مسعود زمانی مقدم
چکیده
نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران، نهادی ریشهدار بوده است. البته این نهاد در دورههای مختلف تاریخی شکلها و کارکردهای مختلفی داشته است. اگرچه ازدواج موقت در میان مردم ایران هیچگاه مقبولیت عام پیدا نکرده، اما این نهاد همچنان در جامعه ایران پابرجا مانده است. از اینرو، این مسئلۀ مطرح میشود که چرا ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ...
بیشتر
نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران، نهادی ریشهدار بوده است. البته این نهاد در دورههای مختلف تاریخی شکلها و کارکردهای مختلفی داشته است. اگرچه ازدواج موقت در میان مردم ایران هیچگاه مقبولیت عام پیدا نکرده، اما این نهاد همچنان در جامعه ایران پابرجا مانده است. از اینرو، این مسئلۀ مطرح میشود که چرا ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران به وجود آمده و تداوم پیدا کرده است. در این مقاله، با استفاده از الگوی کارکردگرایی (که از تلفیق نظریههای کارکردگرایی برانیسلاو مالینوفسکی و رابرت کی مرتون به دست آمده است)، نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران موردبررسی قرار گرفته است. یافتههای تحقیق با روش تحلیل تطبیقی- تاریخی بر مبنای نوشتهها و شواهد مکتوب تاریخی به دست آمدهاند و در چهار دوره تاریخی دستهبندی و شرح داده شدهاند. این دورهها عبارتاند از: «ایران باستان»؛ «از صدر اسلام تا صفویه»؛ «از صفویه تا قاجاریه»؛ و «قاجاریه». مطابق با یافتههای پژوهش، به طور کلی، نهاد ازدواج موقت بر اساس فرهنگ مردسالار جامعه به نیازهای فردی مانند نیاز جنسی، تولید مثل، نیاز به امنیت و معیشت و نیازهای اجتماعی مانند حل مسأله وارث، تحکیم روابط اجتماعی و برقراری پیوند اجتماعی، به گونهای مشروع پاسخ میداده است. باوجوداین، این نهاد در هر دوره، کژکارکردها و کارکردهای پنهانی نیز داشته است که این مقاله به توصیف و تبیین آنها به گونهای تطبیقی میپردازد.