمان دوم گفتمان مذهبی - ایدیولوژیک بعد از انقلاب ۵۷ است. در گفتمان بعد از انقلاب دو نگاه انتقادی و آسیب شناسانه قابل مشاهده است. نگاه انتقادی از سال ۵۷ تا پایان جنگ و شروع دوران سازندگی ادامه پیدا میکند. نگاه آسیبشناسانه نیز از دوران سازندگیجوانه زده و تا به امروز ادامه پیدا کرده است. نویسنده در انتها نتیجه میگیرد درگفتمان های قبلی معیارها و اولویت های اقتصادی در حاشیه قرار داشته است.
داوود حسن زاده؛ مریم مسکینی
دوره 16، شماره 44 ، خرداد 1388، ، صفحه 155-192
چکیده
با وجود کوشش های برجسته و تعیین کننده ای که طی سال های اخیر، به ویژه سال های برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی فرهنگی کشور، به عمل آمده برنامه ریزی و توسعه منطقه ای و جایگاه آن در نظام برنامه ریزی کشور، همچنان چالشی در خور تلاش های بیشتر و گسترده تر به شمار می آید. چرا که نابرابری منطقه ای با مسایلی که به دنبال خود دارد به عنوان ...
بیشتر
با وجود کوشش های برجسته و تعیین کننده ای که طی سال های اخیر، به ویژه سال های برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی فرهنگی کشور، به عمل آمده برنامه ریزی و توسعه منطقه ای و جایگاه آن در نظام برنامه ریزی کشور، همچنان چالشی در خور تلاش های بیشتر و گسترده تر به شمار می آید. چرا که نابرابری منطقه ای با مسایلی که به دنبال خود دارد به عنوان مانعی بر سر راه توسعه متوازن و پایدار عمل می کند. هدف تحقیق حاضر بررسی جایگاه توسعه منطقه ای در نظام برنامه ریزی کشور و نقش آن در توسعه انسانی است. در این پژوهش از چند روش بهره گرفته شده است. اول به منظور تبیین جایگاه برنامه ریزی منطقه ای در نظام برنامه ریزی توسعه کشور، از روشی مطالعه اسنادی استفاده شد. دوم، جهت تبیین نقش برنامه ریزی منطقه ای در میزان توسعه انسانی استان ها از روش تحلیل ثانوی بر روی داده های پیمایش های مختلف ملی و منطقه ای استفاده گردید. به منظور بررسی جایگاه برنامه ریزی منطقه ای در نظام برنامه ریزی کشور ابتدا به سیر تاریخی برنامه ریزی در ایران پرداخته شد و سپس اقداماتی که به منظور تقویت جایگاه نظام برنامه ریزی منطقه ای انجام گرفته است مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. در بخش دوم با استفاده از روش مطالعه تطبیقی برای بررسی نقش برنامه ریزی منطقه ای در میزان توسعه یافتگی استان ها نیز از متغیرهای توسعه اقتصادی، نابرابری اجتماعی و فضایی و سرمایه اجتماعی برای تبیین میزان توسعه انسانی در استان ها استفاده شد. در برنامه های توسعه هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب اقداماتی به منظور تقویت برنامه ریزی منطقه ای صورت گرفته بود ولی برنامه های سوم و چهارم توسعه بعد از انقلاب، نقطه عطفی در برنامه ریزی های منطقه ای محسوب می شوند؛ چرا که توجه اساسی به تقویت نظام برنامه ریزی در استان ها صورت گرفت و به لحاظ ساختاری شکل قانونی در نظام اجرایی و اداری پیدا کرد. همچنین وضعیت توسعه منطقه ای از نظر متغیرهای توسعه اقتصادی، سرمایه اجتماعی و نابرابری اجتماعی و فضایی و تأثیر آنها بر توسعه انسانی مورد بررسی قرار گرفت که متغیرهای مستقل حدود ۴۷ درصد واریانس متغیر توسعه انسانی (وابسته) را تبیین می کنند.
محسن نیازی
چکیده
اعتماد اجتماعی، اساسیترین سازه سرمایه اجتماعی و از مهمترین مفاهیم علوم اجتماعی معاصر است. بویژه این که این مفهوم با توجه به تحولات و پیچیدگیهای دنیای معاصر، منزلت و اهمیت ویژهای در تحقیقات اجتماعی کسب نموده است. از سوی دیگر پیشرفت فناوریهای نوین ارتباطی - اطلاعاتی بویژه اینترنت در سال‌های اخیر اثرات شگرفی بر ابعاد گوناگون ...
