جمعیت شناسی
رسول صادقی
چکیده
امروزه به‌خاطر ثبات نسبی باروری و مرگ‌ومیر در سطوح پایین، سهم مهاجرت در پویایی جمعیت و تغییرات منطقه‌ای برجسته‌تر شده است. مهاجرت، فرایندی پویا و ناشی از شرایط در حال تغییر اجتماعی است که می‌تواند نه‌تنها بر مهاجران، بلکه بر مناطق مبدأ و مقصد نیز تأثیر بگذارد. افزایش مهاجرت‌ها و جابه‌جایی‌های جمعیتی، به‌ویژه از مناطق مرزی کشور ...
بیشتر
امروزه به‌خاطر ثبات نسبی باروری و مرگ‌ومیر در سطوح پایین، سهم مهاجرت در پویایی جمعیت و تغییرات منطقه‌ای برجسته‌تر شده است. مهاجرت، فرایندی پویا و ناشی از شرایط در حال تغییر اجتماعی است که می‌تواند نه‌تنها بر مهاجران، بلکه بر مناطق مبدأ و مقصد نیز تأثیر بگذارد. افزایش مهاجرت‌ها و جابه‌جایی‌های جمعیتی، به‌ویژه از مناطق مرزی کشور به سمت مرکز و سکونت آن‌ها در پیرامون شهرهای بزرگ، به‌ویژه پایتخت، یکی از مسائل و چالش‌های اجتماعی و جمعیتی کشور به شمار می‌آید. در این راستا، این مقاله با استفاده از تحلیل ثانویه داده‌های فردی و انبوه سرشماری‌های 1390 و 1395 به بررسی الگوها و تعیین‌کننده‌های مهاجرت داخلی در کشور می‌پردازد. نتایج نشان داد که با افزایش میزان شهرنشینی، گذار خالص جمعیت از مناطق روستایی به شهرها کاهش یافته و در مقابل، مهاجرت‌های بین‌شهری افزایش یافته است. تهران به‌عنوان جذاب‌ترین استان کشور برای مهاجرت از سوی اکثر استان‌ها شناخته می‌شود و جذابیت آن به‌ویژه برای استان‌های غربی بیشتر است. همچنین، جریان مهاجرتی خارج‌شده از استان تهران به استان البرز و دو استان شمالی کشور یعنی گیلان و مازندران است که مهاجرت به آن‌ها شیوع بیشتری در میان سالمندان و بازنشستگان دارد. بعلاوه، نتایج نشان داد که تهران و استان‌های اطراف با افزایش جمعیت ناشی از مهاجرت روبرو هستند، در حالی‌که استان‌های غربی و جنوب‌شرقی با سطح پایین توسعه، کاهش جمعیت ناشی از مهاجرت را تجربه می‌کنند. با توجه به نابرابری‌های منطقه‌ای، ساختار سنی جوان و میان‌سال، افزایش سطح تحصیلات، بیکاری بالای جوانان و کمبود فرصت‌های شغلی در بیشتر استان‌ها و شهرستان‌های کشور، انتظار می‌رود روند مهاجرت‌های داخلی، به‌ویژه مهاجرت‌های بین استانی، در سال‌های آینده افزایش یابد.
جمعیت شناسی
رضا نوبخت؛ احمد دراهکی؛ علی قاسمی اردهایی
چکیده
تعمیم میزان باروری کل موردنیاز برای سطح جانشینی برای تمامی کشورها و مناطق به‌ویژه زمانی که مناطق و کشورهای مورد مقایسه به لحاظ سطح توسعه‌یافتگی تفاوت‌های قابل‌توجهی داشته باشند صحیح نیست. مطالعه حاضر با استفاده از روش پرستون و همکاران 2003 و با استفاده از داده‌های ثبتی و سرشماری کشور طی سال‌های 1385 تا 1394 به برآورد میزان باروری کل ...
