2024-03-28T15:53:34Z
https://qjss.atu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1096
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
از تبیین تاضد تبیین: چالشها و تحول مفهوم بندی یک انقلاب
احمد
گل محمدی
انقلاب اسلامی ایران نه تنها در مکان و زمانی شکل گرفت که چندان انتظار نمیرفت، بلکه تفاوت های عمدهای هم با دیگر انقلاب ها، به ویژه انقلاب های جهان سومی داشت. پیچیدگیهای ناشی از همین غیرمنتظره بودن و تمایز نسبی باعث نوعی باز اندیشی و اصلاح در مفهوم بندی و نظریه پردازی انقلاب شد. در این نوشتار میکوشیم نشان دهیم که این بازاندیشی و اصلاح چگونه در انقلاب اسلامی پژوهی نمود یافته است. به عبارت دیگر، نشان میدهیم که در طول نزدیک به سه دههتلاش برای درک انقلاب اسلامی ایران، چگونه جایگاه مسلط در انقلاب اسلامی پژوهی به ترتیب میان تبیینهای ساختاری، تبیینهای سازمانی و تبیینهای فرهنگی گفتمانی دست به دست شده است.
انقلاب اسلامی
نظریه های انقلاب
تبیینهای ساختاری
تبیین های فرهنگی
تحول در نظریه پردازی انقلاب
2009
02
19
1
12
https://qjss.atu.ac.ir/article_5357_de19ef6c1d95052c38197773016f4976.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
بررسی تبیین های انقلاب اسلامی ایران: تحلیلی انتقادی بر برخی تبیین های انقلاب اسلامی
عباس
کشاورز شکری
زاهد
غفاری
محسن
خلیلی
در این مقاله به بررسی و نقد برخی ازتبیین های انقلاب اسلامی پرداخته شده است،که شامل نظریه های جامعه توده وار، نظا منوین جهانی، نوسازی شتابان، توسعه ناموزون، ساخت قدرت شخصی دولت، ضعف دستگاه سرکوب شاه، آسیب پذیری دولت رانتی، گفتمان و نظریه عرفانی می باشد. شیوه کار بدین صورت است که ابتدا به بررسی سوال ها و فرضیه های اصلی و فرعی مطرح شدهدراینآثار،پرداخته شده وسپس چارچوب نظری آنها مورد بررسی به طورخلاصه آورده شده است و نهایتا نشان داده شده که چگونه با استفاده ازاین نظریه ها انقلاب اسلامی تبیین شده است.
انقلاب اسلامی
نظریه
جامعه توده وار
نظام نوین جهانی
نوسازی شتابان
توسعه ناموزون
ساخت قدرت
دستگاه سرکوب
دولت رانتی
نوسازی گفتمان
2009
02
19
13
37
https://qjss.atu.ac.ir/article_5358_74ce96c97e904b78df98cb89a34fbed8.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
بررسی تطبیقی خرده گفتمان های سیاسی اسلامگرا در ایران قبل ازانقلاب اسلامی و تاثیر آنها بر شکل گیری نظام سیاسی بعد از انقلاب
یحیی
فوزی
این مقاله تلاش می کند تا ضمن اشاره به گفتمان اسلام سیاسی به عنوان یکی از گفتمانهای مهم تاریخ معاصر ایران به بررسی تطبیقی خرده گفتمانهای سیاسی مهم این گفتمان در قبل از انقلاب بپردازد و به این سوال پاسخ دهد که اشتراکات و افتراقات فکری این خرده گفتمانها چه بود؛ و اصولاً نظام سیاسی بعد از انقلاب تا چه اندازه تحت تاثیر مشترکات این خرده گفتمان ها بوده است؟فرضیه این پژوهش آن است که نظام سیاسی بعد از انقلاب، مولود طبیعی بود که از درون مباحث خرده گفتمان های سیاسی اسلامی موجود بیرون آماده و در واقع برآیند مبانی مشترک آن ها محسوب میشود.