بیشتر
اعتماد اجتماعی، اساسیترین سازه سرمایه اجتماعی و از مهمترین مفاهیم علوم اجتماعی معاصر است. بویژه این که این مفهوم با توجه به تحولات و پیچیدگیهای دنیای معاصر، منزلت و اهمیت ویژهای در تحقیقات اجتماعی کسب نموده است. از سوی دیگر پیشرفت فناوریهای نوین ارتباطی - اطلاعاتی بویژه اینترنت در سال‌های اخیر اثرات شگرفی بر ابعاد گوناگون حیات فردی و اجتماعی انسانها بر جای گذاشته است. در این حوزه اندیشمندانی چون گیدنز، پاتنام و فوکویاما بر نقش فناوریهای جدید ارتباطی چون اینترنت بر سرمایه اجتماعی و اعتماد اجتماعی تأکید نمودهاند. در همین چارچوب، هدف اساسی این پژوهش بررسی رابطه اعتیاد به اینترنت و تأثیر آن بر اعتماد اجتماعی است. روش تحقیق در این پژوهش پیمایش اجتماعی[1] بوده و دادههای تحقیق با استفاده از تکنیک پرسشنامه توأم با مصاحبه جمع آوری گردیده است. اعتبار و پایایی مقیاسهای اعتیاد به اینترنت و اعتماد اجتماعی با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ مورد سنجش و با توجه به نتایج آزمون به ترتیب برابر با 85 و 82 درصد مورد تأیید قرار گرفته است. جامعه آماری پژوهش دانشجویان دانشگاه کاشان در سال تحصیلی 90 - 89 است که با استفاده از نمونه گیری طبقهبندی احتمالی و فرمول نمونه گیری کوکران تعداد 370 نفر از اعضای جامعه مورد نظر به عنوان نمونه انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. یافتههای تحقیق رابطه بین دو متغیر اعتیاد به اینترنت و اعتماد اجتماعی در بین پاسخگویان را نشان میدهد. همچنین نتایج آماری با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر همبستگی معنادار، متغیرهای تحقیق را مورد تأیید قرار داده‌اند.
جمال محمدی؛ صائب اداک
چکیده
پژوهش حاضر میکوشد با تأکید بر مفصلبندیای دیالکتیکی از سویههای اجتماعی، تاریخی و فضاییِ برساختِ حاشیهنشینان به مطالعۀ تجربۀ رنج اجتماعی در میان ساکنان یکی از بزرگ‌ترین محلات حاشیهای شهر سنندج (نایسر) بپردازد. بنیان مفهومی ـ نظریِ کار برای نزدیکشدن به میدان مطالعه و تحلیل تجربی آن نوعی پرداخت انتقادی ـ تاریخی به ...
بیشتر
پژوهش حاضر میکوشد با تأکید بر مفصلبندیای دیالکتیکی از سویههای اجتماعی، تاریخی و فضاییِ برساختِ حاشیهنشینان به مطالعۀ تجربۀ رنج اجتماعی در میان ساکنان یکی از بزرگ‌ترین محلات حاشیهای شهر سنندج (نایسر) بپردازد. بنیان مفهومی ـ نظریِ کار برای نزدیکشدن به میدان مطالعه و تحلیل تجربی آن نوعی پرداخت انتقادی ـ تاریخی به فضا و پیونددادن فضا به زیستبومِ اجتماعی است. این مطالعۀ تجربی، در بُعد روششناختی، بر روش‌شناسی کیفی و مشخصاً بر اتنوگرافی انتقادی تکیه کرده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که «دلزدگی از محله»، «رهاشدگی»، «بی‌اعتمادی» و «احساس استیصال در تغییر وضعیت» ازجمله مضامین مرتبط با رنج اجتماعی در میدان مطالعه است. همچنین «شیوۀ تصاحب املاک»، «عملکرد سازمانهای خدماتی شهری» و «ناتوانی خود حاشیه‌نشیان نایسر» محوری‌ترین عوامل مرتبط با سلسلهمراتب سلطه است که تداوم وضعیت را موجب می‌شوند. از یافتههای تحقیق میتوان اینگونه استنتاج کرد که ساکنان این محلۀ حاشیهای پتانسیل آن را دارند که در چارچوب آموزۀ «حق به شهر» ظرفیتها و توانهای بالقوۀ خود را شکوفا سازند و در جهت بازپس‌گیری شهر از سلب‌مالکیت‌کنندگان گام بردارند. بهبیاندیگر، توان آن را دارند که بهسمت بازپس‌گیری فضای اجتماعی زندگیشان از منطق سرمایه و سلطۀ ارگانهای دولتی حرکت کنند و موجبات مدیریت همگانی محله را برای خود فراهم سازند.
محمدحسین شریفی ساعی؛ تقی آزاد ارمکی
چکیده
پژوهش حاضر به دنبال آن است که با تابیدن نوری به زوایای تاریخ جنسیت در جامعه ایرانی، به تصویر دقیق‍تری از «وضعیت زنان و خانواده در دوران قاجار» دست یابد. مطالعه حاضر بر اساس تحلیل مضامین موجود در منابع و اسناد تاریخی انجام‌گرفته است. در این راستا، مجموعه‍ای از سفرنامه ها، خاطرات، نشریات و اسناد تاریخی، مورد ارزیابی و تحلیل ...