بیشتر
تعمیم میزان باروری کل موردنیاز برای سطح جانشینی برای تمامی کشورها و مناطق به‌ویژه زمانی که مناطق و کشورهای مورد مقایسه به لحاظ سطح توسعه‌یافتگی تفاوت‌های قابل‌توجهی داشته باشند صحیح نیست. مطالعه حاضر با استفاده از روش پرستون و همکاران 2003 و با استفاده از داده‌های ثبتی و سرشماری کشور طی سال‌های 1385 تا 1394 به برآورد میزان باروری کل موردنیاز برای سطح جانشینی در ایران و استان‌های مختلف آن پرداخته است. نتایج بیانکننده آن است میزان باروری کل موردنیاز برای سطح جانشینی برای سال 1390 و 1394، 1/2 فرزند است. همچنین نتایج بیانگر آن است میزان باروری کل موردنیاز برای سطح جایگزینی در استان‌های مختلف ایران یکسان نیست؛ و این شاخص برای سال 1390 برای استان سیستان و بلوچستان 3/2، برای استان‌های خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری، هرمزگان، کهکیلویه و بویراحمد، آذربایجان شرقی، ایلام، کرمانشاه و کردستان حدود 2/2 و برای سایر استان‌ها حدود 1/2 فرزند برای هر زن محاسبه گردید. توجه به این تفاوتها و اهمیت نسبت جنسی در بدو تولد و همچنین احتمال بقای موالید دختر از تولد تا میانگین سن فرزندآوری ازجمله مباحثی است که در رسیدن به باروری سطح جانشینی در کشور باید موردتوجه قرار گیرد.
جمعیت شناسی
لطیف پرتوی؛ محمد شایان مهر
چکیده
سالمندان از گروه‌های با سطح آسیب‌پذیری بالا در بحران‌ها بوده و جنسیت هم یک عامل مؤثر در ارتباط با این آسیب‌پذیری در بحران‌ها محسوب می‌شود. پژوهش حاضر باهدف کشف و بررسی تفاوت جنسیتی تجارب زیسته سالمندان جوان در دوران همه‌گیری کووید-19 صورت گرفت. با استفاده از روش کیفی، 13 نفر (7 مرد و 6 زن) از سالمندان جوان (74-60 ساله) شهر مهاباد با بهره‌گیری ...
بیشتر
سالمندان از گروه‌های با سطح آسیب‌پذیری بالا در بحران‌ها بوده و جنسیت هم یک عامل مؤثر در ارتباط با این آسیب‌پذیری در بحران‌ها محسوب می‌شود. پژوهش حاضر باهدف کشف و بررسی تفاوت جنسیتی تجارب زیسته سالمندان جوان در دوران همه‌گیری کووید-19 صورت گرفت. با استفاده از روش کیفی، 13 نفر (7 مرد و 6 زن) از سالمندان جوان (74-60 ساله) شهر مهاباد با بهره‌گیری از نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و به مصاحبه عمیق نیمه‌ساختاریافته پاسخ دادند. سپس مصاحبه‌ها با استفاده از روش کلایزی تحلیل شدند. یافته‌های پژوهش در دو مضمون اصلی شامل «خانه‌ی متحول‌شده و قوای جسمی و روحی تحلیل‌یافته» برای زنان و مضمون اصلی «فاصله اجتماعی و بازنشستگی مختل‌شده» برای مردان دسته‌بندی شدند. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان نتیجه‌گیری کرد که در این دوران زنان سالمند جوان در محیط خانه با فشارهای جسمانی و روحی مضاعف و مردان نیز با فاصله گرفتن از محیط بیرون با افزایش فشارهای روحی مواجه بوده‌اند؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود که در سیاست‌گذاری‌ها برای آمادگی و مقابله با بحران‌های مشابه آینده ضمن درک جایگاه متفاوت زنان و مردان سالمند جوان، به‌ویژه وضعیت زنان، بهتر است در کنار حمایت‌های رسمی به نقش اعضای خانواده و حمایت‌های اجتماعی آن‌ها توجه بیشتری شود.
جمعیت شناسی
فرزاد قربانی؛ محمد میرزایی؛ محمد حدادی؛ زینب محمدی زاده
چکیده
در چند دهه گذشته، میانگین سن ازدواج به‌صورت محسوسی افزایش داشته است، به نظر می‌رسد چنین افزایشی خودخواسته نیست و سن واقعی ازدواج مطابق با سن ایدهآل ازدواج افراد نیست و عواملی باعث عدم تطابق این دو شده‌اند؛ بنابراین هدف از مطالعه حاضر بررسی تعیین‌کننده‌های شکاف سن واقعی و سن ایدهآل ازدواج در استان کهگیلویه و بویراحمد است. ...