گفتمان هایسیاسیدرایران
انقلاب اسلامی
امام خمینی
شریعتی
بازرگان
2009
02
19
39
87
https://qjss.atu.ac.ir/article_5359_a33cebfd5671b2a6040b2dc408c48ccf.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
بررسی ویژگی های مشارکت کنندگان در انقلاب اسلامی ایران
فریبا
شایگان
بررسی ویژگی های مشارکت کنندگان در انقلاب اسلامی ایران با هدف شناخت بیشتر مشارکت کنندگان در انقلاب و تطبیق آن با نظریه های موجود، در قالب تحقیق صورت گرفت که مقاله حاضر حاصل آن است. در این تحقیق با بهره گیری از نظریه های مارکس، هانتیگتون، گر، دیویس، بریتون و نیز بررسی نظرات مربوط به انقلاب اسلامی ایران (آبراهامیان، کاسی، فوکو، محمدی و امام خمینی) پنج فرضیه تدوین و به روش پیمایشی با ۵۰۰ نمونه از افراد ۶۵ سال به بالا که به روش سهمیه ای انتخاب شده بودند مورد آزمون قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که 68 درصد از پاسخگویانی که در جریان فعالیت های انقلابی مشارکت بالا داشته اند از طایفه متوسط بوده اند. همچنین همبستگی بسیار بالایی بین میزان مذهبی بودن پاسخگویان و مشارکت آنهادر انقلاب وجود داشته است. گروه سنی ۳۵سال به بالا بیشتر از سایر گروه های سنی در انقلاب مشارکت داشته اند و هرچه به زمان پیروزی انقلاب نزدیک تر شده ایم، مشارکت مردم در انقلاب بیشتر شده است. این تحقیق نشان داد که حمایت از انقلاب بیشتر از مشارکت در انقلاب بوده است.
انقلاب
انقلاب اسلامی ایران
مشارکت در انقلاب
حمایت از انقلاب
طایفه اجتماعی مشارکت کنندگان در انقلاب
2009
02
19
89
115
https://qjss.atu.ac.ir/article_5360_7d28740a001d6b2a53c8ef237863f331.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
علل تداوم رژیم سیاسی جمهوری اسلامی ایران
علی محمد
حاضری
ابراهیم
صالح آبادی
رژیم های برآمده از انقلاب ها با دو الگوی تداوم و عدم تداوم رو به رو هستند. در انقلاب اسلامی ایران، جمهوری اسلامی به عنوان دولت-ملت در صحنه بین المللی توانست در مقابل بحران های سیاسی خود را حفظ کند و به مدت سی سال تداوم داشته باشد. مساله اصلی مقاله بر این امر تاکید دارد که چه عواملی موجب تداوم سیاسی رژیم جمهوری اسلامی شد. در پاسخ به این مساله، ابتدا ادبیات نظری مورد کنکاش قرار میگیرد و سپس بر اساس روشهای موردی و تاریخی تلاش می شود تا پاسخ شایسته به این مساله ارائه گردد. نتایج بررسی تجربی و آزمون فرضیه ها نشان داد که: ا- امام خمینی در کشمکش های بین گروهی و درون گروهی از موقعیت بلامنازع در جریانی های بعد از انقلاب برخوردار بود. گروه ها برای تحقق اهداف خویش تلاش می کردند خود را با رهبر تطبیق دهند. رهبر از طریق دولت سازی، حل بحران ها و تدوین قوانین خاص توانست در تداوم رژیم نقش به سزایی داشته باشد. ۲- در انقلاب اسلامی، حزب جمهوری اسلامی قوی تر از سایر نیروهای اجتماعی و احزاب بود. حزب جمهوری اسلامی توانست نهادهای دولتی را در اختیار خویش گیرد، قواعد سیاسی جدید را بنا نهد و نیروهای مخالف را حذف کند. فعالیت حزب جمهوری اسلامی تا حدودی همسو با رهبر انقلاب بود و از این طریق در تداوم رژیم نقش به سزایی داشت.
تداوم رژیم انقلابی
رهبر کاریزما
حزب جمهوری اسلامی
جمهوری اسلامی ایران
2009
02
19
117
151
https://qjss.atu.ac.ir/article_5361_f9f2f6448f8a3757184541e2bf9f3be2.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
ارزشهای مندرج در مطبوعات: مقایسه انقلاب مشروطیت وانقلاب اسلامی
مهدی
محسنیان راد
مقاله با تکیه بر آن که در هر دور انقلاب مشروطیت و اسلامی، کاهش قدرت مرکزی منتهی به رشد فزاینده تعداد روزنامه ها شده است از طریق تحلیل محتوای سرمقاله نخستین شماره روزنامه های تازه انتشار در دو مقطع 891 روزه از انقلاب مشروطیت و 614 روزه از انقلاب اسلامی و با تکیه بر تعبیری از مفهوم ارزش که از نمونه تعاریف منعکس در منابع 1946 تا 2008 استخراج شده جستجو گر تفاوت ها و شباهت های دو انقلاب شد. نتایج نشان داد که در هر دو انقلاب پیرامون این امر که چه چیزی بد و نامطلوب است،توافق بیشتری ازچه چیزی خوب و مطلوب است وجود داشته با این تفاوت که تعدد و تنوع ارزش های منفی در انقلاب اسلامی به مراتب بیش از انقلاب مشروطیت بوده است. به عبارت دیگر، در انقلاب اسلامی، بیش از انقلاب مشروطیت به ارزش های منفی توجه شده و انقلاب اسلامی بیشتر از انقلاب مشروطیت متمرکز بر بیان نخواسته ها بوده تا خواسته ها.در انقلاب اسلامی، همه گروه ها در نگاه منفی به شاه و نظام سلطنتی توافقی داشتند؛ حال ان که در مشروطیت، نگاه منفی نسبت به سلسله قاجار متمرکز بود، نه نظام سلطنتی آن چنان که شاه باستان و شکوه و عظمت گذشته آنان برای ملت تحقیر شده آن روزگار ایران، ارجمند بود.