بیشتر
پژوهش حاضر به دنبال آن است که با تابیدن نوری به زوایای تاریخ جنسیت در جامعه ایرانی، به تصویر دقیق‍تری از «وضعیت زنان و خانواده در دوران قاجار» دست یابد. مطالعه حاضر بر اساس تحلیل مضامین موجود در منابع و اسناد تاریخی انجام‌گرفته است. در این راستا، مجموعه‍ای از سفرنامه ها، خاطرات، نشریات و اسناد تاریخی، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفتند. یافته های این پژوهش نشان داد که زنان در عصر قاجار، از کمترین حقوق اجتماعی برخوردار بودند. آنها نه اختیاری برای ازدواج داشتند و نه توانی برای طلاق؛ نه آمدنشان به خانه شوهر با اراده خویشتن بود و نه رفتنشان به تصمیم خویش. همه زنان را در خیابان به یک‌شکل کرده بودند؛ همگی چادربه‌سر و روبنده به‌صورت داشتند. نه انتخاب پوشش در بیرون خانه به اختیار آنها بود و نه کار و کوشش در درون خانه امانشان می‍داد. بردن نامشان ممنوع بود و «ضعیفه» خطابشان می‍کردند. نه نامی از آنها برده می‍شد و نه مقامی به آنها سپرده می‍شد. بیشتر، کالای جنسی بودند در دست مردان و بستری برای تولید فرزندان. گویی شهروندانی درجه دوم بودند در تاریخ ایران. در کودکی ازدواج می‍کردند و در جوانی پیر می‍شدند. هنوز کودکی نکرده، مادر می‍شدند و هنوز جوانی را ندیده، فرتوت می‍شدند. عمرشان کوتاه بود و بختشان سیاه. به‌واقع دوره قاجار بر وفق زنان نبود؛ عصر، عصر پدرسالاری بود و سلطه مردانه، همه عرصه های زندگی آنان را درنوردیده بود.
محمد بیطرفان؛ سهراب یزدانی؛ حسین مفتخری؛ حجت فلاح توتکار
چکیده
ساختار آموزش در دوره قاجار به صورت سنتی و براساس نوعی قرائت از اصول مذهبی بود. سه مؤلفه اساسی روند تغییر در ساختار آموزشی در حوزه جنسیت زنانه را رقم زد: الف) توجه دانش‌آموختگان اروپائی و روشنفکران دو دهه واپسین سلطنت ناصری به مسئله «آموزش» زنان؛ ب) تأسیس مدارس دخترانه توسط میسیونرهای مذهبی آمریکائی، انگلیسی و فرانسوی در ایران؛ ...
بیشتر
ساختار آموزش در دوره قاجار به صورت سنتی و براساس نوعی قرائت از اصول مذهبی بود. سه مؤلفه اساسی روند تغییر در ساختار آموزشی در حوزه جنسیت زنانه را رقم زد: الف) توجه دانش‌آموختگان اروپائی و روشنفکران دو دهه واپسین سلطنت ناصری به مسئله «آموزش» زنان؛ ب) تأسیس مدارس دخترانه توسط میسیونرهای مذهبی آمریکائی، انگلیسی و فرانسوی در ایران؛ ج) طرح مفهوم برابری در انقلاب مشروطیت. واقعیت امر این است که توانمندسازی زنان یکی از دغدغه‌ها و کنشهای اصلی روشنفکران مشروطه‌خواه بود؛ از آنجایی که روابط اجتماعی دوره قاجار اجازه طرح مسئله برابری در حوزه زنان را نمی‌داد، اندیشیدن و کاربست مفاهیم دینی و اجتماعی در حوزه‌های آموزشی و بهداشتی می‌توانست تغییرات اولیه را در نگاه به مسئله جنسیت زنانه به وجود آورد. بنابراین توجه به بهبود موقعیت اجتماعی زن ایرانی و نفع همگانی حاصل از آن، به صورت دغدغه اصلی مشروطه خواهان در حوزه زنان درآمد. با این حال، تغییر در سنت های اجتماعی، باعث واکنش شدید حامیان گفتمان سنتی بر سر موضوع آموزش زنان و تاسیس مدارس دخترانه شد؛ بر همین مبنا کشمکش های بسیاری صورت گرفت که در محافل گوناگون نظیر مجلس، دولت، انجمن های شهری، جراید و غیره تبلور یافت. در واقع طرح مفاهیم اصلی مشروطیت نظیر آزادی، قانون و برابری، که به نوعی با مسئله زنان نیز پیوند یافت، نقطه کانونی تعارض بین گفتمان های سنت و تجدد قرار گرفت.
بهراد رضوی الهاشم؛ میثم موسایی
دوره 16، شماره 47 ، اسفند 1388، ، صفحه 161-196
چکیده
مقاله حاضر به دنبال پاسخگویی به دو سوال اساسی است. مشارکت شهروندی در طراحی الگوهای برنامه ریزی شهری چه جایگاهی دارد؟ نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای مشارکت شهروندان در طرح های برنامه ریزی شهری کدامند؟ برای پاسخ به پرسش نخست مشارکت شهروندی از جنبه ذهنی بررسی شده است. این بخش تغییر در گرایش ها، باورها و دیدگاه های مردم را مورد توجه ...