بیشتر
در چند دهه گذشته، میانگین سن ازدواج به‌صورت محسوسی افزایش داشته است، به نظر می‌رسد چنین افزایشی خودخواسته نیست و سن واقعی ازدواج مطابق با سن ایدهآل ازدواج افراد نیست و عواملی باعث عدم تطابق این دو شده‌اند؛ بنابراین هدف از مطالعه حاضر بررسی تعیین‌کننده‌های شکاف سن واقعی و سن ایدهآل ازدواج در استان کهگیلویه و بویراحمد است. جامعه آماری در این پژوهش، افراد در شرف ازدواج در سطح استان بوده و تعداد نمونه آماری در این پژوهش 400 نفر است که با توجه به نسبت جمعیت شهرستان‌ها انتخاب‌شده‌اند. در این پژوهش، برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده‌شده است. یافته‌ها نشان داد که بیش از 60 درصد زنان و مردان، شکاف سن واقعی و ایدهآل ازدواج را تجربه کرده‌اند. شکاف مذکور برای اکثریت افراد مثبت بوده است به این معنا که درصد افرادی که دیرتر از سن ایده‌آلشان ازدواج‌کرده‌اند بیشتر است. نتایج تحلیل چند متغیره نشان داد که متغیرهای تحصیلات، جهت‌گیری ارزشی و وضعیت اشتغال بر شکاف سن واقعی و ایدهآل ازدواج مردان و متغیرهای تحصیلات، درآمد خانواده، جهت‌گیری ارزشی و وضعیت اشتغال بر شکاف سن واقعی و ایدهآل ازدواج زنان مؤثر است. با توجه به اینکه بیش از نیمی از افراد، سن ایدهآل ازدواجشان کمتر از سن واقعی ازدواجشان بوده، سیاست‌گذاران با مهیاکردن شرایط ساختاری می‌توانند مسأله سن ازدواج را به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی کشور را تا حدودی حل کنند چرا که افراد به لحاظ نگرشی موافق ازدواج در سنین پایین‌تر هستند.
جمعیت شناسی
جواد شجاعی؛ امیر عرفانی
چکیده
از پیامدهای استمرار میزان باروری زیر سطح جایگزین، شیوع خانواده‌های تک‌فرزند است که اطلاعات دقیق علمی درباره میزان شیوع و روند تغییرات آن در ایران موجود نیست. هدف این مقاله برآورد و توصیف دقیق میزان، تحولات و الگوی سنی تک‌فرزندی در ایران بین سال‌های 2000 تا 2016 است. برای این منظور داده‌های دو پیمایش باروری تهران (2009 , 2014), سه پیمایش ملی ...
بیشتر
از پیامدهای استمرار میزان باروری زیر سطح جایگزین، شیوع خانواده‌های تک‌فرزند است که اطلاعات دقیق علمی درباره میزان شیوع و روند تغییرات آن در ایران موجود نیست. هدف این مقاله برآورد و توصیف دقیق میزان، تحولات و الگوی سنی تک‌فرزندی در ایران بین سال‌های 2000 تا 2016 است. برای این منظور داده‌های دو پیمایش باروری تهران (2009 , 2014), سه پیمایش ملی سلامت و جمعیت (2000، 2010 و2015) و داده‌های دو درصد سه سرشماری عمومی نفوس و مسکن (2006، 2011 و 2016) تحلیل ثانویه شدند. درصد خانواده‌های تک‌فرزند بر اساس سن زنان دارای همسر در خانواده و تعداد کل فرزندان زنده محاسبه شد. به‌طوری‌که، تک‌فرزندی «قطعی» به زنان دارای همسر واقع در گروه سنی 40-44 و 45-49 سال دارای یک فرزند و تک‌فرزندی «احتمالی» به زنان دارای همسر زیر 40 سال دارای یک فرزند اطلاق شد. تحلیل داده‌های سرشماری نشان می‌دهد که درصد تک‌فرزندی قطعی در بین زنان دارای همسر 45-49 ساله از 4/4 درصد در سال 2006 به 5/1 در 2011 و 7/8 درصد در 2016 افزایش یافته است. داده پیمایش‌های ملی سلامت و جمعیت و پیمایش‌های باروری تهران نیز روندهای افزایشی مشابهی از تک‌فرزندی را نشان می‌دهند؛ اما روند افزایش میزان تک‌فرزندی در شهر تهران خیلی بیشتر است؛ به‌طوری‌که میزان تک‌فرزندی قطعی در تهران بین 2009 و 2014 بیش از سه برابر (از 3/6 درصد به 11/9 درصد) افزایش یافته است. نتیجه اینکه نه‌تنها «تک‌فرزندی احتمالی» بلکه «تک‌فرزندی قطعی» طی یک دهه گذشته در ایران افزایش یافته است. تشابه روندها و الگوی سنی تک‌فرزندی محاسبه شده از داده‌های مستقل در این پژوهش، بیانگر اعتبار و صحت روند فزاینده میزان‌های تک‌فرزندی در کشور است.