ارزش ها
انقلاب اسلامی
انقلاب مشروطیت
مطبوعات
2009
02
19
153
187
https://qjss.atu.ac.ir/article_5362_3e2df61a62e5a9c744a64f735cbc912f.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
عوامل مؤثر در تأثیرات فراملی انقلاب اسلامی ایران؛ چارچوب مفهومی
ابراهیم
برزگر
ادبیات علمی که در باب انقلاب ها به سه دسته تقسیم می شوند که دسته اول به علل شناسی وقوع، دسته دوم به فرایند شناسی آغاز تا پیروزی و دسته سوم به پیامد شناسی داخلی و خارجی انقلاب ها می پردازند. مقاله حاضر در دسته سوم و حول محور تاثیرات بین المللی انقلاب اسلامی قرار می گیرد. تاثیر گذاری انقلاب اسلامی بر جهان اسلام، واقعیتی است که از سوی صاحبنظران ، نویسندگان، روشنفکران و حتی سیاستمداران مخالف، مورد تایید قرار گرفته است. در این مقاله کوشش شده است تا یک چارچوب برای توضیح آن استخراج شود و بر این مبنا چهار سبد برای جمع آوری حجم انبوه و عظیم داده ها در 51 کشور مسلمان نشین خاورمیانه و اقلیت های مسلمان در سایر کشورها و سازماندهی تئوریک اطلاعات در باب تاثیرگذاری انقلاب اسلامی و" رفع کمبود تئوریک در درس بازتاب انقلاب اسلامی ایران " طراحیشده است. طبق یافته ها، این چارچوب، - چهار محور دارد، شامل نگرش جامعه ایران، نگرش و رفتار دولت و رهبران ایران ؛ نگرش و رفتار جامعه موردی، نگرش و رفتار دولت موردی. البته این نگرش ها و رفتارها با یکدیگر تعامل داشته و در زمان های متفاوت، دگرگون شده است. هر یک از این محورهای چهارگانه نیز دارای محورهای فرعی است. بر این اساس محقق میتواند اولا تصویری کلی از تاثیرات به دست آورد. ثانیا می تواند محورهای کلان سازماندهی اطلاعات خود را شناسایی کند و ثالثا سوالات و محورهای قابل بررسی در هر فاز تحقیق را برجسته کند و رابعا می تواند این چارچوب منعطف را به مثابه الگویی جهت اعمال روش مقایسه ای بین کشورهای پنج گانه به کار گیرد.
تاثیرات منطق های انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای مسلمان نشین
روابط خارجی ایران و کشورهای اسلامی
2009
02
19
189
222
https://qjss.atu.ac.ir/article_5363_56a9b3d9c8d12844ef5f39cc1b054056.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
انقلاب اسلامی و انقلاب در نظریه ها
محمد حسین
پناهی
بعضی انقلابات، آثار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زیادی در کشوری که در آن واقع شدهاند و در منطقه مربوطه و حتی در سطح جهان می گذارند. انقلاب اسلامی به عنوان انقلابی شگفت انگیر و بزرگ، آثار زیادی در سطح داخلی و منطقه ای و جهانی داشته است. یکی از نتایج جهانی انقلاب اسلامی، آثار علمی آن در رشته های علوم سیاسی و اجتماعی، خاصه در نظریه پردازی های انقلاب است. در این مقاله، اثر انقلاباسلامی در نظریههای انقلاب، در سه حوزه مربوط به علل وقوع انقلابات، فرایند جنبش انقلابی و پیامدهای انقلاب، مورد بررسی قرار گرفته است. از آن جا که این موضوع در حوزه مباحث جامعه شناسی علم قرار میگیرد، با استفاده از نظریه انقلابات علمی توماس کوهن فرضیه کلی زیر مطرح گردید: وقوع انقلاب اسلامی ایران دگرگونی قابلتوجهی در نظریه های جامعه شناسی انقلاب ایجاد کرده است. این فرضیه با توجه بهحوزه های مورد بررسی، به سه فرضیه اصلی و فرضیههای فرعی تر تفکیک شده و مورد بررسی قرار گرفت. روش این تحقیق، تحلیل محتوای کیفی یا مضمونی 57 مقاله انگلیسی چاپ شده درمجلات علمی بین المللی پیرامون انقلاب اسلامی ایران بوده است. این پژوهش نشان داد که انقلاب اسلامی ایران، اثر غی رقابل انکاری د رنظریه ها و نظریه پردازی انقلاب در هر سه حوزه علل وقوع، فرایند و پیامدهای انقلاب گذاشته است.