بیشتر
مقاله حاضر به دنبال پاسخگویی به دو سوال اساسی است. مشارکت شهروندی در طراحی الگوهای برنامه ریزی شهری چه جایگاهی دارد؟ نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای مشارکت شهروندان در طرح های برنامه ریزی شهری کدامند؟ برای پاسخ به پرسش نخست مشارکت شهروندی از جنبه ذهنی بررسی شده است. این بخش تغییر در گرایش ها، باورها و دیدگاه های مردم را مورد توجه قرار می دهد. برای پاسخ به پرسش دوم، رفتار مشارکت، ساز و کار و نحوه مشارکت در حوزه های فرهنگی –اجتماعی، مدیریتی، حقوقی و فضایی بررسی شده است. این مطالعه به روش تحقیق کیفی انجام شده است. جمع آوری اطلاعات در قالب پرسشنامه باز همراه با مصاحبه عمیق و با تکنیک تجزیه و تحلیل صورت گرفته است. بررسی نقاط قوت، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدهای اجتماعی-فرهنگی، مدیریتی، قانونی و فضایی-کالبدی مشارکت شهروندان در طراحی، اجرا، حفاظت و نگهداری از طرح ها و برنامه های شهری از دلایل اساسی انتخاب این تکنیک است. جامعه آماری شامل 30 نفر از اساتید و صاحب نظران حوزه های برنامه ریزی شهری و مشارکت شهروندی است که از بین اساتید دانشگاه تهران و سازمان شهرداری شهر تهران در سال 1386 به روش نمونه گیری هدفمند و در دسترس انتخاب و بررسی شده است. نتایج نشان داد که طراحی الگوهای جامعه برنامه ریزی شهری در شهر تهران مستلزم مشارکت فعال شهروندان است. این مشارکت باید داوطلبانه و هدفمند صورت گیرد. برنامه ریزان شهری نخست باید بر مشارکت ذهنی و تغییر در باورها و گرایش های شهروندان تاکید نمایند. رفتار مشارکتی در برنامه های شهری نیز باید در دو بخش انجام شود. در طراحی و اجرای برنامه های شهری، باید مشارکت متخصصین و نخبگان در اولویت قرار گیرد. اما عمده مشکلات شهر تهران مربوط به حفاظت و نگهداری از طرح ها و برنامه های اجرا شده است. جلب مشارکت زنان، جوانان و بازنشستگان و علاقه مندان و تعیین سازوکارهای مشارکتی آنان در حوزه های اجتماعی، مدیریتی، قانونی و فضایی-کالبدی می تواند کارایی، اثر بخشی و بهره وری برنامه های مدیریت شهری را تقویت کند.
دوره 22، شماره 71 ، اسفند 1394، ، صفحه 163-192
چکیده
کهن قاره آسیا به‌ویژه خاورمیانه و ایران از نخستین جوامع تولیدکننده جهان بودهاند و به همین نسبت دارای فرهنگ تولیدی و بخشی از آن فرهنگ کار پیچیده بودهاند. اما باوجود چنین به نمایش گذاردن پیوسته تجدید حیات مناسبات اقتصادی و اجتماعی، در دوران معاصر این وضعیت با رکود شگفت‌آوری مواجه شده است. این وضعیت رکود در آثار نویسندگان ایرانی ...
بیشتر
کهن قاره آسیا به‌ویژه خاورمیانه و ایران از نخستین جوامع تولیدکننده جهان بودهاند و به همین نسبت دارای فرهنگ تولیدی و بخشی از آن فرهنگ کار پیچیده بودهاند. اما باوجود چنین به نمایش گذاردن پیوسته تجدید حیات مناسبات اقتصادی و اجتماعی، در دوران معاصر این وضعیت با رکود شگفت‌آوری مواجه شده است. این وضعیت رکود در آثار نویسندگان ایرانی با تعابیر متفاوت و از منظرهای گوناگون صورت‌بندی و بازنمایی شده است که این امر حاکی از اهمیت داشتن این مسئله و ضرورت توجه به شناخت زمینه و بسترهای گوناگون نضج این وضعیت می‌باشد. در مقاله حاضر که مبتنی بر تحقیق کیفی است با استفاده از مصاحبه با برخی از استادان علوم اجتماعی به بررسی زمینه‌های اجتماعی -تاریخی شکل‌گیری این وضعیت رکود البته با تأکید بر دو عنصر «کار و تولید» پرداخته شده است. نتایج حاصل از بررسی‌های کیفی نشان میدهد که زمینه‌های شکل‌گیری چنین وضعیت رکودی، خصلتی درونی و هم بیرونی دارد. زمینه‌های درونی شامل زیست‌بوم، ترویج ارزش‌های نامولد و در آخر به‌عنوان اساسیترین زمینه داخلی در وقوع این مسئله، ساختارهای مصرفی می‌باشد، که وظیفه مهیا نمودن شرایط نرم‌افزاری و سخت‌افزاری هرگونه کنش و سلوک افراد جامعه را بر عهده دارد. اما زمینه‌های بیرونی این مسئله را می‌توانیم متأثر از مقوله روابط سلطه بگنجانیم، عاملی مهم که با تأثیر گذاشتن در عناصر ساحت درونی به‌خصوص مقوله ساختارهای مصرفی، نقش بی‌بدیل خود را در این میان به نمایش گذاشته است
رشید احمدی فر
چکیده
وجود مشکلات اقتصادی و معیشتی فروان به دلایلی چون: نبود زیر ساخت صنعتی، توسعه نامتوزان، سیاست‌های اقتصادی ناکارآمد و نبود زمینهای حاصلخیز باعث روی‌آوری زیادی از ساکنین روستاهای مناطق مرزی کردستان به تجارت مرزی خصوصاً در شکل کولبری شده است. این امر پیامدهای فرهنگی مختلفی از جهات منفی به بار آورده است. یکی از حوزه‌های فرهنگی که بشدت ...
