فرشاد مومنی؛ اسماعیل عالی زاد؛ وحید میره بیگی
چکیده
سال‌هاست که پژوهشگران، مشکلات توسعه‌ای کشورهای برخوردار از منابع طبیعی همچون نفت را به همین برخورداریِ آن‌ها نسبت می‌دهند. پژوهش‌های پرشمار این حوزه، بیشتر بر نظریه دولت‌رانتیر و بلای‌منابع متکی بوده‌اند. امروزه با پیشرفت پژوهش‌های تجربی و انتقادات نظری، در کاستی‌های نظریاتِ کلاسیکِ این حوزه، کمتر تردیدی وجود دارد و پژوهش‌های ...
بیشتر
سال‌هاست که پژوهشگران، مشکلات توسعه‌ای کشورهای برخوردار از منابع طبیعی همچون نفت را به همین برخورداریِ آن‌ها نسبت می‌دهند. پژوهش‌های پرشمار این حوزه، بیشتر بر نظریه دولت‌رانتیر و بلای‌منابع متکی بوده‌اند. امروزه با پیشرفت پژوهش‌های تجربی و انتقادات نظری، در کاستی‌های نظریاتِ کلاسیکِ این حوزه، کمتر تردیدی وجود دارد و پژوهش‌های متأخر نیز تلاش‌هایی برای تعدیل افراط‌وتفریط‌های نظریات کلاسیک رانتیریسم بوده‌اند که معمولاً دامنه‌ای محدود از پیامدهای مطرح‌شده برای رانتیریسم را بررسی کرده و به شکل یک نظریه‌ی مفصل و منسجم در نیامده‌اند، یا یک ایده‌آل تایپ مناسب از دولت‌رانتیر برای بررسی‌های تاریخی ارائه نکرده‌اند. متن حاضر کوشیده است تا ضمن مرور رویکرد رانتیریسم و مرور برخی از مهم‌ترین پژوهش‌های انجام‌شده که اصلاحاتی در نظریات کلاسیک رانتیریسم انجام داده‌اند و دریچه‌هایی برای بازنگری گشوده‌اند، به معرفی رویکرد نهادگرایانه‌ی داگلاس نورث به عنوان یک چارچوب مفهومی مکمل بپردازد. بدین‌منظور، نقاط قوت و کاستی هر دو رویکردِ نورث و رانتیریسم تحلیل و در راستای تلفیق آن‌ها تلاش شده است. نهایتاً چارچوب مفهومیِ جایگزینی به نام «نظم دسترسی محدود رانتیر» معرفی شده است که اگرچه در هردو رویکرد ریشه دارد اما با افزودن چند نکته تا حدودی از این دو فراتر می‌رود و بینش‌های تازه‌ای برای مطالعه‌ی دولت‌های رانتیر به دست می‌دهد.
جامعه شناسی
وحید شالچی؛ روح الله قاسمی
چکیده
کشور ایران از دهه ۴۰ به بعد عمده درآمد خود را از نفت به دست آورده است. بر خلاف انتظار معقول، سیاست های اتخاذ شده دولت در زمان افزایش درآمدهای نفتی معضلات و مشکلات کشور را نسبت به گذشته بیشتر می‌سازد. در این پژوهش اثر سیاست‌های دولت بر نهادهای اجتماعی اقتصاد و سیاست در دو دوره ۱۳۵۶-۱۳۵۲ و ۱۳۸9-۱۳۸۴ بررسی میشود. پرسش اصلی ما علت اصلی ...
بیشتر
کشور ایران از دهه ۴۰ به بعد عمده درآمد خود را از نفت به دست آورده است. بر خلاف انتظار معقول، سیاست های اتخاذ شده دولت در زمان افزایش درآمدهای نفتی معضلات و مشکلات کشور را نسبت به گذشته بیشتر می‌سازد. در این پژوهش اثر سیاست‌های دولت بر نهادهای اجتماعی اقتصاد و سیاست در دو دوره ۱۳۵۶-۱۳۵۲ و ۱۳۸9-۱۳۸۴ بررسی میشود. پرسش اصلی ما علت اصلی شباهت سیاست‌های دولتها و نتایج یکسان حاصل در عرصه نهادهای اجتماعی در این دو دوره است. هدف شناخت علل مؤثر در اتخاذ تصمیمات یکسانی این دو دولت بهرغم اختلافات ایدئولوژیکی، ساختاری و تاریخی در زمان شوکهای قیمتی نفت است. در این پژوهش بهمنظور تبیین مسئله از نظریه دولت ضعیف «تری لین کارل» استفاده کرده و از نظریه دولت رانتیر بهره بردهایم. روش پژوهش، روش تطبیقی تاریخی است. از تکنیک وابستگی به مسیر در بررسی تاریخی دولت ضعیف و برای مقایسه یافتههای تحقیق از جدول توافق میل استفاده کردهایم. بر اساس یافته ها، در هر دو دوره سیاستها و نتایج یکسانی در نهادهای اقتصاد و سیاست اتفاق میافتد. دولت ضعیف بهعنوان علت اصلی و وجود دولت رانتیر و عامل چند برابر شدن قیمتهای نفت، بهعنوان علل لازم اما نه کافی تبیینکننده مسئله موردنظر هستند.