انقلاب اسلامی
انقلاب
نظریه
آثار سیاسی
2009
02
19
223
262
https://qjss.atu.ac.ir/article_5364_27875233465aafa81ac20a679fd98a0b.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
انقلاب اسلامی ورانت سیاسی
فرهاد
درویشی
مفهوم و پدیده رانت عموماً به عنوان یک موضوع اقتصادی، مورد توجه اقتصاددانان قرار دارد و حداکثر در ادبیات مربوط به اقتصاد سیاسی است که به بررسی تاثیر آن بر رابطه متقابل دولت و جامعه و اثرات مخرب آن بر اقتصاد داخلی و استقلال دولت از جامعه پرداخته می شود. اما هدف اصلی مقاله حاضر، ارائه تعریفی از مفهوم ترکیبی فرانت سیاسی» و بررسی تاثیرات آن بر آرمان های انقلاب اسلامی است. در واقع مساله اساسی این است که «انقلاب اسلامی از طریق اتخاذ چه ساز و کارهایی قادر خواهد بود تاثیرات مخرب رانت سیاسی» در عرصه سیاست کشور را کمرنگ ساخته و به تحقق آرمان های اصلی خود کمک نماید؟نگارنده با پذیرش این مفروضات که اولا پدیده رانت سیاسی در کنار سایر عوامل ، یکی از پارامترهای اصلی ناکامی نهضت های اصلاح طلبانه یکصد ساله گذشته ایران همچون نهضت مشروطیت و نهضت ملی شدن نفت بوده است و ثانیا درصورت عدم چاره اندیشی در باره آن، این پدیده می تواند یکی از عوامل موثر د رناکامی انقلاب اسلامی در دست یابی به آرمان هایش محسوب شود، معتقد به این فرضیه است که در صورت پیش بینی یک رشته تمهیدات ضروری دراز مدت و کوتاه مدت در عرصه های نظام ارزشی حاکم، فرهنگ سیاسی و ساختارهای سیاسی- حقوقی کشور، می توان تا حدودی پدیده شمومرانتسیاسیراازعرصهسیاسیکشورزدوده،یا کم اثر ساخته و از این طریق، به تحقق آرمان های انقلاب اسلامی یاری رساند.روش تحقیق در این مقاله، تحلیلی - تبیینی و از طریق بررسی روند ها بوده و با تکیه بر مواضع اعلامی رهبر و بنیان گذار انقلاب اسلامی و همچنین عملکرد سی ساله جمهوری اسلامی، کوشش می شود تا ضمن بررسی وجود یا فقدان پدیده ای به نام رانت سیاسی در جامعه ایران، به ارائه راه کارهایی برای مقابله با آن پرداخته شود.
انقلاب اسلامی
رانت
رانت سیاسی
آرمان ها و ارزش ها
آسیب پذیری
2009
02
19
263
325
https://qjss.atu.ac.ir/article_5365_1cf83861594e0ecb9bb403debb9d941e.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
گونه شناسی رویکردهای تغییر: رجحان رویکرد اصلاحی در ایران
حمیدرضا
جلایی پور
برای جامعه شناسان و علاقه مندان به مطالعه عمیق جامعه سیاسی ایران،آگاهی ازسنخ هایی که رویکردهای تغییر» را در میان نیروهای اجتماعی- سیاسی معرفی می کنند، امری ضروری است. از این رو مقاله حاضر دو پرسش محوری را مورد کنکاش قرار داده است، اول، حاملان تغییر در جوامع معاصر، چند نوع رویکرد تغییر را تجربه کرده اند وویژگی های آنها کلام است؛ دوم، از دریچه رویکردهای انقلابی و اصلاحی، چه ارزیابی از تجریه دهه اخیر ایران میتوان ارائه داد. این مطالعه برای احصا و مشخص کردن ویژگیهای رویکردهای تغییر از روش نسخ سازی استفاده کرده و برای ارزیابی تجربه تغییرات در جامعه ایران، از مصاحبه عمیق نیز سود جسته است. در بخش اول این جستار، خواننده گرامی به جای آشنایی اجمالی با سه رویکرد معمولا رایج تغییر با فهرستی دقیق تر یعنی با دوازده گونه رویکرد تغییر آشنا می شود. در بخش دوم با ارائه دلایل جامعه شناختی، از این ارزیابی دفاع می شود . در بخش دوم با ارائه دلایل جامعه شناختی از این ارزیابی دفاع میشود که چرا اتخاذ رویکرد اصلاحی، رویکردی واقع بینانه برای ایجاد تغییرات در ابعاد نامطلوب -جامعه ایران است.