بیشتر
وجود مشکلات اقتصادی و معیشتی فروان به دلایلی چون: نبود زیر ساخت صنعتی، توسعه نامتوزان، سیاست‌های اقتصادی ناکارآمد و نبود زمینهای حاصلخیز باعث روی‌آوری زیادی از ساکنین روستاهای مناطق مرزی کردستان به تجارت مرزی خصوصاً در شکل کولبری شده است. این امر پیامدهای فرهنگی مختلفی از جهات منفی به بار آورده است. یکی از حوزه‌های فرهنگی که بشدت تحت تأثیر مراودات مرزی قرارگرفته، تحصیلات است. لذا معنا کاوی و تحلیل دیدگاه و تجربه مردم روستاهای مرزی شهرستان بانه و مریوان در خصوص مراودات مرزی و پیامدهای آن در زندگی تحصیلی دانش‌آموزان آن منطقه هدف اصلی مقاله است. به اقتضای اهداف، روش آمیخته انتخاب شده است. یافتهها با تکنیک پرسشنامه، مصاحبه عمیق فردی و گروهی و همچنین مشاهده جمع‌آوری گردیده است. در بخش کمی تعداد 380 نفر از دانش‌آموزان با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. در بخش کیفی با توجه به نوع موضوع، با 38 نفر مصاحبه فردی و گروهی انجام شد. یافتهها نشان از آن دارد که سازوکار مراودات مرزی بر تحصیلات جوانان با مواردی چون: دگرگونی میدان و عادت‌واره‌ها- قاچاق به‌مثابه کنش فرهنگی- گسیختگی هویت تحصیلی- احاطه ذهنیات ترک تحصیل- استحاله ارزشی تأیید- افت تحصیلی قابل‌تحلیل است. نتایج در بخش کمی حاکی از آن است که مراودات مرزی (رسمی_غیررسمی) بر هر سه بعد اشتیاق تحصیلی (رفتاری، عاطفی و شناختی) اثر منفی گذاشته است. بدین معنا که دانش‌آموزان هرچه بیشتر درگیر مسائل اقتصادی باشند، انگیزه و اشتیاق آنها برای یادگیری و مشارکت فعال در مدرسه و کلاس کمتر بوده و نسبت به انجام تکالیف محوله خود بی‌اعتنا خواهند بود.
سیاوش قلی پور؛ محسن قلی پور
چکیده
این مقاله به بررسی وضعیت خانه و قلمرو در میان مهاجران کاکاوندی در دهه‌های 1370، 1380 و 1390 می‌پردازد. رویکرد نظری مبتنی بر آراء دورشمیت دربارة خانه در فضای جهانی است. روش پژوهش مردم‌نگاری و فنون گردآوری مشاهده، مصاحبه و تجربه زیسته هستند. یافتهها نشان می‌دهند که مشکلات زندگی مهاجران در شهرهای هرسین و کرمانشاه به همراه سیاست‌های دولت ...
بیشتر
این مقاله به بررسی وضعیت خانه و قلمرو در میان مهاجران کاکاوندی در دهه‌های 1370، 1380 و 1390 می‌پردازد. رویکرد نظری مبتنی بر آراء دورشمیت دربارة خانه در فضای جهانی است. روش پژوهش مردم‌نگاری و فنون گردآوری مشاهده، مصاحبه و تجربه زیسته هستند. یافتهها نشان می‌دهند که مشکلات زندگی مهاجران در شهرهای هرسین و کرمانشاه به همراه سیاست‌های دولت که در راستای عمران روستایی بود سببساز دو پویش شد. نخست، بازگشت به روستا بود که تغییراتی مانند «بوروکراتیزه شدن زندگی روزمره روستایی»، «کارکرد زدایی از خانه روستایی» و «شهری شدن روستا» را به همراه داشت. دوم، مهاجرت به استان تهران و البرز بود. این مهاجران در مناطقی ساکن شدند که فضاهای شهری مناسب برای تحقق امر اجتماعی نداشتند. دوری از جماعت و تک افتادگی در مقصد جدید، قلمرو خانه را برای آنان به درب آپارتمان فروکاست. سرانجام، کاکاوندها برای تحقق امر اجتماعی از مناسک سوگ و شبکه‌های اجتماعی به دلیل سیالیت و فضامندیِ آنها کمک گرفتند. آنان خانه خویش را در فضای اجتماعی مبسوط تعریف کردند. افرادی که در عالم واقع ارتباط خویش با پیشگاه کاکاوند را از دست دادند بهمرور با فرسایش هویت روبرو گشتند.
حسین سلیمی
چکیده
چکیده نظریۀ وابستگی از جمله نظریاتی است که طی دو دهه تأثیری شگرف بر اندیشه‌های اجتماعی و سیاسی و نظریه‌های توسعه و نیز نگرش‌های جامعه‌شناختی در نیمۀ دوم قرن بیستم گذارده. نه فقط صاحبنظران بلکه اهل سیاست و مدیران نیز در بسیاری از کشورهای در حال توسعه تحت تأثیر نظریۀ وابستگی قرار گرفته بودند و ضمن آن که علت اصلی توسعه‌نیافتگی ...
بیشتر
چکیده نظریۀ وابستگی از جمله نظریاتی است که طی دو دهه تأثیری شگرف بر اندیشه‌های اجتماعی و سیاسی و نظریه‌های توسعه و نیز نگرش‌های جامعه‌شناختی در نیمۀ دوم قرن بیستم گذارده. نه فقط صاحبنظران بلکه اهل سیاست و مدیران نیز در بسیاری از کشورهای در حال توسعه تحت تأثیر نظریۀ وابستگی قرار گرفته بودند و ضمن آن که علت اصلی توسعه‌نیافتگی را به خارج از مرزهای کشورهای عقب‌مانده نسبت می‌دادند، راه رشد و پیشرفت را قطع رابطه و گسستن از جهان سرمایه‌داری می‌دانستند. در این نوشتار قصد ما این است که نشان دهیم که نظریۀ وابستگی خصلتی تاریخی داشته است و در شرایط تاریخی خاصی متولد شده و در آن زمان توان توضیح بسیاری از تحولات واقعی را داشته است. اما با تحول شرایط تاریخی و جهانی، مبانی نظریۀ وابستگی نیز دگرگون شد و هم مارکسیست‌ها و هم غیرمارکسیست‌هایی که به این نظریه گرایش داشتند، اصول تفکر خود را دگرگون ساختند تا جایی که به تدریج نظریه و اصطلاح وابستگی را کنار گذارده و مفاهیم دیگری را برای تبیین تحولات نوین جهان از دهۀ 1900 به بعد مطرح کردند. تغییرات آشکار و پنهان در نظریات بنیادگذاران تئوری وابستگی به اندازه‌ای است که میتوان از پایان این نظریه و پیوستن آن به تاریخ نظریات موجود در عرصۀ جامعه‌شناسی توسعه سخن گفت.
جمعیت شناسی
لطیف پرتوی؛ محمد شایان مهر
چکیده
سالمندان از گروه‌های با سطح آسیب‌پذیری بالا در بحران‌ها بوده و جنسیت هم یک عامل مؤثر در ارتباط با این آسیب‌پذیری در بحران‌ها محسوب میشود. پژوهش حاضر باهدف کشف و بررسی تفاوت جنسیتی تجارب زیسته سالمندان جوان در دوران همه‌گیری کووید-19 صورت گرفت. با استفاده از روش کیفی، 13 نفر (7 مرد و 6 زن) از سالمندان جوان (74-60 ساله) شهر مهاباد با بهره‌گیری ...
بیشتر
سالمندان از گروه‌های با سطح آسیب‌پذیری بالا در بحران‌ها بوده و جنسیت هم یک عامل مؤثر در ارتباط با این آسیب‌پذیری در بحران‌ها محسوب میشود. پژوهش حاضر باهدف کشف و بررسی تفاوت جنسیتی تجارب زیسته سالمندان جوان در دوران همه‌گیری کووید-19 صورت گرفت. با استفاده از روش کیفی، 13 نفر (7 مرد و 6 زن) از سالمندان جوان (74-60 ساله) شهر مهاباد با بهره‌گیری از نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و به مصاحبه عمیق نیمه‌ساختاریافته پاسخ دادند. سپس مصاحبه‌ها با استفاده از روش کلایزی تحلیل شدند. یافتههای پژوهش در دو مضمون اصلی شامل «خانه‌ی متحول‌شده و قوای جسمی و روحی تحلیل‌یافته» برای زنان و مضمون اصلی «فاصله اجتماعی و بازنشستگی مختل‌شده» برای مردان دسته‌بندی شدند. بر اساس یافتههای پژوهش میتوان نتیجه‌گیری کرد که در این دوران زنان سالمند جوان در محیط خانه با فشارهای جسمانی و روحی مضاعف و مردان نیز با فاصله گرفتن از محیط بیرون با افزایش فشارهای روحی مواجه بودهاند؛ بنابراین پیشنهاد میشود که در سیاست‌گذاری‌ها برای آمادگی و مقابله با بحران‌های مشابه آینده ضمن درک جایگاه متفاوت زنان و مردان سالمند جوان، به‌ویژه وضعیت زنان، بهتر است در کنار حمایت‌های رسمی به نقش اعضای خانواده و حمایت‌های اجتماعی آنها توجه بیشتری شود.