رویکرد های انقلابی
رویکرد های اصلاحی
رویکرد های محافظه کاری
2009
02
19
327
362
https://qjss.atu.ac.ir/article_5366_fd29365ccb9ade739b2d14a8f2ebda4e.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
بورس رهبران فولبرایت و نخبگان حاکم در دهه آخر دوران پهلوی
حسام الدین
آشنا
این مقاله بر آن است تا با بهرهگیری از اسناد بر جای مانده از کمیسیون مبادلات فرهنگی و آموزشی ایران و آمریکا (برنامه فولبرایت ۱۳۲۶۸-۱۳۵۷) پاسخ این سوال را مورد بررسی قرار دهد که "سیاست های گزینشی، آموزشی و پرورشی در برنامه رهبران کمیسیون فولبرایت چه نقشی در تربیت نسل جدیدی از نخبگان حاکم ایرانی و دل بسته به آمریکا داشته است؟"بررسی و تحلیل اسناد دست اول نشان میدهد که برنامه فولبرایت کاملا با سیاست خارجی آمریکا در ایران برای پیشبرد پروژه "نوسازی از بالا و آمریکا محور" و اهداف روانی دیلماسی این کشور پیوند خورده بود. حاصل فعالیت سی ساله این کمیسیون، ظهور موج آمریکا گرایی در دهه آخر سلطنت پهلوی بود که در میان نخبگان مسلط در محیطهایدانشگاهی و تخصصی و رهبران دولتی و مدیران عالی بروز داشت.
دیپلماسی عمومی آمریکا
روابط آمریکا و ایران
برنامه فولبرایت
2009
02
19
363
419
https://qjss.atu.ac.ir/article_5367_1c66674a780ebe71ff6c346a26d5731b.pdf
فصلنامه علوم اجتماعی
علوم اجتماعی
1735-1162
1735-1162
1387
15
42.43
درآمدی روش شناسانه بر تحلیل بولی فوران از انقلاب ایران
محمدرضا
طالبان
تکنیک تحلیل کیفی تطبیقی» که مبتنی بر «جبر بولی» یا بسط بولی منطق مقایسه اسمی استرارت میل است،روششناسی ضمنی و تلویحی تحقیقات تطبیقی – تاریخی است. بااستفاده از این تکنیک تحلیل گران می توانند به وارسی ترکیب های متفاوت از تبیین کننده ها، به مثابه علل یک نتیجه (معلول) واحد بپردازند. تکنیک جبر بولی در تحلیل تطبیقی-تاریخی نیز ابزاری سودمند برای تحلیل مجموعه داده هایی با N متوسط است. در مقاله حاضر ابتدا، ویژگی های اصلی جبر بولی برای استفاده ار تکنیک تحلیل کیفی تطبیقی درعلوم اجتماعی توصیف شده است. سپس، کاربرد تحلیل بولی یا تکنیک تحلیلکیفی تطبیقی توسط جان فوران در تحلیل تطبیقی انقلاب ایران تشریح شده است. فورال به عنوان مهمترین پژوهشگر تطبیعی انقلاب ایران در سه اثر خویش برای پاسخ به پرسشهای مختلفی از جبر بولی یا تکنیک تحلیل کیفی تطبیقی استفاده نموده است که در این مقاله تلاش گردیده نتایج هر سه مطالعه وی از حیث روششناسی بولی، موردکنکاش و وارسی تفصیلی قرار گیرد.
تحلیلی کیفی تطبیقی
تحقیق تطبیقی - تاریخی
جبر بولی
تحلیل بولی
چارلز رگین
انقلاب ایران
جان فوران
2009
02
19
421
453
https://qjss.atu.ac.ir/article_5368_b1a889f41cdb13e5b1dcdae1b5444559.pdf