امید قادرذراده؛ هیرش قادذزاده
چکیده
چکیدهبه باور بسیاری از صاحبنظران، دوره نوجوانی مرحله حساس شکل‌گیری هویت است. نوجوانان در این دوره سنی پایه و اساس تعهد تعمیم‌یافته و احساس تعلق عاطفی به جامعه خود را کسب میکنند. تحقیق حاضر با بهره‌گیری از ادبیات نظری و تجربی مرتبط به بررسی تجربی نقش و تأثیر عوامل فرهنگی – اجتماعی در پیش‌بینی هویت ملی نوجوانان پرداخته است. این ...
بیشتر
چکیدهبه باور بسیاری از صاحبنظران، دوره نوجوانی مرحله حساس شکل‌گیری هویت است. نوجوانان در این دوره سنی پایه و اساس تعهد تعمیم‌یافته و احساس تعلق عاطفی به جامعه خود را کسب میکنند. تحقیق حاضر با بهره‌گیری از ادبیات نظری و تجربی مرتبط به بررسی تجربی نقش و تأثیر عوامل فرهنگی – اجتماعی در پیش‌بینی هویت ملی نوجوانان پرداخته است. این تحقیق از نوع پیمایشی است که در طی آن با 480 نفر از نوجوانان 15-18سالۀ شهر بانه مصاحبه بعمل آمده است. یافتهها نشان میدهد که میانگین هویت ملی در میان نوجوانان معادل 77 درصد بود که بر مبنای یک مقیاس از صفر تا 100 بالا ارزیابی میشود. در میان ابعاد سه‌گانه هویت ملی، بُعد جذب درون گروهی جایگاه محوری و اولیه‌ای داشته و ابعاد اشتراک درون گروهی و تعهد به گروه در مراتب بعدی اهمیت جای دارند. تحلیل رگرسیونی چند متغیره نشان میدهد که هویت ملی نوجوانان به ترتیب شدت رابطه با متغیرهای هویت دینی، جهت‌گیری ملی همسالان، جهت‌گیری ملی والدین، مصرف رسانه‌های داخلی، مصرف رسانه‌های خارجی، پایگاه اقتصادی- اجتماعی و جنسیت مرتبط است. متغیرهای یاد شده در مجموع 60 درصد از تغییرات هویت ملی نوجوانان را تبیین میکنند. واژه‌های کلیدی: هویت ملی، رسانه‌های جمعی، پایگاه اقتصای- اجتماعی، جهت‌گیری ملی والدین و همسالان، هویت دینی، بانه
فرهاد شایگان فرد
چکیده
چکیده: هدف این مقاله توصیف و تحلیل فرهنگ سیاسی احزاب و سازمانهای سیاسی توسعه گرای ایران بر مبنای چارچوبی نظری است که در آن ابعاد موضوع با اهمیت متفاوتی ترکیب شده‌اند. در این چارچوب نظری تلاش شده تا به 16 گزینه طراحی شده، که بگونه‌ای هدفمند در جهت کشف فرهنگ سیاسی گروه‌های هدف، مشتمل بر چهار حزب و سازمان سیاسی پاسخ داده شود. بدین منظور ...
بیشتر
چکیده: هدف این مقاله توصیف و تحلیل فرهنگ سیاسی احزاب و سازمانهای سیاسی توسعه گرای ایران بر مبنای چارچوبی نظری است که در آن ابعاد موضوع با اهمیت متفاوتی ترکیب شده‌اند. در این چارچوب نظری تلاش شده تا به 16 گزینه طراحی شده، که بگونه‌ای هدفمند در جهت کشف فرهنگ سیاسی گروه‌های هدف، مشتمل بر چهار حزب و سازمان سیاسی پاسخ داده شود. بدین منظور میزان حجم نمونه در دو گروه طبقه بندی شده است؛ گروه اول نمونهای مشتمل بر 385 سرمقاله مطبوعات وابسته به ارگانهای حزبی است، گروه دوم بر مبنای مصاحبه با 14 نفر از فعالان حزبی می‌باشد، که در دو حجم نمونه یاد شده، دادهها با استفاده از روش تحلیل محتوا و روش کیفی تحلیل شده‌اند. نتایج نیز در بردارنده؛ شناخت فرهنگ سیاسی گروه‌های هدف و مقایسه آنها با یکدیگر، تعیین میزان و نوع همبستگی کارکردی فرهنگ سیاسی میان گروه‌های هدف در ارتباط با یکدیگر و شناخت نوع آسیب پذیری آنها است.
هاشم داداش پور
چکیده
تحقیق حاضر از نوع کاربردی با رویکرد تحلیلی- تطبیقی است و هدف اصلی آن، بررسی نابرابری‌های فضایی و تحلیل روند توسعه‌یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان غربی در طی دورههای زمانی 1365 تا 1385 می‌باشد. در این تحقیق پیرو مطالعات جهانی از 5 شاخص جمعیتی، بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی و آموزشی برای سنجش میزان توسعه‌یافتگی شهرستانهای استان استفاده ...
بیشتر
تحقیق حاضر از نوع کاربردی با رویکرد تحلیلی- تطبیقی است و هدف اصلی آن، بررسی نابرابری‌های فضایی و تحلیل روند توسعه‌یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان غربی در طی دورههای زمانی 1365 تا 1385 می‌باشد. در این تحقیق پیرو مطالعات جهانی از 5 شاخص جمعیتی، بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی و آموزشی برای سنجش میزان توسعه‌یافتگی شهرستانهای استان استفاده شد. گستره مکانی تحقیق، کلیه شهرستانهای استان آذربایجان غربی با قلمرو اداری- سیاسی طی دورههای زمانی 1365، 1375 و 1385 می‌باشد. در این تحقیق به منظور آزمون فرضیه‌ها، از تکنیک‌های آماری تاکسونومی عددی، ضریب ویلیامسون و رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج تحقیق نشان میدهد که:
1- در طی دورههای زمانی 1365 تا 1385 از میزان توسعه‌یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان غربی کاسته شده و بر تعداد شهرستانهای محروم این استان افزوده شده است؛
2- توزیع شاخص‌های زیرساختی توسعه در استان تحت تأثیر مدل مرکز - پیرامون بوده، به طوری که شهرستان ارومیه (مرکز استان) در طی دورههای زمانی مورد مطالعه تحقیق، از برخوردارترین شهرستانهای استان شناخت شد؛
3- عدم توزیع مناسب شاخص‌های آموزشی و بهداشتی از دلایل اصلی ایجاد نابرابری‌های فضایی در استان آذربایجان غربی می‌باشد.
امید قادرزاده؛ عباس شفیعی نیا
چکیده
در رویکردهای نظری معاصر، در چارچوب موضوع ساختار اجتماعی آموزش بر نقش آموزش به طور عام و آموزش عالی به طور خاص، بر تقویت کنشهای ارتباطی عام، تقویت مسئولیت پذیری اجتماعی، همبستگی اجتماعی، تولید سرمایه اجتماعی جدید و به تبع آن تلطیف خاص گرایی‌های فرهنگی و اجتماعی تأکید شده است. حال این که در واقعیت امر خاص گرایی‌های فرهنگی و قومی ...
بیشتر
در رویکردهای نظری معاصر، در چارچوب موضوع ساختار اجتماعی آموزش بر نقش آموزش به طور عام و آموزش عالی به طور خاص، بر تقویت کنشهای ارتباطی عام، تقویت مسئولیت پذیری اجتماعی، همبستگی اجتماعی، تولید سرمایه اجتماعی جدید و به تبع آن تلطیف خاص گرایی‌های فرهنگی و اجتماعی تأکید شده است. حال این که در واقعیت امر خاص گرایی‌های فرهنگی و قومی در دانشگاهها چه وضعیتی پیدا کرده است و تا چه اندازه ساختار اجتماعی آموزش در تعدیل قومگرایی مؤثر بوده است، قابل تعمق است. به همین دلیل این پژوهش با هدف بررسی وضعیت قومگرایی در دانشگاههای شهر سنندج و به عنوان پژوهشی پیمایشی انجام شد. جامعۀ آماری شامل تمام دانشجویان دانشگاههای کُردستان، پیام نور و آزاد اسلامی شهر سنندج در سال تحصیلی 91-90 بود که 600 نفر از جامعۀ یادشده بر پایۀ روش برآورد نمونه کوکران و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفیِ طبقهای انتخاب شد. به منظور جمع آوری دادهها از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل دادهها حاکی از آن است که میانگین قومگرایی (نمونه کل) معادل 15/54 است که بر مبنای یک مقیاس صفر تا 100 متوسط ارزیابی میشود. بر مبنای نتایج تحقیق، متغیرهای سابقۀ دانشجویی، یادگیری تعاملی، تعاملات اجتماعی و روابط انجمنی اثرات مؤثر و کاهش‌دهنده ای بر قومگرایی داشته و در مجموع 40 درصد تغییرات قومگرایی دانشجویان را تبیین میکنند. در بخش پایانی مقاله، دلالتهای یافتهها و نتایج تحقیق در زمینۀ مدیریت مسالمت آمیز تغییرات فرهنگی در محیط دانشگاه مورد بحث قرار گرفته است
